گزارش تفصیلی همایش «کتابخانه های عمومی و یادگیری مادام العمر از نگاه ترویج علم»

 

به گزارش خبرنگار لیزنا، در این همایش که با همکاری نهاد کتابخانه های عمومی کشور و مرکز تحقیقات سیاست های علمی کشور صورت گرفت، جمعی از اساتید و دانشجویان رشته کتابداری به ارائه مقالات خود در زمینه ترویج علم و نقش کتابخانه های عمومی پرداختند.

جلسه با قرائت قرآن و پخش سرود ملی در ساعت 10 با صحبت های دکتر محمد حسن زاده، دبیر اجرایی همایش، آغاز شد.

دکتر حسن زاده در ابتدا از حاضرین شرکت کننده در جلسه تشکر کرد و به صورت اجمالی به برنامه زمانبندی همایش اشاره کرد و افزود: در مراسم افتتاحیه ابتدا دو سخنرانی از آقای دکتر قدسی پور، رئیس مرکز تحقیقات و سیاست های علمی کشور و قائم مقام دبیر شورای عالی علوم تحقیقات و فناوری و آقای مهندس واعظی، دبیر کل نهاد کتابخانه های عمومی کشور صورت می گیرد.

وی افزود: در ادامه صحبتهای ایشان مراسمی در تجلیل از مهمان های ویژه؛ آقای دکتر جعفر مهراد، رئیس محترم مرکز منطقه ای علوم و فناوری و سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام به مناسیت برگزیده شدن شایسته ایشان در مراسم چهره های ماندگار و رونمایی از کتاب آقای دکتر غلامرضا فدایی رئیس دانشکده کتابداری دانشگاه تهران را خواهیم داشت.

وی به نشست های همایش نیز اشاره کرد و گفت: در این همایش دو نشست انجام می گیرد که هر کدام از اساتید به ارائه مقاله خود در زمینه ترویج علم خواهند پرداخت.

  • دکتر قدسی پور: مهمترین گام در راستای ترویج علم در کشور، تدوین «سند ترویج علم» است

 

دکتر حسن قدسی پور، در سخنان خود تصریح کرد: در راستای ترویج علم در کشور، نیازمند انجام کارهای اساسی هستیم که مهمترین گام تدوین «سند ترویج علم» است که باید نگاشته شود تا جهت و خط مشی های تمام نهاد هایی که به گونه ای در ترویج علم نقش دارند، مشخص شود.

سپس مهندس منصور واعظی، دبیر کل نهاد کتابخانه های عمومی کشور در سخنان خود گفت: موضوع ترویج علم چه از منظر شریعت و چه در فرهنگ ملی ما ایرانیان کاملا قابل مشاهده است. واژه غلطی که در فرهنگ دینی و ملی ما از آن استفاده می شود واژه فارغ التحصیلی است و باید در تعدیل استفاده از آن تلاش شود.

  • مهندس واعظی: با توجه به دقتی که نهاد کتابخانه ها به استمرار آموزش در تمام عمر دارد، تدوین سند چشم انداز آن را جزء وظایف خود قرار داده است.

وی در ادامه به وظیفه نهاد کتابخانه های عمومی در راستای تحقق این مهم اشاره کرد و افزود: به نظر می رسد کتابخانه های عمومی در راستای استمرار آموزش در تمام عمر نقش مهم داشته باشد. با توجه به دقتی که نهاد کتابخانه ها به این موضوع دارد، تدوین سند چشم انداز آن را جزء وظایف خود قرار داده است.

واعظی در ادامه افزود: مساله دیگر در ابتدای امسال تصویب طرح «نهضت مطالعه مفید»  است که جزء مصوبه شورای فرهنگ عمومی قرار گرفته است تا امر یادگیری مادام العمر توسط نهادهای کشوری صورت گیرد. نهاد کتابخانه طرحی را ارایه داد که در آن، 28 برنامه پیش بینی شده  که بخشی از این مصوبات به موضوع ترویج علم و آموزش و یادگیری مادام العمر توجه دارد.

مهندس واعظی تاکید کرد: در هر استان نیز کارگزاری برای این منظور پیش بینی شده تا استانداران آن بخش متولی امور ترویج علم باشند. در واقع شروع این کار نقطه عطفی در جهت ترویج علم خواهد بود. این دو سند، سند چشم انداز نهاد و طرح نهضت مطالعه مفید ساختارهای حقوقی و قانونی را در جهت درست دنبال می کنند.

در ادامه دکتر محمد حسن زاده از حضور خبرنگاران در همایش تشکر کرد و از آنها به عنوان مروجان علمی همایش برای عموم استفاده کنندگان علم یاد کرد.

سپس در اين همايش، از دكتر جعفر مهراد، چهره ماندگار كتابداري و اطلاع‌رساني كشور با اهدای لوح یاد بود و هدیه توسط نهاد كتابخانه‌هاي عمومي، مركز تحقيقات سياست علمي و شركت پارس آذرخش  تجليل شد.

در ادامه همایش، از کتاب دکتر غلامرضا فدایی با عنوان «مقدمه‌اي بر هويت كتابداري و اطلاع‌رساني» که به عنوان منبع درسی دوره کارشناسی ارشد برای تدریس در سال جدید انتخاب شده است، توسط دکتر مهراد رونمایی گردید.

  • کتابداری از کتابخانه بر نمی خیزد بلکه مفهوم آن از نیاز انسان به بازیابی اطلاعات بر می خیزد.

دکتر فدایی درسخنان خود، به موضوع کتاب مذکور اشاره کرد و گفت: باید تمام دوستانی که در راس تشکیلات کتاب و کتابخوانی زحمت می کشند به مسأله نظریه پردازی توجه بیشتری داشته باشند زیرا این مسأله به هویت ما برمی گردد.

وی در ادامه افزود: کتاب مقدمه ای بر هویت کتابداری و اطلاع رسانی که توسط انتشارات نهاد کتابخانه های عمومی منتشر شده است نیز در جهت هویت دادن به کتابداری است و کاری خدماتی نیست. کتابداری از کتابخانه بر نمی خیزد بلکه مفهوم آن از نیاز انسان به بازیابی اطلاعات بر می خیزد.

دکتر فدایی اذعان داشت: چاپ این کتاب خود باعث شد تا سمیناری بین المللی در ارتباط با هویت کتابداری و اطلاع رسانی در اردیبهشت ماه سال آینده در دانشگاه تهران با حضور اساتید و صاحب نظران خارجی برگزار شود.

  • دکتر مهراد: کتابخانه عمومی با عرضه خدمات آموزشی و علمی و فرهنگی مکانی مناسب برای ترویج علم است.

سپس دکتر جعفر مهراد، در سخنانی ضمن تشکر از برگزار کنندگان همایش به نکته های در زمینه ترویج  علم اشاره کرد: ترویج علم اگر به درستی در جامعه صورت گیرد یادگیری پیوسته را همراه خواهد داشت و به تکامل جامعه کمک خواهد کرد. تکامل جوامع بشری از تغییر ماهیت نیازهای انسانی آغاز می شود. نیاز به اطلاعات و دانایی از جمله پیامدهای علمی بشر است که روز به روز نیز افزایش می یابد. مناسبترین روش برای اشاعه دانش بی شک کتابخانه عمومی است و کتابخانه عمومی با عرضه خدمات آموزشی و علمی و فرهنگی مکانی مناسب برای ترویج علم است.

وی به تاریخ شکل گیری کتابخانه های عمومی اشاره کرد و افزود: پس از فروپاشی سلطه کلیسا در قرون وسطی و ظهور رنسانس اندک اندک سواد از انحصار کلیسا خارج شد و به ویژه پس از انقلاب صنعتی در قرن 18 عمومی شدن آموزش همگانی کتاب به میان عامه مردم راه یافت و مقدمات تاسیس کتابخانه هایی با هدف استفاده همگان فراهم شد و با تلاش بزرگانی چون ادوارد ادواردز در انگلستان قانون تاسیس و اداره کتابخانه عمومی برای مردم در نیمه قرن 19 و در آمریکا در همان زمان فعالیتهایی صورت گرفت و در سال 1848 نخستین کتابخانه عمومی در شهر بستون تاسیس گردید.

در ایران نیز ظهور کتابخانه های عمومی به شکل کنونی تحت تاثیر آزادی های مشروطیت صورت گرفت و در سال 1313 نخستین کتابخانه عمومی با نام کتابخانه عمومی معارف تاسیس شد، قبل از آن هم کتابخانه بلدیه در سال 1305 در تهران تاسیس شده بود و بعد ها در سال 1340 کتابخانه پارک شهر افتتاح شد.

در سال های کنونی کتابخانه های عمومی رو به افزایش هستند به گونه ای که به عنوان یکی از مظاهر اجتماعی و شاخص های تمدن در تمام جوامع بشری مطرح است که در جهت رشد و شکوفایی قدم بر می دارد تا فرصت را برای عموم فراهم کند که به شکلی فعال در بخشهای فرهنگی و علمی جامعه ایفای نقش داشته باشند.

وی در ادامه تاکید کرد: مهمترین عنصری که در رشد وبلوغ فکری انسان ها در ارتباط مستقیم است کتاب یا به مفهوم امروزی تر آن اطلاعات است. هر کتابخانه با توجه به نوع وظیفه و اهداف خود به سواد آموزی و آموزش مستمر سعی دربرآوردن نیاز های اطلاعاتی کاربران خود دارد و عامترین مخاطبان را همواره کتابخانه های عمومی پیش روی خود دارند. مهمترین نهادی که باید به تأمین نیازهای آموزشی و ترویج علم در سطح اقشار مردم بپردازد کتابخانه عمومی است. حضور کتابخانه عمومی در هر کشور نقش آموزشی دارد و با ترویج و تشویق و قرار دادن اندیشه های خلاق زمینه مناسب برای استفاده افراد جامعه فراهم می کند.

رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری با اشاره به نقش کتابخانه های عمومی به عنوان نهاد فرهنگی تأکید کرد و گفت: نقش کتابخانه های عمومی به عنوان نهاد فرهنگی در توسعه این بخش یعنی یادگیری مادام العمر نمی توان نادیده گرفت. علاوه بر این می توان یک نقش فرا بخشی برای کتابخانه های عمومی قائل شد به این صورت که علاوه بر تاکیدات صریحی که در حوزه فرهنگ و کتابخانه های عمومی به عمل آمده است به بسیاری از اهداف آموزشی و علمی نیز به شکل غیر مستقیم می توان از طریق کتابخانه های عمومی دسترسی یافت. در بخش آموزشی و علمی برای ایفای نقش موثر در ترویج علم و یادگیری مادام العمر می توان نقش زیر بنایی برای کتابخانه های عمومی قائل شد زیرا این کتابخانه ها به عنوان نهاد آموزشی ناظر بر فعالیت های علمی گسترده ای هستند که به شکل مستقیم یا غیر مستقیم در کلیه تحولات اهداف آموزشی جامعه در تعاملند.

  • دکتر مهراد: باید مسأله ترویج علم و یادگیری مادام العمر در وهله اول توسط وزارت آموزش و پرورش که در این زمینه نقش اصلی را بر عهده دارد و سپس کتابخانه های عمومی که با ارائه برنامه های مناسب ذوق مطالعه را در افراد جامعه برانگیزد، جدی تر تلقی گردد.

چهره ماندگار کتابداری کشور به مساله ترویج علم در ایران نیز اشاره کرد و گفت: چند سالی است که در ایران ترویج علم و توسعه آموزش در جامعه، کانون توجه بسیاری از مسئولان قرار گرفته که عوامل بسیار موثری در جامعه وجود دارند که سبب ترویج علم و یادگیری مادام العمر می شوند که یکی از این عوامل کتابخانه های عمومی هستند. کتابخانه های عمومی باید جایگاه در خوری در عرصه های آموزشی و یادگیری مادام العمر داشته باشند.

وی در زمینه عملکرد کتابخانه های عمومی گفت: عملکرد موفقیت آمیز کتابخانه های عمومی در این عرصه به شاخص های «سرانه زیربنای کتابخانه عمومی»؛ «میزان دسترسی به کتابخانه های عمومی»؛ «سرانه کتاب در کتابخانه های عمومی»؛ «درصد کتابداران متخصص»؛ «درصد کتابخانه های عمومی مجهز به تجهیزات اطلاع رسانی» و «تنوع خدمات فرانمایی» بستگی دارد که لازم است توسط کتابخانه های عمومی مورد توجه قرار گیرد.

مهراد تاکید کرد: در سال های اخیر برای ترویج علم اقداماتی صورت گرفته است. برگزاری نمایشگاه های کتاب، طرح مسائل مربوط به کتاب در مطبوعات و رادیو و تلویزیون، اقدامات نسبتا موفق کتابخانه های عمومی کشور در تحقق اهداف علمی و آموزشی، که هر کدام به نوبه خود در این راه تاثیر دارند ولی کافی نیست. باید مسأله ترویج علم و یادگیری مادام العمر در وهله اول توسط وزارت آموزش و پرورش که در این زمینه نقش اصلی را بر عهده دارد و سپس کتابخانه های عمومی که با ارائه برنامه های مناسب ذوق مطالعه را در افراد جامعه برانگیزد، جدی تر تلقی گردد.

وی تصریح کرد: به تناسب افزایش باسوادان در کشور درقیاس با سالهای گذشته علاقه و توجه به یادگیری مادام العمر زیاد شده است اگر بدانیم تعداد باسوادان دهها برابر دهه های گذشته شده است، تعداد کتابخانه ها و فراگیر کردن یادگیری مادام العمر دهها برابر نشده است. ما در یک دوره انتقال هستیم و من به سیاستهای توسعه فرهنگی خوش بینم و معتقدم که در کشور ما زمینه های ترویج علم و یادگیری مادام العمر فراهم است و استعدادی که در مردم ایران است کمتر از مردم دیگر نقاط جهان نیست چیزی که هست محرومیت های نسبی نهادهای اجتماعی در برابر جمعیت باسواد و برنامه ریزی و شتاب در جهت آینده است.

  • دکتر نوروزی چاکلی: به طور کلی سازمانهای بسیاری در ایران در زمینه ترویج علم نقش دارند که در این بین جایگاه نهاد کتابخانه های عمومی بیشتر از بقیه ی نهادهاست.

در ادامه همایش، دکتر عبدالرضا نوروزی چالکی، عضو هیات علمی دانشگاه شاهد و مدیر گروه علم سنجی مرکز تحقیقات و سیاست های علمی کشور، به ارائه مقاله خود با عنوان «همکاری سازمانی بین نهادهای فعال در زمینه ترویج علم و نهاد کتابخانه های عمومی کشور» پرداخت.

دکتر نوروزی چاکلی در ابتدای بحث به اهمیت مسأله ترویج علم پراخت و افزود: به طور کلی سازمانهایی که در زمینه ترویج علم در ایران نقش دارند کتابخانه های عمومی، نمایشگاههای کتاب، خبرگزاری ها، جوامع و انجمن های علمی ، نهادهای عمومی، بنیادهای حامی نهاد های علمی و رسانه های جمعی هستند که در این بین جایگاه نهاد کتابخانه های عمومی بیشتر از بقیه ی نهادهاست.

عضو هیات علمی دانشگاه شاهد به موضوع همکاری بین سازمان ها اشاره کرد و گفت: تاکنون در جهت همکاری سازمان ها تهیه و تدوین متون علمی مناسب، تشویق مردم برای مراجعه به کتابخانه ها، برپایی نمایشگاه های دائمی و یا موقت، برپایی موزه های ترویج علم ، ارسال نسخه ای از منابع علمی مناسب با فهم عامه به نهاد کتابخانه ها، تقویت سواد اطلاعاتی، وجود فضای مناسب برای مطالعه، یاری رسانی به مروجان، یاری رسانی به رسانه های جمعی و آگاهی از توانمندی سازمان های دیگر، اقداماتی صورت گرفته است.

وی گفت: ترویج علم تحت تاثیر تحولات علمی و فناوری جامعه است و ناشی از متنوع تر شدن منابع علمی. همچنین تفاوت های ناشی از تغییر نیازها و شرایط جامعه از عمده ترین عوامل موثر بر انجام فعالیت های ترویجی است و باعث قدرت گیری در زمینه همکاری سازمانی بین دو نهاد می شود.

  • دکتر منصوریان: گسترش فعالیت های کتابخانه های عمومی در خصوص ترویج علم گامی اساسی در جهت تحقق سواد علمی در جامعه به شمار می آید.

در ادامه دکتر یزدان منصوریان، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم تهران به ارائه مقاله خود با عنوان «جایگاه کتابخانه های عمومی در ارتقاء سطح پذیرش علم در جامعه» پرداخت.

وی با بیان این مطلب که ترویج علم واژه اعم و اخص دارد گفت: برای کار در این زمینه نباید از ترویج علم توسط مراکز آموزشی غافل شد. در اصطلاحنامه اریک حدود 30 واژه مرتبط با ترویج علم وجود دارد.

دکتر منصوریان گفت: کتابخانه ها برای ارتقای سطح پذیرش باید به «مجموعه سازی؛ کتابهایی به مراجعان ارائه شود که با واژه های ساده بیان شده باشد»؛ «اشتراک منابع برای گسترش؛ در کتابخانه عمومی دوره مالکیت منابع از بین رفته و به دسترسی بیشتر پرداخته می شود»؛ «برقراری ارتباط موثر در سازمان ها»؛ «ارتباط مستمر کتابخانه های عمومی با مراکز آموزش رسمی»؛ «برگزاری نمایشگاه کتاب»؛ «برگزاری نشست و سخنرانی علمی»؛ «بزرگداشت و معرفی شخصیت های علمی» و «تشکیل گروه هایی از کاربران به عنوان همکاران» توجه کنند.

وی در پایان درباره ترویج علم و حرکت آن در جهت پیشرفت های پذیرش همگانی علم بیان کرد: گسترش فعالیت های کتابخانه های عمومی در خصوص ترویج علم گامی اساسی در جهت تحقق سواد علمی در جامعه به شمار می آید، که خود یکی از وجوه اصلی در مفهومی فراتر یعنی سواد اطلاعاتی خواهد بود و می تواند زمینه ساز ارتقاء پذیرش علمی جامعه گردد. در این راستا دانش آموزان و دانشجویان باید نیاز خود را محدود به کتب درسی نکنند و سعی در ارتقاء سطح دانش خود با مطالعات و استفاده از دستاورد های علمی داشته باشند.

نشست اول با ارایه دو مقاله در ساعت 12:35به پایان رسید و بعد از اقامه نماز و صرف نهار نشست دوم با صحبتهای دکتر رضایی آغاز شد.

دکتر رضایی کتابخانه های عمومی را در ترویج علم موثر دانست و گفت: در برخی از جوامع رفتار کتابداران کتابخانه های عمومی با کودکان به نحوی است که کودکان از همان سنین 2-3 سالگی وارد محیط کتابخانه شده و توسط همین کتابداران استفاده از منابع را آموزش می بینند. کتابدار خود را موظف به کتابخوانی برای این گروه از استفاده کنندگان می داند و با کودک در امر یادگیری با برگزاری اردوهای بازدید از مراکز و قصه خوانی و حتی انجام سوالات مرجع کمک می کند که به رشد و ارتقای سطح علم آموزی آنها کمک می کند.

  • دکتر دلیلی: کتابخانه های عمومی در توسعه پایدار، جریان آزاد اطلاعات و توسعه فرهنگی نقش اساسی ایفا می کنند.

دکتر رضایی با این مقدمات از دکتر حمید دلیلی، استادیار دانشگاه پیام نور دعوت کرد تا برای ارائه مقاله خود که با همکاری شقایق کشتیرانی، معاون کتابخانه مرکزی دانشگاه شاهد با عنوان «یادگیری مادام العمر و جایگاه کتابخانه های عمومی در آن» تدوین شده است، بپردازد.

دکتر دلیلی با اشاره به محورهای اصلی توسعه پایدار در امر یادگیری مادام العمر گفت: تغییر و تحولات در جهان به یادگیری منجر می شود و در آن افراد به گسترش دانش، مهارت ها و نگرش خود در طول زندگی ادامه می دهند. یکی از مکان هایی که می تواند به یادگیری کمک کنند، کتابخانه ها هستند.

دلیلی بیان کرد:یادگیری مادام العمر زمینه ای برای پویایی انسان ها و مشارکت موثر آنها در فعالیت های اجتماعی است تا بتوانند با نگاهی روشن نسبت به انجام وظایف و مسئولیت های اجتماعی خود قدم های درستی بردارند.

وی افزود: اهمیت و جایگاه کتابخانه های عمومی از نظر یونسکو، به مدد آموزش جهانی و یادگیری مادام العمر است و انجمن کتابداران امریکا از آن به عنوان کمک به سواد آموزی یاد می کند.

دکتر دلیلی گفت: کتابخانه های عمومی در توسعه پایدار، جریان آزاد اطلاعات و توسعه فرهنگی نقش اساسی ایفا می کنند.

  • دکتر قدیمی: از طریق هدفمند ساختن مطالعه و کوتاه ساختن زمان برای یادگیری می توان انگیزه مطالعه را در افراد بیشتر کرد.

در ادامه دکتر غفاری یکی از مجریان نشست دوم از دکتر اکرم قدیمی، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات و سیاست علمی کشور دعوت کرد تا مقاله خود را با عنوان «ترویج علم و مطالعه مفید» که با همکاری غزاله نظیف کار، دانشجوی دکترای روابط بین الملل تنظیم کرده اند ارائه دهند.

دکتر قدیمی در سخنانی گفت: ترویج علم و مطالعه مفید شامل همه علوم می شود که در دنیای امروز علم فقط به گروه خاصی مربوط نمی شود و مسأله مهم در این رابطه ترویج علم است.

وی افزود: برقراری تعادل و توازن میان علم و جامعه وظیفه اصلی کاتالیزورها در ایفای نقش خود است. در واقع اشاعه علم با ایجاد تفکر در عموم مردم صورت می گیرد.

قدیمی تاکید کرد: استفاده از کاتالیزور برای تحقق دو هدف آماده سازی بستر و ایجاد مهارت لازم برای پیگیری مراحل ثانویه است تا چرخه ترویج علم به بن بست نخورد. ترویج علم یا عمومی سازی علم، گسترش دانش و انتقال آن به غیر متخصص است.

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات و سیاست علمی کشور به دیدگاه دانشمندان مختلف در زمینه ترویج علم  اشاره کرد و گفت: برخی از دانشمندان  ترویج علم را به شکل کتبی مثل روزنامه و کتب و... می دانند و برخی نیز معتقدند که محدود ساختن ترویج علم به مقوله کتبی موجب محدودیت مطالعه می شود.

وی به تعریفی از مطالعه مفید پرداخت: در واقع مطالعه مفید، خواندن هر چیز برای آگاه شدن است. چگونگی مطالعه و روش صحیح آن است که در روند بهبود آن موثر است. از طریق هدفمند ساختن مطالعه و کوتاه ساختن زمان برای یادگیری می تواند انگیزه مطالعه را در افراد بیشتر کرد. بنابراین مطالعه عمومی از کاتالیزرهای قابل استفاده در هدف نخست است اما مطالعه مفید یا کارآمد از کاتالیزرهای مناسب برای دومین هدف یعنی ایجاد مهارت لازم برای پی گیری مراحل ثانویه  می باشد.

  • مطلبی: کتابخانه های عمومی به عنوان نهادی اجتماعی که با طیف های مختلف جامعه در ارتباط است می تواند به عنوان مرکزی در خدمت آموزش های مادام العمر و ارتقاء آگاهی اجتماعی تلقی شود  و کتابداران با پذیرش نقش جدیدتر می توانند به صف مروجان علم بپیوندند.

سپس داریوش مطلبی، دانشجوی دکترای کتابداری و اطلاع رسانی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد شهر ری، مقاله خود را با عنوان ترویج علم و خدمات کتابخانه های عمومی ارائه کرد.

دکتر مطلبی در ابتدا تعریفی از ترویج علم ارائه کرد: در واقع ترویج علم عبارت است از هر فعالیتی که در راستای همگانی کردن علم، گسترش تفکر و طرز فکر علمی یا علاقه مند کردن مردم یا گروه هایی از آنها به علوم و فعالیت های علمی می شود. در بیانیه یونسکو از کتابخانه های عمومی، به عنوان دروازه هایی به سوی دانش یاد شده است. بنابراین اولین چیزی که با شنیدن عبارت ترویج علم به ذهن می رسد، آسان فهم شدن و ترویج دانش و آگاهی در میان عموم مردم جامعه است.

وی افزود: در کشور های جهان سوم از جمله سودان ، برزیل، سریلانکا و هند در زمینه ترویج علم فعالیتهای زیادی انجام شده است، و جایزه کالینگا به مروجان علم و کسانی که به نحوی در ترویج علم نقش دارند ارائه می شود. اگر علم قابل فهم برای مردم نباشد تاثیر و کارایی نخواهد داشت. در ایران در سال های اخیر کارهایی انجام شد که در دانشگاه ها هنوز ناشناخته یا کمرنگ هستند . فعالیت هایی که در این زمینه صورت گرفت برای عموم اقشار جامعه در نظر گرفته شده است.

مطلبی در خصوص اهداف ترویج علم گفت: کتابخانه ها که کارکرد اصلی آنها فراهم آوری، سازماندهی و اشاعه دانش است همواره در تلاشند تا بتوانند به ایجاد آگاهی و شناخت در جامعه کمک کنند. هدف از ترویج علم امکان کنکاش در فهم جهان پیرامون برای عموم است.

وی اذعان داشت: وظیفه کتابدار شناخت جامعه و کتابهای مناسب و ارتباط این نیازها و جامعه استفاده کننده علم است.  کتابخانه های عمومی به عنوان نهادی اجتماعی که با طیف های مختلف جامعه در ارتباط است می تواند به عنوان مرکزی در خدمت آموزش های مادام العمر و ارتقاء آگاهی اجتماعی تلقی شود  و کتابداران با پذیرش نقش جدیدتر می توانند به صف مروجان علم بپیوندند.

مهدی شقاقی، کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع رسانی مقاله خود با عنوان «سوژه، مناسبات دانش/ قدرت و گفتمان یادگیری مادام العمر با دیدگاه و تفکر انتقادی» را ارائه کرد این مقاله با همکاری محمد خندان دانشجوی دکترای کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه تهران تدوین شده بود.

شقاقی در ابتدا مطلب به نگاه انتقادی در جوامع غربی اشاره کرد و گفت: نگاه انتقادی در غرب با هدف از بین بردن یا زیر سوال بردن موضوع مطرح نمی شود بلکه در واقع به بهبود موضوع اصلی توجه می شود.

وی افزود: برخی صاحب نظران پست مدرن نیز بر این عقیده اند که انسان محصور در این عالم است بنابراین چگونه می تواند بر عالم چیره و غلبه داشته باشد که این خود نشان دهنده نیاز های دیگر آموزش است که باید در بعد جستجوی علم مورد توجه قرار گیرد. در یادگیری باید شان دانش آموختگی انسان مورد توجه قرار گیرد. در این خصوص خواجه نصیر می گوید" علم آموز باید ابتدا پیشه و کار یاد بگیرد بعد به علم آموزی بپردازد تا مبادا به واسطه نیاز مالی از علم استفاده ابزاری کند".

وی گفت: نقدی که پیش رو داریم این تذکر را می دهد که منظوری را که در غرب به کار رفته در الگوی آموزشی و یادگیری مادام العمر نداشته باشیم.

  • دکتر حسن زاده: متولیان عمده ترویج علم کتابخانه های عمومی کشور به شمار می روند؛ واحدی برای همگانی سازی علم تشکیل و فعال شود تا بتواند مشارکت کتابخانه های عمومی در این امر مهم را پیگیری و تقویت نماید.

در پایان دکتر  محمد حسن زاده، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس به ارائه مقاله با عنوان «تجربیات مفید از فعالیت کتابخانه ها در ترویج علم» پرداخت و گفت: ترویج علم مجموعه ای از فعالیت هایی است که برای ارتقای سطح  فهم عامه مردم از علم در یک سو و ساده کردن مفاهیم علم با هدف فهم پذیری آنها از سوی دیگر برای عموم مردم انجام می شود. علم یکی از ارکان توسعه است و در تمام قسمت های زندگی انسان ها رسوخ کرده است. فهم دقیق علم نیازمند دانش و سواد علمی است و اشاعه علم به گسترش و توسعه علم کمک می کند و با همگانی شدن علم به عدالت اجتماعی منجر می شود.

وی پیامدهای شکافت ادراکی عموم از علم را «گسترش جهل در حوزه های متداول بین مردم»، «قطع ارتباط بین متخصصان حوزه های مختلف»، «گسترش عدم علم باوری که عمدتا به دلیل نبود درک درست از یافته های علمی»، و «کاهش حمایت عامه از تلاش های علمی به دلیل نبود یا کمبود رابطه بین عالمان و عموم مردم » دانست.

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس در ادامه افزود: نوع شناختی خدمات ترویج علم 3 قسمت است: گردآوری و سازماندهی، برگزاری نمایشگاه و ارائه خدمات خاص در خصوص معرفی چهره های علمی.

وی همچنین به چند نمونه از کتابخانه های عمومی که در ترویج علم نقشی داشته اند اشاره کرد که عبارتند از: کتابخانه عمومی مجازی علم در امریکا، کتابخانه خاگل مندل در هندوستان وابسته به انجمن نجوم، کتابخانه علم عمومی بنیاد سلسله، کتابخانه مجازی علم عمومی دانشگاه لوئیزیانا، کتابخانه عمومی لوس آنجلس، کتابخانه عمومی تورنتو  و کتابخانه عمومی لندن.

مدیرگزوه ترویج علم مرکز تحقیقات در پایان پیشنهادهایی در زمینه ترویج علم ارائه کرد:

متولیان عمده ترویج علم کتابخانه های عمومی کشور به شمار می روند؛ واحدی برای همگانی سازی علم تشکیل و فعال شود تا بتواند مشارکت کتابخانه های عمومی در این امر مهم را پیگیری و تقویت نماید.

  • کتابداران از کتابخانه های عمومی برای ایفای نقش مروجان علم به قشرهای مختلف آموزش داده شوند.
  • فضا و امکانات لازم برای فعالیت های ترویج علم از جمله نمایش های علمی حداقل در برخی از کتابخانه های عمومی در هر شهر فراهم شود.
  • ارتباط کتابخانه های عمومی را تقویت و گسترش داده شود تا امکان استفاده از امکانات و توانمندی های یکدیگر برای ترویج علم فراهم شود.

با پایان یافتن دو نشست این همایش، جلسه پرسش و پاسخ میان اساتید و دانشجویان حاضر در همایش برگزار شد.

همایش کتابخانه های عمومی و یادگیری مادام العمر از نگاه ترویج علم با ارایه لوح تقدیر توسط مدیر اجرایی برنامه آقای جهان به ارایه دهندگان مقالات در ساعت 16 به کار خود پایان داد.

شایان ذکر است به تمامی شرکت کنندگان در همایش گواهی شرکت در کارگاه آموزشی یکروزه کتابخانه های عمومی کشور توسط مرکز تحقیقات سیاست های علمی کشور اعطا گردید.

خبرنگار:سمیه مردمی

 

 

 

z