دکتر جعفر مهراد، رئيس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، در گفتگو با لیزنا گفت: ايران بعد از سال های جنگ تحميلی روند رو به توسعه ای را طی می کند. اين توسعه در عرصه های مختلف علوم و فناوری به خوبی مشهود است. سابقاً ، سهم ايران در پيشبرد مرزهای علم و دانش در مقايسه با کشورهای توسعه يافته ناچيز بود.

اعتماد به نفس دانشمندان و پژوهشگران ايرانی در دانشگاهها و مراکز تحقيقاتی و فناوری کشور، پشتکار و علاقه مندی آنان درخور ستايش است.

وی افزود: توسعه علمی ايران را که معمولاً بر اساس انتشار مقالات علمی اندازه گيری می شود وقتی با ساير کشورهای منطقه و اسلامی مقايسه می کنيم به وضوح در می يابيم که برنامه های آموزشی و تحقيقاتی و سياست های معمول در وزارت علوم، تحقيقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مؤثر بوده و در جبران عقب افتادگی علمی نقش مهمی ايفا می کنند. اعتماد به نفس دانشمندان و پژوهشگران ايرانی در دانشگاهها و مراکز تحقيقاتی و فناوری کشور، پشتکار و علاقه مندی آنان درخور ستايش است.

مهراد گفت: رشد علمی ايران مديون مجاهدتهای علمی دانشمندانی است که اکنون در عرصه های مختلف علوم و فناوری می کوشند نتيجه مطالعات و تحقيقات خود را در نشريات معتبر بين المللی منتشر کنند.

سرپرست پايگاه استنادی علوم جهان اسلام اذعان داشت: البته، انتظار انجام تحقيقات علمی و کاربردی کردن تحقيقات انتظار معقولی است که در رأس برنامه های دولت جمهوری اسلامی ايران قرار دارد.

توليدات علمی ايران هر سال نسبت به سال قبل افزايش يافته و در تعدادی از رشته ها نيز ايران جايگاه مهمی در بين کشورهای جهان به دست آورده است.

وی گفت: به علاوه، با توجه به تعداد قابل توجه اعضای هيأت علمی تمام وقت در دانشگاههای دولتی و غيردولتی و نيز حضور چشمگير دانشجويان تحصيلات تکميلی در رشته های گوناگون اين پيش فرض را مطرح می سازد که موقعيت علمی ايران در مقايسه با ساير کشورهای جهان به مراتب بهتر از وضعيت حاضر باشد. قابل قبول است که توليدات علمی ايران هر سال نسبت به سال قبل افزايش يافته و در تعدادی از رشته ها نيز ايران جايگاه مهمی در بين کشورهای جهان به دست آورده است.

دکتر جعفر مهراد ادامه داد:  دانشمندان ايران در طی سالهای 1990 تا 2010 در مجموع 88827 رکورد علمی توليد کرده اند. اگر به ميزان توليدات علمی ايران تنها در سال 1990 توجه کنيم مشاهده خواهيم کرد که در مجموع 186 مقاله از دانشمندان ايران در نمايه نامه های بين المللی به ثبت رسيده است.

وی خاطر نشان کرد: رقم مزبور به قدری ناچيز و حقير است که آن را چيزی جزء عقب افتادگی علمی نمی توانيم به حساب آوريم. در سال 2000 ميلادی يعنی بعد از ده سال آنچه از ايران و توليدات علمی آن در جهان به ثبت رسيده است رقمی است معادل با 1387 مقاله که همچنان حقير است.

وی افزود:  مقايسه توليدات علمی ايران در سال 2010 با ده سال پيش از آن مشخص می سازد که به تدريج برنامه های اقتصادی و علمی تحقيقاتی روند رو به رشدی را طی کرده، طوری که در سال 2010 تعداد 18319 رکورد علمی که در مقايسه با توليدات علمی سال های 1990 و 2000 که به ترتيب 186، 1387 مقاله بود بسيار چشمگير می باشد.

مهراد در ادامه گفت:  مايلم به ميزان توليدات علمی ايران در سال 2009 نيز اشاره کنم که در اين سال 16978 مدرک از ايران در مؤسسه اطلاعات علمی (ISI) به ثبت رسيده است که در مقايسه با سال 2010 افزايشی برابر با 1341 مدرک را نشان می دهد.

وی گفت: دانشمندان ايران در عرض 15 روز اول سال 2011 ميلادی نيز 400 مقاله در مجلات معتبر بين المللی که تحليل استنادی بر روی آنها انجام می گيرد چاپ کرده اند که در روزها و ماههای بعد شاهد رشد و شکوفايی توليدات علمی بيشتر دانشمندان و پژوهشگران ايرانی خواهيم بود.

رئيس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری تاکید کرد: مقايسه چند کشور اسلامی از نظر توليدات علمی واقعيت های ديگری را مشخص می سازد.

مهراد ادامه داد: ترکيه از نظر توليد علم در رأس کشورهای اسلامی و منطقه قرار دارد. اين کشور در سال 2010 ميلادی تعداد 25710 مدرک علمی به ثبت رسانيده است که در مقايسه با تعداد توليدات علمی ايران در همين سال افزايشی برابر با 7691 مدرک را نشان می دهد.

توليدات علمی مالزی ، مصر و عربستان سعودی نيز در سال 2010 ميلادی به ترتيب برابر با 6287، 6090 و 3669 مدرک می باشد.

ايران در حدود يک درصد جمعيت جهان را در خود جای داده است. اين کشور در حدود يک درصد از توليدات علمی جهان را نيز در دست دارد. طبق آمار در سال 2010 ايران 18319 رکورد علمی يعنی حدود 24 مقاله برای هر 100,000 نفر توليد کرده است. (با جمعيت برابر با 75,000,000 نفر).

وی افزود: پژوهشگران ترکيه ای نيز با جمعيت 71,000,000 نفر در سال 2010 ميلادی 25710 مدرک يعنی حدود 36 مقاله برای هر 100,000 نفر منتشر کرده اند. ايران و ترکيه جمعيتی تقريباً برابر هم دارند ولی تعداد مقالات چاپ شده پژوهشگران ترکيه ای بيش از توليدات علمی دانشمندان ايرانی است. کشورهای آمريکا، کره جنوبی و سنگاپور که جزو گروه کشورهای توسعه يافته هستند هر کدام به ترتيب دارای311,876,000  نفر،  48,000,000 نفر و 4,987,600 نفر جمعيت می باشند. اين کشورها در سال 2010 ميلادی به ترتيب 472,892 مقاله ، 45301 مقاله ، و 10217 مقاله منتشر کرده اند.

دکتر مهراد بیان کرد: فرض ثابت شده ای است که توسعه علمی کشورها معمولاً با تعداد مقالاتی که دانشمندان و شاغلان تحقيقاتی آن کشورها که در مجلات معتبر بين المللی به چاپ می رسانند اندازه گيری می شود.

وی ادامه داد: اين فرض کاملاً صحيح است و يکی از روشهای آزموده شده ای است که کشورهای پيشرفته از اين آزمون سربلند بيرون آمده اند . مورد سنگاپور جالب توجه است. اين کشور با جمعيتی تقريباً برابر با 5 ميليون نفر به ازاء هر 100,000 نفر تقريباً 205 مقاله پژوهشی به چاپ رسانيده است.

نکته ديگری نيز در اينجا جلب توجه می کند. دو کشور کره جنوبی و سنگاپور فاقد منابع طبيعی اند اما اين دو سهم بيشتری در پيشبرد مرزهای دانش و پيشرفت صنعتی دارند. با وجود اين ، در مقايسه با بسياری از کشورهای در حال توسعه و اسلامی موقعيت علمی ايران خوب است ولی کافی نيست.

به نظر می رسد مديران نيز از جايگاه واقعی علم ايران در روند توسعه و تحولات کشور به درک واقعی رسيده اند

مهراد گفت:  سند چشم انداز ايران 1404 راهنمای حرکت همه جانبه از جمله پيشبرد مرزهای دانش به سوی پيشرفت های علمی است. اکنون امکان ادامه تحصيل در دوره ها و مقاطع مختلف علمی در داخل کشور فراهم است. منابع مالی نسبتاً کافی نيز هر سال برای پژوهش تخصيص می يابد.

به نظر می رسد مديران نيز از جايگاه واقعی علم ايران در روند توسعه و تحولات کشور به درک واقعی رسيده اند. نياز به محقق نيز از سوی اجتماعات مختلف از جمله صنايع و کارخانجات احساس می شود.

رئيس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری  اظهار داشت: شايسته است سياستگذاران علم و پژوهش در کشور با توجه به اين واقعيت ها نظام تحقيقاتی مطلوب و سازمان يافته ای را که همواره بر آن تأکيد دارند و شورای عالی عتف و معاونت علمی و فناوری رياست جمهوری و کميسيون آموزش و تحقيقات مجلس شورای اسلامی در اين باره سياستگذار بوده و مسئوليت اساسی دارند امکان وجود رقابت در عرصه های تحقيقات علمی را در دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی و فناوری کشور بيشتر فراهم آورند.

وی در پایان گفت:افزايش نقش ايران در توليد علم به افزايش و تحکيم مناسبات ايران با ساير کشورهای جهان کمک خواهد کرد. به عبارت ديگر، توجه به افزايش توليد علم دانشمندان و پژوهشگران ايرانی تحول چشمگيری در روابط سياسی و اقتصادی ايران در پی خواهد داشت.