به گزارش خبرنگار لیزنا، در ابتدا دکتر محمد ابویی عضو هیات علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران به ارائه پیشینه ای از برنامه ریزی استراتژیک در کتابخانه ها در ایران پرداخت و به این نکته اشاره کرد که طبق یک دیدگاه، برنامه ریزی استراتژیک یکی از اجزای اصلی چرخه مدیریت استراتژیک است اما لزوما اینطور نیست.

وی مفهوم استراتژی را در چند معنا دانست. در اولین معنا، طرح و نقشه است و اینکه مراحل تولید استراتژیک چیست و نتیجه آن چه خواهد بود؟ استراتژیک را قبل از به کارگیری تولید می کنند اما در رویکرد دیگر ممکن است استراتژیک همانطور که تولید می شود، اجرا شود.

معنای دیگر، نیرنگ است. این رویکرد از جنس طرح و نقشه است اما قصو و منظورش فرق دارد و برای بیرون کردن رقیب از میدان به کار می رود.

معنای بعدی، الگو و تداوم رفتار است. در معنای دیگر، استراتژی به معنای موضع است و وسیله ای برای مشخص کردن این مساله است که یک سازمان در کجای محیط و بازار قرار دارد؟

وی افزود: استراتژی به معنای دیدگاه و اندیشه نیز به کار می رود. در این رویکرد، استراتژی یک دیدگاه است که محتوای آن تنها از یک وضعیت شاخص تشکیل نمی شود بلکه نوعی تصور ذهنی پایدار را نسبت به جهان در بر دارد.

در ادامه، ابویی به این مساله اشاره کرد که برنامه استراتژیک علاوه بر مزایا، دارای مشکلاتی نیز هست از جمله این که کارکنان واحدهای برنامه ریزی، فرایند را برای خود مصادره می کنند.

این فرایند بر کارکنان چیره می شود. سیستم برنامه ریزی برای تولید چیزی ساخته نشده است و به سازمان برای اجرای بهتر فرصت داده نمی شود در نتیجه برنامه ریزی اولویت می یابد و سازماندهی کم رنگ می شود.

وی همچنین به چالشهای برنامه ریزی استراتژیک در ایران اشاره کرد. ابویی بعضی از این چالشها را چنین بر شمرد:

• ظرفیت تصمیم گیری و عمل عقلایی
• مطالعه و بررسی قبل از اقدام
• مشارکت در گروه و فعالیت جمعی
• اعتماد به کار کارشناسی
• تعهد و مشارکت مدیریت
• همراستا شدن با برنامه های سطوح سازمانی بالاتر
• منابع و اختیارات
• جداسازی مسئولیت فرایندها و محتواها
• شیوه اداره فکر در گروه

در ادامه این جلسه، دکتر افشار زنجانی، عضو هیات علمی گروه کتابداری دانشگاه اصفهان، به ارائه سخنانی پرداخت. وی به این مساله اشاره کرد که برنامه و استراتژی دو ماهیت جداگانه دارند. برنامه، محصول تحلیل است و استراتژی، محصول ترکیب است.

افشار زنجانی به این نکته اشاره کرد که کتابخانه ها در محیط رقابتی حاد کسب و کار قرار ندارند و محیطهای تثبیت شده دارند. امکان اینکه بتوانند دور اندیشانه فکر کنند وجود دارد. باید توجه داشت که مدلهای مختلف استراتژیک خوب هستند اما به صورت مشخص برای کتابخانه نمی توان از مدل مشخصی استفاده کرد.

وی همچنین اعتقاد داشت که راه حلهای عقلانی همیشه قطعی نیستند و اصولا سهم عقلانیت در تصمیم گیریها آنقدر که فکر می کنیم نیست. برنامه ریزی احتیاج به ثبات دارد و در محیط بی ثبات امکان برنامه ریزی وجود ندارد.

افشار زنجانی به این مساله اشاره کرد که تمدن مدرن بر اساس تحلیل شکل گرفته و ما با قوه تحلیل می توانیم تمام مسایلمان را حل کنیم. این خوش بینی بیش از حدی است که در فرهنگ مدیریت هم جاگرفته است. همه مسایل را نمی توان با رویکرد تحلیلی حل کرد. یا باید استراتژی تدوین شود که با تغییرات پیش بینی نشده سازگار شود یا اینکه هر چه تدوین کنیم با تغییر اوضاع و احوال با مانع برخورد می کند. موانع محتلفی مانند فرهنگی، ساختاری، سیاسی و ... وجود دارد که باید عقلانی شود و ثبات پیدا کند.

وی در پایان بر این نکته تاکید کرد که ایده های مطرح شده معمولا وارداتی هستند. باید با دید انتقادی به این ایده ها نگاه کرد و باید در مورد این مدلها و فرآورده های تجویزی هوشیار بود. نمونه ای از این مسایل، مدیریت دانش و مدیریت استراتژیک است که دارای دو خصوصیت است: اول اینکه این مدلها وعده های درخشانی می دهند و دوم اینکه بنیانهای معرفت شناختی محکمی ندارند.

پس از آن، در پایان جلسه پرسش و پاسخ با حضور هر دو سخنران و افراد حاضر در جلسه برگزار شد. این جلسه در ساعت 18 به پایان رسید.

خبرنگار: ملیحه درخوش