ضرورت توجه به استانداردها در راه‌اندازي پايگاه‌هاي اطلاعات علمي کشور

لیزنا، دکتر حمیدرضا جمالی، رئيس پژوهشکده علوم اطلاعات، پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ايران: اخیرا شاهد راه‌اندازي بانک جامع مقالات پزشکي (medlib.ir) بوديم که در حال حاضر حاوي اطلاعات بيش از 23000 مقاله است و بناست که به زودي جستجوي تمامي مقالات علوم پزشکي کشور در آن امکان‌پذير شود. 

اين کار به خودي خود کاري بسيار ارزشمند است امّا هر کاربر آشنا با پايگاه‌هاي علمي بين‌المللي، در اولين بار استفاده از اين پايگاه متوجه کاستي‌هاي فراوان آن مي‌شود که کم و بيش در مورد اکثر پايگاه‌هاي اطلاعات کتابشناختي و يا تمام متن ايراني صدق مي‌کنند.

در اينجا به بهانه راه‌اندازي اين پايگاه بزرگ که در ابتداي راه قرار دارد، مايلم به برخي از اين کاستي‌ها و بي‌توجهي‌ها اشاره کنم تا شايد توليدکنندگان و گردانندگان اين پايگاه‌ها توجه به اين نکات را جدي‌تري بگيرند.

خوشبختانه اين پايگاه با حسن نيت يک فرم آنلاين بر روي وبگاه خود قرار داده تا کاربران پيشنهادات و نظرات خود را براي اطلاع و بهبود پايگاه به آن ارسال کنند و از آنجا که اين پايگاه در حال حاضر به عنوان نسخه بتا عرضه شده است، اميد است که در نسخه نهايي اين اشکالات برطرف شود.

صرف نظر از نبود اطلاعات کامل و موثق درباره خود پايگاه نظير نوع اطلاعات موجود در آن، بسامد روزآمدسازي آن، منابع مالي مورد استفاده براي اداره آن و نظير اينها، در اين پايگاه و بسياري از پايگاه‌هاي ايراني ديگر از ساده‌ترين استانداردها و ملزومات که بايد در پايگاه‌هاي اطلاعات علمي رعايت شود، اثري نيست.

به عنوان مثال، اطلاعات کتابشناختي مقالات و نحوه ارائه آنها استانداردها و ملزوماتي دارد که بايد رعايت شوند. اگر جستجويي در اين پايگاه انجام دهيد، اطلاعاتي نظير اسم دقيق مجله محل انتشار يک مقاله، صفحات نشر آن، جلد و شماره مجله که مقاله در آن منتشر شده ا ست را تنها در صورتي مي‌توانيد به دقت به دست آوريد که پيوند به فايل پي‌دي‌اِف تمام متن مقاله نيز روي سايت باشد و شما با نگاه کردن به نسخه پي‌دي‌اف مقاله به اين اطلاعات دست يابيد.

آن هم البته به شرط آن که خوش شانس باشيد و مجله اين اطلاعات را در پايين يا بالاي صفحات مقاله منتشر کرده باشد. اگر يک کتابدار يا متخصص اطلاع‌رساني خبره در تيم طراحي و راه‌اندازي اين پايگاه وجود داشت، امکان بروز چنين کاستي هايي که البته قابل رفع هستند بسيار کم مي‌شد.

راه‌اندازي اين پايگاه و ويژگي‌هاي آن را مقايسه کنيد با نسخه بريتانيايي پايگاه معروف پابمد (ukpmc.ac.uk) که چند سالي پيش راه‌اندازي شد. امکانات بانک جامع مقالات پزشکي کشور به هيچ وجه با امکانات و ويژگي‌هاي يک پايگاه معتبر مقالات پزشکي همخواني ندارد.

برخي از اين کاستي‌ها که مي‌توان تا قبل از تکميل محتواي بانک نسبت به رفع آنها اقدام کرد عبارتند از:

  • نامناسب بودن واسط گرافيکي سايت و ناسازگاري آن با مرورگرهاي مختلف مثل فايرفاکس؛
  • عدم ارائه اطلاعات کامل کتابشناختي مقالات به صورت استاندارد؛
  • عدم امکان انتخاب اقلام جستجو شده و گرفتن خروجي از نتايج در قالب يک فايل متني ساده (يا فايلهاي ديگر مثل فايل اکسل)؛
  • عدم استفاده از واژگان استاندارد و جا افتاده در گزينه‌ها (به عنوان مثال چکيده به جاي شرح مختصر)؛
  • عدم امکان جستجوي پيشرفته بر اساس گزينه‌هاي متعدد مثل جستجو در نام نويسندگان، شماره استاندارد بين‌المللي نشريات و غيره.

جمالی مهموئی، حمیدرضا. « ضرورت توجه به استانداردها در راه‌اندازي پايگاه‌هاي اطلاعات علمي کشور ». پایگاه خبری کتابداری و اطلاع رسانی ایران (لیزنا). سخن هفته شماره 4. 8 آذر 1389.