محمدرضا سرشار در يادداشتي به لزوم توجه بيشتر به توليد كتابهاي گويا(صوتي) و برگزاري جايزه‌اي براي گزينش ، معرفي و تقدير از پديد آورندگان اين آثار پرداخته است.
سرشار در اين يادداشت كه در سايت شخصي وي منتشر شده است آورده است:
لزوم گويا كردن برخي از كتاب‌ها ، از جمله مقوله‌هايي است كه از مدت‌ها پيش مورد توجه برخي از دلسوزان امر تعليم و تربيت ، خاصه علاقه مندان به ترويج مطالعه در كشور بوده است؛ با اين وصف، اين امر، در مرحله عمل، تا امروز در كشور ما، وضع رضايت‌بخشي ندارد.به گونه‌اي كه تعداد كتاب‌هايي كه به شكل رسمي و حرفه‌اي به صورت صوتي درآمده‌اند ، شايد از تعداد انگشتان دو دست تجاوز نكند. اين در حالي است كه در اخبار حدود يك ماه پيش وسايل ارتباط جمعي آمده بود كه در سال گذشته مسيحي ، در جشنواره كتابهاي گوياي كشور آلمان قريب 346 كتاب صوتي شركت كرده است ؛ كه پيش‌بيني مي‌شود دست كم سه عنوان از آنها برنده جايزه اين جشنواره شود. همچنين، به خاطر دارم كه در سال 1375 از يكي از معاونان وقت وزارت امور خارجه كشورمان شنيدم كه مي‌گفت در كشور انگليس، كليه آثار ويليام شكسپير به صورت گويا درآمده است؛ و شخص خودش ، در سفرهايي كه به اين كشور داشته، درفرصت‌هاي پيش آمده در سفرهاي زميني در اين كشور، براي تقويت زبان انگليسي‌اش ، همه اين كتابهاي صوتي را گوش كرده است.
در كشور خود ما، البته از سال‌ها پيش ، به صورت غيرحرفه‌اي ،در اين زمينه، فعاليت‌هاي معدود و پراكنده‌اي انجام شده است. براي مثال، بعضي مدارس مربوط به نابينايان، برخي كتاب‌ها را براي شاگردانشان خوانده و روي كاست، ضبط كرده‌اند.همچنان كه، از سال‌ها پيش ، بعضي از داستان‌هاي كودكان به صورت نمايش راديويي اجرا و در قالب نوار كاست و اخيرا سي.دي. منتشر مي‌شده است و مي‌شود؛ يا تعدادي از قصه‌هاي ظهر جمعه راديو با صداي كساني همچون صبحي و ايرج گلسرخي، روي نوار كاست، در شمارگان معدود تكثير و منتشر شده است. همچنان كه مثلا احمد شاملو ، دو شعر كودكانه و كودكانه نمايش را با صداي خودش منتشر كرده بود.اما تقريبا هيچ يك از اين آثار - جدا از پراكندگي - واجد همه شرايط مورد نظر ما در اين بحث نيستند.(در سال 1376 شاهد انتشار دو مجلد از مجموعه ده مجلدي "قصه‌هاي حيوانات در قرآن "(نوشته عبدالودود امين؛ترجمه محمدرضا سرشار) به شكل نوار كاست، با صداي مترجم و در سال جاري شاهد تهيه يا انتشار چند كتاب صوتي حرفه‌اي (كتابي از پائولو كوئيلو، اثري از جبران خليل جبران به صورت دو صدايي، و پنج كتاب داوود اميريان با صداي خود من بوديم.
آنچه در اين ارتباط مورد نظر است ، به اجمال، به قرار ذيل است:
1.سي.دي. يا نوار صوتي تهيه شده ، بايد دقيقا بر اساس متن كامل يك كتاب منتشر شده باشد.
2.عمدتا تك صدايي باشد. اگر هم براي ايجاد حس و حال يا تنوع و جذابيت بيشتر، از موسيقي متن و فاصله و افكت يا يكي دو صداي كمكي ديگر استفاده مي‌شود، اين عوامل نبايد به گونه‌اي به كار گرفته شوند كه صورت صوتي كتاب از حالت متن خارج و به نمايش راديويي تبديل شود. همچنين، ميزان استفاده از موسيقي نبايد به حدي باشد كه در مجموع ، از نظر زماني بر متن غلبه نكند ( مدت زمان شكل صوتي كتاب را بيش از حد لزوم طولاني كند).
3.در اجرا هيچ گونه تغييري به هيچ شكل و اندازه - حتي شكستن و محاوره‌اي كردن كلمات يا پس و پيش گرفتن اجزاء جمله - در متن صورت نگيرد.
3.براي خواندن متن، حتما از گويندگان خوش صداي حرفه‌اي آشنا با ادبيات - اعم از گويندگان صدا و سيما يا دوبلورهاي سينما - و براي تهيه كنندگي آن نيز از تهيه‌كنندگان و كارگردانان داراي سابقه و تجربه كافي در اين كار استفاده شود. (خاصه در مورد كتابهاي شعر ، اگر شاعر يا نويسنده كتاب داراي صداي مناسب و ديگر توانايي‌هاي لازم براي اين كار باشد، در اولويت است. زيرا استفاده از او براي اين كار، باعث آشنايي و نزديكي مضاعف مخاطب با صاحب اثر مي‌شود.)
4.كتابهاي گويا مختص مخاطبان كودك و نوجوان يا نابينايان نيست؛ بلكه مخاطبان آن، همه گروه‌هاي سني با هر سطح سواد وسليقه‌اند.
سرشار در ادامه اين يادداشت به فوايد اين كتاب‌ها اشاره كرده و مي‌نويسد:
اما فايده‌هاي اين كار چيست؟
1.بسياري از مردم - حتي از افراد تحصيلكرده - هستند كه به هر دليل، حال و حوصله مطالعه را ندارند. اما اگر كسي متن همان كتاب را - خاصه به شيوه‌اي جذاب - برايشان تعريف كند، گاه تا ساعت‌ها حاضرند پاي صحبت‌هاي او بنشينند.
2.نابينايان ، بچه‌هاي كم سن و سال كه هنوز خواندن نياموخته يا بر خواندن مسلط نشده‌اند ، افراد كم‌سواد يا بي‌سواد و نابينايان، از اصلي ترين مشتريان و مخاطبان (حتي مي‌توان گفت: نيازمندان) اين دسته كتاب‌ها هستند.
3.يك متن - خاصه ادبي - وقتي به وسيله يك فرد مسلط بر ادبيات و زبان فارسي اجرا شود، بسيار جذاب‌تر ، دلنشين‌تر و تاثيرگذارتر از كار در مي‌آيد.به تعبير ديگر، تازه متن زنده مي‌شود و ارزش هاي ادبي و محتوايي نهفته در خود را به صورت تمام عيار آشكار مي‌كند.
4.صداي زيباي مجري و اجراي نيمه نمايشي او، افكت‌ها و موسيقي‌ها و ديگر عناصري كه در ضبط صوتي كتاب مورد استفاده قرار مي‌گيرد، جاذبه‌هاي اضافي‌اي است كه به جاذبه متن افزوده مي‌شود؛ و مي‌تواند باعث جذب بيشتر مخاطبان كم‌حوصله، به اثر شود.
5.سرعت تهيه ، تكثير و امكان انتشار آثار صوتي ، در هر شمارگاني - حتي چند نسخه - از جمله عواملي است كه جنبه اقتصادي اين كار را براي ناشر افزايش و ريسك آن را كاهش مي‌دهد.
6. كتابهاي گويا ، رقيبي براي كتابهاي مكتوب نيستند. زيرا مشتريان آنها خوانندگان معمولي يا حرفه‌اي كتاب نيستند، كه از اين طريق، نسبت به كتابهاي چاپي احساس بي‌نيازي كنند. به عكس، كتابهاي گويا، براي كتاب ، مشتريان و مخاطبان جديدي ايجاد مي‌كند، كه چه بسا پيش از آن، با اين مقوله سر و كاري نداشته‌اند. حتي اين امكان وجود دارد كه اين نومخاطبان، پس از آنكه از طريق كتابهاي صوتي، به مرور شيريني و تاثير مثبت و سازنده كتاب را در كام و وجودشان تجربه كردند، به مطالعه مستقيم كتابهاي چاپي نيز رو بياورند؛ و از اين مسير، مخاطبان جديدي براي كتابهاي چاپي پرورش داده شوند.
7. كتابهاي گويا مي‌توانند بخش قابل توجهي از اوقات پرت عده زيادي از مردم را، به جذاب‌ترين، مفيدترين و موثرترين شكل ممكن پر كنند. براي مثال، در سفرهاي اغلب طولاني بين شهري، يا ساعات رفت و آمد و رانندگي در شهر و گرفتاري در ترافيك شهري با خودرو شخصي، به جاي اتلاف وقت يا گوش سپردن به صحبت‌هاي پيش پاافتاده يا موسيقي يا برنامه‌هاي كم محتوا، گسيخته يا غيرضرور? راديويي و مانند آنها، مي‌توان كتابي ارزشمند، مفيد و مورد نياز را، به شكل صوتي مطالعه كرد. كه اين، در سطح كلان، با احياي روزانه ميليون‌ها (سالانه ميلياردها) ساعت از اوقات و عمر مردم، و به جريان انداختن آن در كاري مفيد و سازنده، به نوبه خود مي‌تواند تاثير مثبت بزرگي بر اقتصاد كشور بگذارد. ضمن آنكه به لحاظ رواني نيز مي‌تواند از آثار سوء رواني اضطراب‌ها و دلهره‌هاي رواني ناشي از احساس بيهودگي و اتلاف عمر و وقت در ترافيك و ... را كاهش دهد؛ و از اين طريق ، به سلامت رواني جامعه كمك كند.
با توجه به اين مزايا و فوايد بود كه در يكي از جلسات اخير هيئت مديره انجمن قلم ايران ، كه در آن ، مقام محترم معاونت فرهنگي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ، نيز حضور داشت ، پيشنهاد توجه بيشتر به ترويج تهيه كتابهاي گويا(صوتي) از سوي وزارتخانه متبوع ايشان را مطرح كردم؛ و از وي خواستم كه به عنوان گامي براي تشويق بخش خصوصي به سرمايه‌گذاري در اين مسير( در صورت به حد نصاب رسيدن تعداد و كيفيت اين قبيل آثار)، همه ساله در كنار برخي از جشنواره‌هاي كتاب، شاخه‌اي نيز براي ارزيابي و گزينش كتابهاي گوياي برتر اختصاص داده شود كه با موافقت اوليه مشاراليه روبه رو شد.
ضمن آنكه هيئت مديره انجمن قلم ايران نيز تصويب كرد كه به عنوان اولين قدم در اين راه ، به تهيه نسخه هاي صوتي برخي از آثار پيشكسوتان ادبيات معاصر ايران كه توسط انجمن به چاپ رسيده يا در دست انتشار است اقدام كند.
اميد كه اين پيشنهاد و يادداشت شتابزده، بتواند كمكي به ايجاد و رونق جريان توليد كتابهاي ارزشمند گويا(صوتي)، و از اين طريق، رونق هر چه بيشتر كتاب و كتابخواني در كشور كند.
منبع : خبرگزاری فارس