به گزارش خبرنگار لیزنا، اولین کارگاه آموزشی  سرای اهل قلم کارنامه نشر با عنوان « کاربرد گراندد تئوری در پژوهش های سواد اطلاعاتی» در روز چهارشنبه مورخ 14 اردیبهشت 1390 در سالن فعالیت های جنبی بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.

هدف از انجام پژوهش با رویکرد کیفی  کسب شناخت بیشتر از موضوع است.

مدرس کارگاه  مذکور دکتر یزدان منصوریان عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم تهران بیان داشت: " بسته به موضوع و هدف از انجام پژوهش ابزارهای متفاوتی به کار می رود. هدف از انجام پژوهش با رویکرد کیفی  کسب شناخت بیشتر از موضوع است. دوعنصر گستره پژوهش و عمق پژوهش با هم در ارتباط اند. در پژوهش کمی گستره زیاد  و عمق کم است و در پژوهش کیفی گستره کم و عمق زیاد است."

وی گفت: "رویکرد کیفی به معنای انجام پژوهش در محیطی واقعی بر اساس داده های واقعی با هدف رسیدن به شناخت دقیق تر مفهوم و تحلیل  داده ها به شکل استقرایی  است. در این نوع رویکرد  آزمایشی صورت نمی گیرد. نمونه گیری  تصادفی نیست و هدفمند می باشد و برخلاف رویکرد کمی، گرد آوری و تحلیل داده ها همزمان صورت می گیرد."

دکتر منصوریان در ادامه افزود: " در تحقیقات کیفی از قبل نمی توان حجم  نمونه را تعیین کرد. در طول تحقیق با رسیدن به نقطه اشباع نمونه گیری پایان می گیرد چون اکتشافی هستند. تحقیقات کیفی به معنای نفی تحقیقات  کمی نیست و مکمل یکدیگرمی باشند. در رویکرد کمی  با استفاده از نظریه ها متغیر ها شناسایی می شوند، فرضیه ها تدوین می شوند و پس از گردآوری داده ها ، تحلیل می شوند ولی در رویکرد کیفی  بودن و نبودن آن ها مورد بررسی قرار می گیرد."

تحقیقات کیفی مولد علم و دانش اند ولی تحقیقات کمی دانش موجود را مورد آزمون قرار می دهند.

وی تصریح کرد: " پیش داوری و قضاوت  قبل از گزدآوری داده ها  در رویکرد کیفی وجود ندارد. پژوهشگر کیفی باید تحمل عدم قطعیت داشته باشد. چرا که ابهام  در ابتدای تحقیق بسیار زیاد است و یافتن پاسخ پرسش ها  بسیار سخت می باشد پژوهشگر کیفی علاوه بر داشتن خلاقیت باید مهارتهای نگارشی و زبان شناختی، توانایی در تفسیر و ارائه گزارش مدون را بداند. در این رویکرد پاسخ درست و غلط نداریم و هرگونه پاسخی نشان دهنده برشی از واقعیت است و پژوهشگر تنها به ارائه گزارش می پردازد."

رد پای گراندد تئوری در همه انواع پژوهش های کیفی دیده می شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم تهران درباره « روش های رویکرد کیفی» اذعان داشت: " پدیدار شناسی، قوم نگاری، اقدام پژوهی، مطالعه موردی، تحلیل محتوای کیفی، تحلیل گفتمان، تحلیل روایی، گروه های کانونی، تحقیقات تاریخی و گراندد تئوری (داده بنیاد) از روش های رویکرد کیفی هستند. گراندد تئوری مهمترین بخش رویکرد کیفی است."

وی در رابطه با «کدگذاری در رویکرد کیفی» افزود: "در رویکرد کیفی، کدگذاری (مفهوم یابی)  در تحلیل داده ها در 3 مرحله  باز، محوری و انتخابی انجام می شود. کدگذاری باز به معنای یافتن  مفهوم  است که منجر به یافتن متغیر ها می شوند. در کد گذاری انتخابی مقایسه مفهوم ها و چیدن آن ها در مقوله های مختلف انجام می پذیرد. بدین معنی که داده ها به اجزای کوچکتر شکسته می شوند و بر اساس تشابه و یا تفاوت گروه بندی می گردند."

وی افزود: الزاما هر پژوهشی که با گراندد تئوری انجام می شود به نظریه ختم نمی گردد و اگر هم ختم شود یک نظریه نوزاد (Newborn Theory)  است و باید در تحقیق های بعدی مورد آزمون قرار گیرد، تعمیم پذیر نیست و تنها روایتی از حقیقت است.

دکتر منصوریان در باره «سنجش اعتبار پژوهش در رویکرد کیفی» خاطر نشان کرد:  "  کنترل همزمان شرکت کنندگان (Member Checking) ، تداوم ارتباط پژوهشگر  با جامعه پژوهش، پرهیز پژوهشگر  از پیش داوری و تطبیق و انطباق یافته ها با یافته های پژوهش قبلی و عدم مداخله پژوهشگر در بافت واقعی پژوهش  از راه های افزایش اعتبار تحقیق در این رویکرد است."

پژوهشگر در پژوهش کیفی نقش عمده ای را ایفا می کند ولی نباید درون موضوع و بافت حل شود.

وی در پایان افزود: " با توجه به محور اصلی بحث یعنی کاربرد گراندد تئوری در پژوهش های سواد اطلاعاتی، یادآوری این نکته ضروری است که با توجه به سیطره پژوهش های کمی در باب سواد اطلاعاتی نیاز  به انجام  پژوهش هایی در این زمینه با رویکرد کیفی بسیار اهمیت دارد. مثلا پاسخ به سؤال هایی نظیر  اینکه دانشجویان چگونه مهارت های سواد اطلاعاتی را در انجام تکالیف خود به کار می گیرند؟ دانشجویان تا چه اندازه نسبت به مهارت های سواد اطلاعاتی در پیشرفت خود آگاهند؟  استادان مهارت های سواد اطلاعاتی را چگونه در آموزش خود تلفیق می کنند؟ کتابداران تا چه اندازه خود را در آموزش سواد اطلاعاتی سهیم می دانند؟ کتابداران کتابداران تا چه اندازه خود را در آموزش سواد اطلاعاتی موفق می دانند؟ و عوامل مؤثربر این موفقیت کدامند؟"

کارگاه مذکور با پرسش و پاسخ حاضران ادامه و در ساعت 12 به کار خود پایان داد.

خبرنگار: الهه حسینی