به گزارش پایگاه خبری کتابداری و اطلاع رسانی ایران (لیزنا) به نقل از روابط عمومی کتابخانه و موزه ملی ملک، پیش از این‌که مراسم جشن ساعت‌های آفتابی آغاز شود، توضیحاتی درباره وسایل و نرم‌افزارهایی که در نجوم استفاده می‌شوند،‌ در قالب کارگاهی آموزشی، به حاضران ارائه شد. در این حاشیه پیر محمد، ‌مسئول رصدخانه معرفت، توضيحاتي را درباره‌ تئودولیت، یکی از ادوات رصد، عرضه کرد. همچنین محمد حسن قاسمی، به توضیح انواع معروف ساعت‌ آفتابی، اعم از ساعت‌های آفتابی افقی، استوایی، آنالماتیک و شرقی-غربی و همچنین فرمول‌های محاسباتی آن‌‌ها پرداخت. فاطمه عظیم‌لو نیز مبانی علمی ساعت آفتابی را در علم هیئت و نجوم کروی تشریح کرد.
در کنار این جشن همچنین کارگاهی آموزشی درباره ساخت قلمدان دایر بود. این کارگاه از سه‌شنبه 22 تیر آغاز به کار کرده و تا یکشنبه 27 تیر ادامه خواهد داشت.
در ابتدای این جشن، سرپرست کارگاه قلمدان‌سازی به توضیحاتی درباره این کارگاه پرداخت. رامين مرآتی گفت: قلمدان شیئی کاملا کاربردی است؛ ولی در دوره‌هایی از تاریخ هنر ایران به شکل اثری کاملا هنری جلوه کرده است. این کارگاه، با هدف معرفی و آشنایی بیشتر مردم با نحوه ساخت قلمدان، قالب مقوایی و نقاشی روی آن دایر شده است و در پایان کارگاه، سه قلمدان با نقش‌های گل و بوته، نگارگری و گل و مرغ تک‌رنگ ساخته می‌شوند.
وی اظهار داشت: این کارگاه دایر شده است تا یکی از هنرهای سنتی و با ارزش ما که از یادها رفته و به آن کم‌توجهی شده است را با مردم آشتی داده و بین آن‌ها ارتباط برقرار کند. امیدوارم که با نگاهی موشکافانه‌تر به آثار قدیمی توجه شود تا شاهد احیا شدن و حضور پررنگ‌تر هنرهای سنتی بین هنرهای ایرانی باشیم.
در ادامه مراسم، دکتر محمدرضا نوروزی به معرفی ساعت‌های آفتابی مشهور جهان پرداخت. وی اظهار داشت: به نظر می‌آید وظیفه اصلی ساعت‌های آفتابی در طول تاریخ، نشان دادن زمان بوده باشد؛ ولی امروز بعید است کسی از ساعت آفتابی برای زمان‌سنجی استفاده کند.
وی در ادامه به معرفی انواع ساعت آفتابی و نحوه عملکرد آن‌ها، به‌وسیله اسلاید پرداخت و درباره ساعت‌های آفتابی افقی گفت: لبه شاخص در این ساعت‌ها از هر چیزی مهم‌تر است. این ساعت نمونه‌های متنوعی دارد؛ زیرا می‌توان ظاهر آن‌ها را به‌راحتی تغییر داد. این ساعت‌ها می‌توانند کاربردهای عجیبی داشته باشند. می‌توانند بسیار غول‌پیکر باشند - مثل ساعتی که توسط یک مجسمه‌ساز اسپانیایی، بالای پلی در فلوریدا ساخته شده است- و یا بسیار کوچک باشند و در حیاط خانه‌ها نصب شوند. به صورت کلی می‌توان از هر فضایی برای ساختن ساعت آفتابی استفاده کرد.
نوروزی سپس درباره ساعت‌های آفتابی استوانه‌ای توضیح داد: این ساعت‌ها تئوری بسیار ساده‌ای دارند و به‌شدت قابلیت تغییر مدل دارند. برای نمونه نوعی از این ساعت هست که از یک گوی شیشه‌ای و تیغه‌های فلزی تشکیل شده و با گرم شدن تیغه‌ها، حتی فرد نابینا نیز می‌تواند زمان را به‌وسیله آن تشخیص دهد.
وی همچنین درباره ساعت‌های آفتابی عمودی گفت: این ساعت‌ها را تقریبا روی هر دیواری می‌توان نصب کرد و نمونه‌هایی از آن وجود دارد که پشت شیشه ساختمان‌ها نصب شده و از داخل ساختمان قابل استفاده هستند.
نوروزی با ذکر نمونه‌هایی خلاقانه از انواع ساعت‌های آفتابی چون بیلبورد تبلیغاتی مک‌دونالد، دیوار سد بزرگی در فرانسه، ساعت آفتابی دیجیتال و ساعت آفتابی جزیره‌ای در فرانسه که بزرگ‌ترین ساعت آفتابی جهان است، به سخنانش پایان داد.
در ادامه مراسم پوریا ناظمی به اهمیت ساخت ساعت‌های آفتابی اشاره کرد و گفت: درست است که امروز برای سنجش زمان نیازی به ساعت‌های آفتابی نیست؛ ولی نقش کلیدی این ساعت‌ها، ایجاد نقطه تلاقی بین علومی چون ریاضیات، نجوم، محاسبات مثلثاتی، معماری و حتی ادبیات است و به نوعی آموزش علوم و آموزش نگاه هنرمندانه را در بطن دارد.
وی افزود: اثر ترویجی این ساعت‌ها محدود به ریاضی و نجوم نیست؛ بلکه الگوی پرورش یک ایده و تبدیل آن به ابزاری کاربردی را رواج می‌دهد.
پس از سخنان ناظمی، ویدئو کلیپی از مراحل ساخت یک ساعت آفتابی برای نصب روی دیوار ساختمان شهرداری رشت، که توسط دکتر محمد باقری و دو تن از اعضای انجمن نجوم ثاقب گیلان ساخته شده است، به نمایش گذاشته شد. پس از آن محمد باقری پژوهشگر نجوم و اهدا کننده ساعت آقتابی مهندس عبدالرزاق بغایری به موزه ملک، اظهار داشت: سرتیپ بغایری از اولین نقشه‌برداران ایران بود که نقشه تهران و تبریز را کشید و تعدادی ساعت آفتابی درست کرد. یکی از این ساعت‌ها در بیدخت گناباد، یکی در حوض مسجد شاه‌عبدالعظیم در ری و دیگری در مسجد شاه تهران موجود است.
باقری در ادامه، روند اهمیت یافتن و در نهایت پیدا شدن ساعت آفتابی بغایری را، که ساعتی سنگی است و به گفته وی توسط یونس اصلانیان به وی هدیه شده است، برای حاضران شرح داد.
در ادامه مراسم سید محمد مجتبی حسینی مدیر عامل موسسه کتابخانه و موزه ملک، از دکتر باقری و محمد عسکری برای نصب دقیق ساعت قدیمی در محوطه کتابخانه وموزه تشکر کرد و به رسم یادبود هدایایی را به باقری، نوروزی و ناظمی اهدا کرد. در انتهای مراسم نیز ویدئو کلیپی درباره ساعت بغایری پخش شد و سپس حاضران به بازدید از ساعت‌های آفتابی و همچنین پذیرایی دعوت شدند.
در محل برگزاری این جشن و همزمان با آن، ماکتی از یک ساعت آفتابی به نمایش گذاشته شده بود که توسط محمد عسکری و نیما مجدآرا طراحی شده و قرار است به سفارش سازمان زیباسازی شهرداری تهران، در شرق تهران اجرا شود. عسکری درباره این ساعت آفتابی گفت: این ماکت در مقیاس یک پنجاهم ساعت اصلی ساخته شده است. ابعاد اصلی این ساعت 40 در 13 متر است و در صورت ساخت، بزرگ‌ترین ساعت آفتابی قطبی دنیا محسوب می‌شود. این ساعت به نام عبالرحمن صوفی یکی از بزرگترین منجمان دنیا نامگذاری شده است تا رسمی باشد برای زنده نگاه‌داشتن یاد بزرگان. ویژگی این ساعت این است که در بخش میانی آن یک قطعه استیل مقعر نصب می‌شود و ظهر واقعی را با درخشش خود نشان می‌دهد.
در محوطه بیرونی کتابخانه و موزه ملی ملک نیز چهار ساعت آفتابی به نمایش گذاشته شده بود که یکی از آن‌ها ساعت قدیمی میدان مشق بود و سه ساعت دیگر توسط محمد عسکری ساخته شده‌اند. به گفته محمدرضا شفیع زاده، مسئول این بخش از جشن ساعت‌های آفتابی، این ساعت‌ها، زمان حقیقی را نشان می‌دهند و چون ساعت رسمی کشور هر شش ماه یک‌بار تغییر می‌کند، در این‌جا زمان یک ساعت عقب‌تر از ساعت رسمی کشور خوانده می‌شود.
شفیع‌زاده گفت: این ساعت‌ها را بر حسب موقعیت جغرافیایی در عرض تهران که 45 درجه است قرار می‌دهند و نصب آن‌ها باید نسبتا دقیق باشد و برای نتیجه دقیق باید طبق معادله‌ای خاص، نصب شوند. در این‌صورت این ساعت‌ها در هر مکان، ساعت دقیق همان مکان را به افق آن‌جا نشان می‌دهند و با ساعت قراردادی ما که با گرینویچ تنظیم است، متفاوت خواهد بود.
در این محوطه همچنین تلسکوپی برای رصد خورشید نصب شده بود که بازدیدکنندگان می‌توانستند با آن لکه‌ها و فعالیت‌‌های خورشید را رصد کنند.
در سالن برگزاری این مراسم، همچنین محصولات فرهنگی متنوعی مشتمل بر نقشه آسمان‌نما، تلسکوپ، لوح‌های فشرده علمی، کتاب‌های نجوم و پوسترهای مرکز گیتاشناسی برای بازدید حضار عرضه شده بود.
جشن ساعت‌های آفتابی و مراسم رونمایی ساعت آفتابی میدان مشق، روز پنج‌شنبه 24 تیر، همزمان با ولادت با سعادت امام حسين(ع) در محل موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد. كارگاه حضوري ساخت قلمدان لاكي نیز تا روز يكشنبه 27 تیر از ساعت 10 تا 16 دایر است.