به گزارش لیزنا، سومین نشست کارنامه نشر سرای اهل قلم از ششمین روز بیست و پنجمین نمایشگاه کتاب با عنوان «خرید منابع اطلاعاتی الکترونیکی برای کتابخانه ها»، با حضور دکتر حسن کیانی (رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه الزهرا (س))، دکتر سینا مرعشی (مدیر عامل شرکت نسیم ایمان)، دکتر سید امید فاطمی (رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران و شورای سیاست ‌گذاری و برنامه ‌ریزی تامین منابع علمی)، پونه مهرتاش (دبیر شورای سیاست ‌گذاری و برنامه ‌ریزی تامین منابع علمی)، سید ابراهیم عمرانی (سرپرست مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران) برگزار گردید.

در ابتدا حسن کیانی به مشکلات خرید این منابع اشاره کرد و گفت: ما نمی توانیم انتظار اساتید و دانشجویان را به منابع چاپی محدود کنیم. به دليل حجم ذخيره كم منابع الكترونيكي براي كتابخانه، سرعت بالاي دسترسي به منابع، امكان استفاده چند كاربر از يك منبع و هزينه‌ هاي پايين براي كاربران استفاده از اين منابع در كتابخانه‌ ها اهميت فراوان دارد.

ما در مرحله ای هستیم که Paperless را پشت سر گذاشته ایم و به Wireless رسیده ایم.

وی افزود: با کمال تأسف نگرش ها در دانشگاه ها هنوز نگرش های پژوهش گرانه ای نیست. پایگاه الکترونیکی به لحاظ کاربری های مختلف که در دهه اخیر بسیار خود را نشان داده دانشجویان را جذب خود کرده است. البته کارایی این پایگاه ها درمقایسه با تأمین منابع چاپی را درک می کنم.

دکتر کیانی گفت: ما در مرحله ای هستیم که Paperless را پشت سر گذاشته ایم و به Wireless رسیده ایم. واقعا نیاز به پایگاه الکترونیکی به هیچ عنوان نباید تحت شک قرار گیرد. من به عنوان مسئول کتابخانه از محیط های آموزشی شکوه می کنم که بحث خرید منابع را در اولویت های بعدی قرار می دهند.

کنسرسیوم راه حل ایده آلی نیست

دکتر مرعشی بیان کرد: منابع علمی الکترونیکی مثل هرکالای دیگری شرایط دادوستد خاص خود را دارد و در هر دو دهه اخیر که استفاده از این منابع بیشتر شده روز به روز تلاش برای رساندن این منابع بدست استفاده کننده بیشتر می شود. آنچه که در خرید منابع علمی الکترونیکی در کشور ما اتفاق افتاده این است که تعداد دانشگاه هایی که به خرید این منابع روی آورده اند بیشتر شده است. به مرور زمان تقاضاها زیاد شد که متولیان تصمیم گرفتند کنسرسیوم تأمین منابع علمی را تشکیل دهند ولی کنسرسیوم راه حل ایده آلی نیست، چون شرایط جدید با شرایط قبلی جمع شده و شرایط فعلی را سخت تر کرده است.

وی افزود: یکی از ویژگی هایی که خرید کنسرسیومی ایجاد می کند این است که دانشگاه ها از تخفیف های خریدهای دسته جمعی و پرداخت راحت تر شوند که نهایتا به نفع دانشگاه ها پیش رود.

مرعشی ادامه داد: مشکلات یک سال اخیر از جمله: تأمین اعتبار ریالی توسط دانشگاه ها و تبدیل آن به ارز، سیاسی، فشارهای بین المللی و... که علاوه بر مشکلاتی که خود کنسرسیوم دارد سبب می شود که دانشگاه ها به منابع مورد نیاز خود دسترسی پیدا نکنند.

وی افزود: ما قراردادهایی داریم که زمانبندی هایی دارد و زمانی که این قراردادها رعایت نشود طبیعتا ناشر به ابزار دیگری متوسل می شود که این ابزارها برای منابع الکترونیکی جز قطع دسترسی نیست.

مهرتاش تصریح کرد: ما شورای سیاست گذاری خرید منابع داریم که با توجه به ماهیت شورایی خودش وظایفی دارد. وظایف کلی تر آن شامل: نیازسنجی از دانشجویان که چه کنسرسیومی تشکیل شود و چه منابعی خریداری شود است چون که بودجه متمرکزی برای خرید منابع وجود ندارد و بنابراین با معاونین و مسؤلین دانشگاه ها رایزنی می شود و از طرفی با ناشران و کارگزاران مشورت می شود که تمام فعل و انفعالات آن توسط دبیرخانه شورا انجام می شود.

وی در ادامه تأکید کرد: وقتی که مسائل بیرونی کار می شود (افزایش نرخ ارز، مشکل انتقال ارز به خارج و...) تمام وظایف دبیرخانه معطوف به حل این مشکلات می کند.

مهمترین هدف شورا رساندن منابع علمی به محقق است.

دکتر فاطمی بیان کرد: منظور ما از شورا این است که ببینیم چکار کنیم بهتر است. وقتی که شورا راه اندازی شد یکی از روش هایی که تشخیص داد به صلاح است تشکیل کنسرسیوم بود که مسائل اجرایی خاصی به دنبال خود داشت. می خواهم از دیدگاه شورا بحث کنم و این را بگویم که نگاه ما در شورا چگونه باید باشد؟ مهمترین هدف شورا رساندن منابع علمی به محقق است.

وی افزود: هدف شورا خرید منابع و تشکیل کنسرسیوم نیست بلکه دسترسی محققین به منابع علمی است که در شورا روی منابع علمی الکترونیکی متمرکز شده است. حال ما باید چگونه این منابع را به دست کاربر برسانیم؟

دکتر فاطمی گفت: چون محققان جوان مثل سابق نیستند که منابع را دقیق و تا انتها بخوانند بلکه هر موضوعی که به آنها داده شود از اینترنت یک Overview پیدا می کنند که ما در شورا باید به اینها توجه کنیم و اینکه برای تأمین منابع چه باید بکنیم؟

وی افزود: بحثی که امروز در دنیای IT و اینترنتی مطرح است بحث انتخاب کردن و علایق یک فرد است که باید اینها را داشته باشیم تا برای فرد ارسال کنیم. شورا باید جایی داشته باشد که محقق نیاز خود را بیان کند که ما روی اینها کم کار کرده ایم. حال این همه منابع را چگونه انتخاب و مرتب کنیم تا محقق راحت دسترسی یابد؟ ما به عنوان شورا باید روی اینها بیشتر فکر کنیم.

فاطمی گفت: دربحث خرید و دسترسی چیزی که ما دنبال می کنیم این است که به صورت کنسرسیومی با دانشگاه ها قرارداد می بندیم که منابع ما را انتخاب کنند. یکی از مسائلی که باید به آن نگاه کنیم دیدگاه ناشران است که برخی از آنها اقتصادی اند و برخی انجمن علمی، که باید در شورا به آنها توجه کرد و به صرف وجود مجموعه بهتر نباید به سراغشان رفت.

وی افزود: در بحث اشتراک منابع است که کنسرسیوم، مالکیت تعدادی اعضا را در اختیار سایر اعضا می گذارد و ایجاد دسترسی مشارکتی می کند و ما باید به طور جدی بحث اشتراک منابع را جدی بگیریم.

ابراهیم عمرانی در سوالی پرسید: در کارگاه و کلاس هایی که آموزش این منابع الکترونیکی صورت می گیرد آیا فقط روش استفاده آموزش داده می شود یا روش تحقیق هم مدنظر است؟ آیا به عنوان استاد کتابداری و اطلاع رسانی روش خاصی دارید؟

80% دانشجویان ما طرز استفاده از این پایگاه ها را نمی دانند

کیانی در پاسخ بیان کرد: پایگاه هایی که ما خریداری می کنیم مزایایی برای اساتید، دانشجویان، کتابخانه دارد و درکنار آن معایبی هم دارد. من همین که به دانشجویان روش استفاده از این پایگاه ها را یاد بدهم کاری بزرگ کرده ام و این درحالی است که 80% دانشجویان ما طرز استفاده از این پایگاه ها را نمی دانند و ما با این کار آنها را به سمت آشنایی با این پایگاه ها می کشانیم.

وی افزود: ما در سیستم آموزشی، پژوهش به معنای مطلق نداریم و انتظار ما از دانشجویان که به این پایگاه ها مراجعه می کنند تا پژوهشی انجام دهند بیهوده است و همین که برای کپی کردن مطالب هم به این پایگاه ها مراجعه کنند خوب است.

مرعشی در ادامه در سخنانی درباره مالکیت پایگاههای اطلاعاتی گفت: مالکیت دائمی منابعی که قبلا پرداخت شده است و تاریخ آنها گذشته محفوظ می ماند. علاقه شخصی من است که با دانشگاه ها جدای از بحث مالی در بحث آموزشی در تعامل باشم و کاربرد منابع را معرفی کنم. اگر آمار استفاده دانشگاهی پایین است باید علت یابی کرد که منابعی را استفاده کنند که کاربرد بیشتری دارد.

عمرانی گفت: اکنون خرید های بسته ای وجود دارد و حال پرسش من این است که آیا ما می توانیم از خرید های بسته ای بیرون بیاییم؟

کیانی در پاسخ گفت: سازمانی باید این مسأله را سازماندهی کند و نظر دانشگاه ها هم پرسیده شود و لازم است توسط شورا آیین نامه تدوین شود و سپس به دانشگاه ها پیشنهاد گردد.

نشست «خرید منابع اطلاعاتی الکترونیکی برای کتابخانه ها » که از ساعت 18 روز دوشنبه 18 اردیبهشت 1391 آغاز شده بود در ساعت 20 به پایان رسید.

نشستهای کارنامه نشر سرای اهل قلم بيست ‌و پنجمين نمايشگاه بين ‌المللي كتاب تهران در مصلی امام خمینی (ره)، شبستان اصلي، نيم طبقه دوم، انتهاي سالن ناشران خارجي، سراي كارنامه نشر برگزار می شوند و شرکت در آن برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.

گزارش: مهدیه میرحسینی