به گزارش لیزنا، نشست «جایگاه کتابخانه ملی در پژوهشهای فرابخشی» با مقدمه کوتاهی از دکتر نرگس نشاط در ساعت 10:30 روز سه شنبه 7 دی 1389 آغاز شد.
سپس دکتر عباس حری، استاد پیشکسوت علوم کتابداری و اطلاع رسانی، بر روی سن حاضر شد. وی در ابتدای سخنان خود یکی از نتایج برگزاری اینگونه نشستها را دیدار دوستان و همکاران قدیمی بیان کرد و در ادامه به تشریح موضوع «جایگاه کتابخانه ملی در پژوهشهای فرابخشی» پرداخت.
به گفته دکتر حری، طبق ماده 3 اساسنامه قانون اساسی کتابخانه ملی ایران، که در سال 1369 به تصویب رسیده است، اهداف این سازمان در سه مقوله سازمانی، فراسازمانی، و فرابخشی قابل بحث است. از اهداف سازمانی میتوان به تحقیقاتی که مسائل درونسازمان را حل کرده و پاسخگوی نیازهای مستقیم مدیران و کارکنان است اشاره کرد. از اهداف فراسازمانی میتوان پژوهش و برنامهریزی علمی کتابداری و اطلاعرسانی و شرکت در تحقیقات و فعالیتهای بینالمللی ذیربط، انجام مشاوره، نظارت، هدایت و ارائه خدمات فنی و برنامه ریزی و سازماندهی کتابخانههای کشور، ارائه روشهای مطلوب به منظور هماهنگ کردن خدمات و فعالیتهای کتابخانه عمومی و تخصصی جهت تسهیل مبادله اطلاعات نام برد.
وی تصریح کرد: بحث اصلی که از اهداف فرابخشی کتابخانه ملی محسوب میشود و در بند5 ماده3 اساسنامه کتابخانه ملی آمده است، اتخاذ تدابیر و اخذ تصمیمات لازم برای صحت، سهولت و سرعت امر تحقیق و مطالعه در همه زمینهها به منظور اعتلای فرهنگ ملی و انجام تحقیقات مربوطه میباشد. در اینجا بحث زیرساختها مطرح میشود. به عنوان مثال مسأله مطالعه و نشر در بهرهمندی کتابداران موثر است درصورتیکه مستقیما به رشته ربط خاصی ندارد.
استاد پیشکسوت دانشگاه تهران در ادامه گفت: ایجاد اینگونه زیرساختها از وظایف محول شده به کتابخانه ملی است؛ هرچند این کار بسیار پرزحمت و هزینه بر است، ولی برای رشد و اعتلای رشته کتابداری و اطلاعرسانی به عنوان زیرساخت و پایه محسوب میشود.
دکتر حری افزود: تحقیقات فرابخشی اساسا در بخش تجمیع سازمانی و فراسازمانی کتابخانه ملی انجام میگیرد و هرگز غرض از فرابخشی، فرارشتهای نیست. چون در مقوله فرارشتهای معمولا چیزهایی مطرح است که از رشته خاصی گرفته شده و کاربرد آن در رشته دیگر بررسی میشود. مثلا استفاده از کوآنتوم (در رشته فیزیک) و کاربرد آن در کتابداری و اطلاعرسانی را میتوان مقولهای فرارشتهای دانست.
وی در مثالی دیگر تصمیم درمورد اینکه کتابهای یک کتابخانه خاص برچه اساسی باشد به این موضوع اشاره نمود که در حال حاضر یکسری منابع گوتنبرگی و به اصطلاح کتابی داریم و از طرفی با ظهور تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات منابع دیجیتالی و وبی. بنابراین، نسلی از افراد مراجعهکننده وجود دارند که نسل برزخی بین این دو منابع قرار میگیرند. این مراجعین هستند که تعیینکننده نوع منابع و سرویسدهی به کاربران را برای کتابداران مشخص میکنند. علت نگهداشتن کارتهای برگهدان در کتابخانه پیشرفته کنگره امریکا نمونهای از همین احترام به مراجعه کننده است.
دکتر حری بیان کرد: رابطه بین خواندن و نظام نشر، که براساس نظام مشخصی است، از وظایف کتابخانه ملی بوده و زیرساخت آن به دلیل اجرا شدن قانون واسپاری در این سازمان قابل پژوهش و بررسی است.
وی در ادامه افزود: بسیاری از حرکتها در کتابخانه ها پیش فرض محسوب شده و همین پیش فرضها هستند که موجب شکلگیری مسأله برای انجام یک پژوهش می شوند. در اینجا باید از پیش فرضها با استدلال دفاع کرد و از آنها در پژوهش استفاده نمود. رشته کتابداری اگر مفروضاتش را برپایه پژوهش قرار ندهد، بهسان خانهای میماند که روی آب ساخته شده است. این وظیفه کتابخانه ملی است که براساس قانون اساسنامه به دنبال شرایط و امکانات لازم برود. فایده آن این است که کتابخانه ملی به عنوان دارنده این نقش، هویت خود را با انجام چنین پژوهشهایی مطرح نموده و نتایج حاصل از آنها را به کتابخانههای دیگر اعلام نماید. دلیل اینکه برای کتابخانه ملی 60 نفر عضو هیأت علمی تعریف شده است برای این بوده که این بار عظیم ملی را انجام دهد و به وظایف محوله که از طریق قانون مجلس شورای اسلامی و برطبق اساسنامه جامه عمل بپوشاند. همچنین از سیاستهای دیگر در کتابخانه ملی برون سپاری برخواسته از سیاست متمرکز است.
به گفته دکتر حری، فراتحلیل ها زمانی میسر است که اجزای تحلیل با هم همگن باشند. یعنی همه الگوها یکسان بوده، و سپس توزیع شده و بعد از آن نتایج مورد تحلیل قرار گیرند. برای محقق شدن این امر، کتابخانه ملی نیاز به کمیته بندی و اجرایی کردن کارها دارد. درنتیجه؛ یکی از نقطه های حساس، سیاست متمرکز در کتابخانه ملی است.
کتابخانه ملی ایران وظایفی دارد که باید به جد به آنها بپردازد و به صرف اینکه تنها به اهداف سازمانی و فراسازمانی بسنده کند، و نقش خود را در اهداف فرابخشی فراموش کند، نمیتواند مسیر خواسته شده براساس قانون اساسنامه را عملی سازد.
این جلسه ساعت 11:30 با پرسش و پاسخ حاضرین به پایان رسید.