به بهانه تشکیل کمیته نظارت و ارزشیابی در انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران و به دلیل تصویب استاندارد کتابخانه های دانشگاهی و پیوست آن درجه های عالی حرفه ای برای تعیین سطح تواناییهای حرفه ای کتابداران شاغل، و مشارکت انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران در این امر به سراغ دکتر داريوش مطلبي، عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسلامي، واحد شهر ري، معاون فناوري اطلاعات موسسه خانه كتاب و سردبير كتاب ماه كليات رفتیم تا در صحبت با ایشان درباره فعالیت کمیته نظارت و ارزیابی انجمن کتابداری در ارزیابی گروههای کتابداری و کتابداران شاغل با خبر شویم.
لیزنا: کمیته نظارت و ارزشیابی انجمن تشکیل شده است. اعلام شده كه گروههاي كتابداري و كتابداران مي توانند ارزشيابي شوند انتظار شما از اين كميته چيست؟
دکتر مطلبي: ضمن تشكر از شما و همكاران محترم كه فرصتي براي طرح نظرات فراهم كرديد. یکی از وظایف اصلی کمیتههای علمی، نظیر انجمن علمی کتابداری و اطلاعرسانی ایران، نظارت و ارزشیابی کتابخانهها و گروههای آموزشی دانشگاهی و همچنین کمک به شکلگیری و ایجاد استانداردهای مرتبط است، که در سالهای گذشته تقریبا مورد غفلت واقع شده است. اگر بهدرستی توجه کنیم امروز گروههای کتابداری و اطلاعرسانی دو مشکل اساسی دارند که یکی ضعف علمی گروهها و جذب بیش از حد دانشجویان تحصیلات تکمیلی ـ بدون توجه به ظرفیت علمی گروهها ـ است و دیگری که بسیار مهمتر از اولی است عدم همخوانی بین دروس دانشگاهی در مقاطع مختلف دانشگاهی با نیازهای حرفه‌ای کتابداران است و این مسأله را سالهاست در جریان مصاحبههای استخدام شاهد هستیم. هر چند در سالهای گذشته تلاشهایی در راستای اصلاح سرفصلها صورت گرفته است ولی به نظر میرسد تاثیر این اصلاحات به حدی اندک و سطحی بوده که عملاً تحولی محسوب نمیشود.
نگاه سطحی جامعه دانشگاهی در اصلاح سرفصلهای دانشگاهی، بدون مشارکت دادن مدیران و شاغلان در کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی، سبب شد بیشتر مفاهیمی تغییر یابد که عملاً دغدغه کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی نبود و بررسی سرفصلهای اضافه شده ـ نظیر علمسنجی و مدیریت دانش و نظایر آن ـ نشان میدهد که بیشتر آنها اصلاً مورد نیاز کتابخانهها نبوده است. به نظر میرسد اگر کمیته ارزشیابی انجمن کتابداری کمک کند سرفصلها کتابداری با مشارکت کتابداران ارشد کتابخانههای تخصصی، دانشگاهی و ... و همچنین مراکز اطلاعرسانی اصلاح و به روز شود و سپس بر نحوه پیادهسازی آنها نظارت کند، قدم بزرگی برداشته خواهد شد. در این میان اساتید کتابداری شاغل در گروهها، باید بیشتر نقش نظارتی داشته باشند و دخالت کمتری در این تغییرات و همچین شکلگیری سرفصلهای جدید داشته باشند چون درصد بسیاری از مدرسان کتابداری ـ با تمام احترامی که برای همه آنها قائل هستم و خود را شاگرد آنها میدانم ـ با نیازهای واقعی مراکز اشتغال فارغالتحصیلان کتابداری و اطلاعرسانی بیگانه هستند.
لیزنا: آزمون درجه عالی حرفه ای که از سوی کمیسیون به انجمن واگذار شده نیز احتمالا باید سوالاتي در ذهن شما ايجاد كرده باشد، با چنين آزموني موافق هستيد؟
دکتر مطلبي:اگر اجازه دهید میخواهم کمی صریح صحبت کنم، البته امیدوارم کسی را نرنجانم.
عموماً با مفاهیمی که جنبه نمادين و غیرکاربردی داشته باشد، مخالفم. هر چند اطلاعات زیادی درباره نقش و جایگاه چنین آزمون و مدرکی ارائه نشده است، ولی زمانی که به مفاهیمی مثل درجه عالی حرفه‌ای و نظایر آن فکر میکنم، این مسأله به ذهنم خطور میکند که هدف از آن چیست و چه نتیجهای میتواند داشته باشد و مهمتر از همه، درجه عالی حرفه‌ای در پاسخ به چه نیازی مطرح شده است. آیا ضعف گروههای آموزشی و مشکلات دانشی فارغالتحصیلان سبب شده این تصور ایجاد شود (و لازم است طی آزمونی صلاحیت و شایستگی علمی فارغالتحصیلان احراز شود) یا مشکل دیگری سبب شکلگیری چنین طرحی شده است. اگر مشکلات گروههای به شکلگیری چنین طرحی منجر شده است، چرا نظارت روی فعالیت آنها و ارتقا گروههای آموزشی صورت نمیگیرد و اگر مشکل دیگری بهشکلگیری آن منجر شده است، خود باید مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد.
مسأله دیگر، آیا آزمون درجه عالی، بستری برای استفاده عدهای از این مسأله نخواهد شد، آنچنان که در سالهای گذشته رخ داده است؟!؛ آیا چنین آزمونی به ارتقا جایگاه و منزلت جامعه کتابداری و اطلاعرسانی منجر خواهد شد؟؛ و یا به علت برنامهریزی غیرکارشناسانه، پس از مدت کوتاهی، اندک انسجامی که در گروههای کتابداری وجود دارد نیز از هم خواهد گسست؟!
در حوزههای مختلفی بین مدارک دانشگاهی و مجوزهای مرتبط با اعتبار شغلی متخصصان، تفکیک قائل میشوند و در کنار مدارک دانشگاهی از نظر حرفه‌ای هم، شاغلان ارزیابی میشوند مثل آنچه دربارۀ کانون وکلا و نظام مهندسی مطرح شد. ولی باید دید هدف از طرح آنها چه بوده و چه دلایلی سبب شده چنین آزمونهایی شکل گیرد، و چه پارامترهایی بر آزمونها، دخیل بوده است.
لیزنا: فكر نميكنيد اين آزمون و مدارک صادره آن با مدارک دانشگاهی افراد تداخل داشته باشد. نظر شخصي شما برايمان مهم است. تصويبكنندگان كه مي گويند ربط ندارد و كانون وكلا و نظام مهندسي و ديگران را مثال مي زنند.
دکتر مطلبي: در صورت عملیاتی شدن این طرح، به نظر من در اینگونه ارزیابیها، گروه ارزیاب باید شاغلان در کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی باشند و اعضای هیأت علمی به اعتبار شاغل بودنشان در چنین مراکزی جزو ارزیابان باشند. بنابراين، مدرک صادره از آزمون باید جدا از مدارک دانشگاهی باشد ولی این به این معنی نیست که مدارک دانشگاهی در امتیازات در نظر گرفته شده، تاثیر نداشته باشد. برای آشنایی با نحوه امتیازدهی این مدارک میتوان آنچه کانون وکلای و نظام مهندسی و نظایر آن در نظر میگیرند، مورد بررسی قرار گیرد.
لیزنا: اعلام شده كه اين آزمون داوطلبانه است، فکر می کنید چقدر استقبال گردد؟
دکتر مطلبي: امیدوارم که استقبال شود، هر چند خیلی خوشبین نیستم.
لیزنا: اگر توضیح بیشتری خودتان در مورد ارزشیابی گروهها و آزمون درجه عالی حرفه ای دارید خوشحال می شویم که بفرمائید.
دکتر مطلبي: به نظر میرسد که انجمن کتابداری و اطلاعرسانی باید کمی در فعالیتهای خویش تامل بیشتری کند و ببیند چه کرده و چه میتوانست بکند. هر چند منکر خدمات بسیار مثبت انجمن در سالهای گذشته که بیشتر ناشی از برگزاری همایشهای متعدد بوده (و البته نه سایر فعالیتهایش)، نیستم و تلاشهاي همه دوستان را ارج ميگذارم.
پیشنهاد میکنم انجمن، بیشتر به کارهایی بپردازد که هم جزو وظايف انجمن ميتواند باشد، هم تاثیرگذار هستند و هم ضمانت اجرایی آنها وجود دارد و همچنین جامعه حرفه‌ای از این انجمن انتظار دارد. به نظر من ارزیابی گروههای کتابداری و اطلاعرسانی، ایجاد استانداردهای مرتبط، تغییر و تحول در سرفصلهای کتابداری، مشاوره در شکلگیری گرایشها در مقطع کارشناسی ارشد میتواند جزو اولویتهای انجمن باشد. در سالهاي گذشته انجمن در موارد بسياري به جاي انجام مطالعات علمي در خصوص رخدادها و پيگيري مسائل بسيار مهم ـ مثل حذف پست كتابداري در مدارس ـ تمرين خوبي در زمينه بيانيهنويسي داشته است كه عموماً هم كمكي در حل مشكلات و اصلاح امور نداشته است. شخصا تصور نمیکنم آزمون درجه عالی حرفه‌ای کمکی به ارتقا دانشی و حرفه‌ای کتابداری و اطلاعرسانی بکند و با آن موافق نیستم.
لیزنا: خیلی ممنون از وقتی که به ما اختصاص دادید.