ضرورت توجه به ایجاد زیرساختهای اهداف فرابخشی در کتابخانه ملی

 

به گزارش لیزنا، نشست «جایگاه کتابخانه ملی در پژوهشهای فرابخشی» با مقدمه کوتاهی از دکتر نرگس نشاط در ساعت 10:30  روز سه شنبه 7 دی 1389 آغاز شد.

سپس دکتر عباس حری، استاد پیشکسوت علوم کتابداری و اطلاع رسانی، بر روی سن حاضر شد. وی در ابتدای سخنان خود یکی از نتایج برگزاری اینگونه نشستها را دیدار دوستان و همکاران قدیمی بیان کرد و در ادامه به تشریح موضوع «جایگاه کتابخانه ملی در پژوهشهای فرابخشی» پرداخت.

به گفته دکتر حری، طبق ماده 3 اساسنامه قانون اساسی کتابخانه ملی ایران، که در سال 1369 به تصویب رسیده است، اهداف این سازمان در سه مقوله سازمانی، فراسازمانی، و فرابخشی قابل بحث است. از اهداف سازمانی می­توان به تحقیقاتی که مسائل درون­سازمان را حل کرده و پاسخگوی نیازهای مستقیم مدیران و کارکنان است اشاره کرد. از اهداف فراسازمانی می­توان پژوهش و برنامه­ریزی علمی کتابداری و اطلاع­رسانی و شرکت در تحقیقات و فعالیتهای بین­المللی ذیربط، انجام مشاوره، نظارت، هدایت و ارائه خدمات فنی و برنامه ریزی و سازماندهی کتابخانه­های کشور، ارائه روشهای مطلوب به منظور هماهنگ کردن خدمات و فعالیتهای کتابخانه عمومی و تخصصی جهت تسهیل مبادله اطلاعات نام برد.

وی تصریح کرد: بحث اصلی که از اهداف فرابخشی کتابخانه ملی محسوب می­شود و در بند5 ماده3 اساسنامه کتابخانه ملی آمده است، اتخاذ تدابیر و اخذ تصمیمات لازم برای صحت، سهولت و سرعت امر تحقیق و مطالعه در همه زمینه­ها به منظور اعتلای فرهنگ ملی و انجام تحقیقات مربوطه می­باشد. در اینجا بحث زیرساختها مطرح می­شود. به عنوان مثال مسأله مطالعه و نشر در بهره­مندی کتابداران موثر است درصورتیکه مستقیما به رشته ربط خاصی ندارد.

استاد پیشکسوت دانشگاه تهران در ادامه گفت: ایجاد اینگونه زیرساختها از وظایف محول شده به کتابخانه ملی است؛ هرچند این کار بسیار پرزحمت و هزینه­ بر است،  ولی برای رشد و اعتلای رشته کتابداری و اطلاع­رسانی به عنوان زیرساخت و پایه محسوب می­شود.

دکتر حری افزود: تحقیقات فرابخشی اساسا در بخش تجمیع سازمانی و فراسازمانی کتابخانه ملی انجام می­گیرد و هرگز غرض از فرابخشی، فرارشته­ای نیست. چون در مقوله فرارشته­ای معمولا چیزهایی مطرح است که از رشته خاصی گرفته شده و کاربرد آن در رشته دیگر بررسی می­شود. مثلا استفاده از کوآنتوم (در رشته فیزیک) و کاربرد آن در کتابداری و اطلاع­رسانی را می­توان مقوله­ا­ی فرارشته­ای دانست.

وی در مثالی دیگر تصمیم درمورد اینکه کتابهای یک کتابخانه خاص برچه اساسی باشد به این موضوع اشاره نمود که در حال حاضر یکسری منابع گوتنبرگی و به اصطلاح کتابی داریم و از طرفی با ظهور تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات منابع دیجیتالی و وبی. بنابراین، نسلی از افراد مراجعه­کننده وجود دارند که نسل برزخی بین این دو منابع قرار می­گیرند. این مراجعین هستند که تعیین­کننده نوع منابع و سرویس­دهی به کاربران را برای کتابداران مشخص می­­کنند. علت نگهداشتن کارتهای برگه­دان در کتابخانه پیشرفته کنگره امریکا نمونه­ای از همین احترام به مراجعه کننده است.

دکتر حری بیان کرد: رابطه بین خواندن و نظام نشر، که براساس نظام مشخصی است، از وظایف کتابخانه ملی بوده و زیرساخت آن به دلیل اجرا شدن قانون واسپاری در این سازمان قابل پژوهش و بررسی است.

وی در ادامه افزود: بسیاری از حرکتها در کتابخانه­ ها پیش ­فرض محسوب شده و همین پیش ­فرضها هستند که موجب شکل­گیری مسأله برای انجام یک پژوهش می­ شوند. در اینجا باید از پیش ­فرضها با استدلال دفاع کرد و از آنها در پژوهش استفاده نمود. رشته کتابداری اگر مفروضاتش را برپایه پژوهش قرار ندهد، به­سان خانه­ای می­ماند که روی آب ساخته شده است. این وظیفه کتابخانه ملی است که براساس قانون اساسنامه به دنبال شرایط و امکانات لازم برود. فایده آن این است که کتابخانه ملی به عنوان دارنده این نقش، هویت خود را با انجام چنین پژوهشهایی مطرح نموده و نتایج حاصل از آنها را به کتابخانه­های دیگر اعلام نماید. دلیل اینکه برای کتابخانه ملی 60 نفر عضو هیأت علمی تعریف شده است برای این بوده که این بار عظیم ملی را انجام دهد و به وظایف محوله که از طریق قانون مجلس شورای اسلامی و برطبق اساسنامه جامه عمل بپوشاند. همچنین از سیاست­های دیگر در کتابخانه ملی برون سپاری برخواسته از سیاست متمرکز است.

به گفته دکتر حری، فراتحلیل­ ها زمانی میسر است که اجزای تحلیل با هم همگن باشند. یعنی همه الگوها یکسان بوده، و سپس توزیع شده و بعد از آن نتایج مورد تحلیل قرار گیرند. برای محقق شدن این امر، کتابخانه ملی نیاز به کمیته ­بندی و اجرایی کردن کارها دارد. درنتیجه؛ یکی از نقطه­ های حساس، سیاست متمرکز در کتابخانه ملی است.

کتابخانه ملی ایران وظایفی دارد که باید به جد به آنها بپردازد و به صرف اینکه تنها به اهداف سازمانی و فراسازمانی بسنده کند، و نقش خود را در اهداف فرابخشی فراموش کند، نمی­تواند مسیر خواسته شده براساس قانون اساسنامه را عملی سازد.

این جلسه ساعت 11:30 با پرسش و پاسخ حاضرین به پایان رسید.