به بهانه تشکیل کمیته نظارت و ارزشیابی در انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران و به دلیل تصویب استاندارد کتابخانه های دانشگاهی و پیوست آن درجه های عالی حرفه ای برای تعیین سطح تواناییهای حرفه ای کتابداران شاغل، و مشارکت انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران در این امر به سراغ دکتر مهدی علیپور حافظی، مسئول کمیته پژوهش انجمن کتابداری و معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم وفناوری اطلاعات ایران رفتیم تا در صحبت با ایشان درباره فعالیت کمیته نظارت و ارزیابی انجمن کتابداری در ارزیابی گروههای کتابداری و کتابداران شاغل با خبر شویم.
- دستنامه ارزشیابی گروههای آموزشی کتابداری آماده بهره‌برداری است
لیزنا: کمیته نظارت و ارزشیابی انجمن تشکیل شده است. نظرتان و برنامه های شما برای این کمیته چیست؟
دکتر علیپور حافظی: ابتدا از شما و همکارانتان جهت پرداختن به این موضوع مهم تشکر می کنم. به نظر من یکی از عمده‌ترین و مهم‌ترین فعالیت‌های انجمن‌های علمی پرداختن به مسأله ارزشیابی و اعتباردهی به جامعه علمی و حرفه‌ای است. نگاهی به انجمن‌های پیشرو در این زمینه مانند انجمن کتابداری امریکا نشان از این دارد که یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های آنها شرکت در فعالیت‌های ارزشیابی و نظارت است. از این رو یکی از وظایف مهم انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران به نظر اینجانب پرداختن به این مسأله است که از شروع دوره چهارم به آن در کمیته پژوهش انجمن پرداخته‌ایم. همانگونه که استحضار دارید کمیته پژوهش انجمن نمی‌تواند وارد بحث‌های ارزشیابی و نظارت شود ولی این قابلیت در کمیته مذکور وجود دارد که اقدام به تهیه معیارهای ارزیابی و نظارت و فرآیندهای آن بکند. بر این اساس از آغاز دوره چهارم برنامه‌هایی در راستای تهیه دستنامه‌های ارزیابی کرده‌ایم. در حال حاضر دستنامه ارزشیابی گروههای آموزشی کتابداری و اطلاع‌رسانی آماده بهره‌برداری است و دستنامه ارزشیابی پایان‌نامه‌ها نیز در مراحل پایانی خود قرار دارد. از طرفی نیز برنامه‌ریزی جهت تدوین دستنامه ارزشیابی اعضای هیأت علمی و کتابداران در دست اقدام می‌باشد.
- درحال حاضر عناصر اصلی در زمینه ارزیابی گروههای آموزشی کتابداری و درجه عالی حرفه ای کتابداری مهیاست
در حال حاضر انجمن با ایجاد کمیته ارزشیابی آمادگی این را دارد که در راستای ارزشیابی و نظارت اقدام کند. از طرفی نیز تدوین استانداردهای کتابخانه‌های دانشگاهی توسط کمیته استانداردهای کتابخانه‌های دانشگاهی و الزام آن در ارائه گواهینامه‌های مختلف به کتابداران شاغل در این کتابخانه‌ها باعث تسریع در فعالیت‌های انجمن در حوزه‌های ارزشیابی و نظارت شده است. بر این اساس سه عنصر اصلی در این زمینه مهیا است (وجود معیارهای ارزشیابی، وجاهت قانونی، و بازوی اجرایی با شکل گیری کمیته ارزشیابی)، بنابراین فصل جدیدی از فعالیت‌ها و تاثیر گذاری‌های انجمن در حال شکل گیری است و امید است که بتوانیم گام‌های استوار و مثبتی را در این زمینه برداریم و جایگاه انجمن را در کشور ارتقاء دهیم.
از منظر برنامه‌ها نیز که در پرسش به آن پرداخته‌اید باید اذعان داشت که مسیر مشخص شده تقریبا واضح است و ما باید در راستای سیاست‌های مورد نظر در انجمن اقدام کنیم. بر این اساس پرداختن جدی به مسأله اعتباردهی حرفه‌ای به افراد، اعضای هیأت علمی و گروههای آموزشی و پژوهشی حوزه علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی باید در اولویت‌های کمیته ارزشیابی و نظارت قرار گیرد. بستر مورد نیاز این امر نیز فراهم است و امید که فعالیت‌ها در این زمینه شکل جدی و عملی به خود گرفته و در آینده نزدیک بتوانیم نتایج آن را در جامعه شاهد باشیم.
لیزنا: اینکه از سوی کمیسیون برای ارزشیابی گروههای کتابداری به انجمن پیشنهاد شده برایش برنامه‌ای دارید و شاخص‌هایی برای این کار تدوین شده است؟
دکتر علیپور حافظی: مهم‌ترین مسأله در این میان دلسوزی و پیشرو بودن کمیسیون ملی نظام اطلاع‌رسانی علم و فناوری در ارتقاء کیفیت کتابخانه‌های دانشگاهی و خدمات آنها با استفاده از نیروهای متخصص و متعهد است. در مرحله بعد باید به انتخاب شایسته آنها در ارزشیابی اشاره کرد که به حق و با شناخت انجمن‌ها و جایگاه آنها اقدام به انتخاب انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران کردند. در ادامه می‌توان گفت که اولین گام در این زمینه وجود کمیته تخصصی برای این امر بود که انجمن کمیته ارزشیابی و نظارت را با ریاست آقای دکتر خسروی انجام داد. گام بعدی داشتن معیارهای ارزیابی است که همانگونه که عرض کردم کمیته پژوهش وظیفه طراحی و تدوین معیارهای ارزیابی و فرآیندهای ارزیابی را بر عهده دارد که به پیشرفت فعالیت‌ها در این زمینه قبلا اشاره کردم. مرحله بعدی اجرا است که وظیفه کمیته ارزشیابی و نظارت است. با شکل گیری این کمیته می‌توانیم امیدوار باشیم که این فرآیند آغاز شده و شکل جدی‌تری به خود بگیرد. هر چند لازم به ذکر است که کلیه بدنه انجمن و کمیته‌های آن در این فعالیت نقش داشته و خواهند داشت و بدون هماهنگی و همکاری همه آنها نمی‌توانیم شاهد موفقیت و پایداری این فعالیت باشیم.
- درجه عالی حرفه‌ای کتابداری به نوعی مکمل مدارک دانشگاهی می‌باشد
لیزنا: آزمون درجه عالی حرفه ای که از سوی کمیسیون ملی نظام اطلاع‌رسانی علم و فناوری به انجمن واگذار شده نیز احتمالا باید توسط کمیته شما برگزار گردد. این آزمون و مدارک صادره آن چه تداخلی با مدارک دانشگاهی افراد دارد. نظر شخصي شما برايمان مهم است مدارک این آزمون از سوی نهادی دولتی تنفیذ می گردد؟ اگر آزمون داوطلبانه است، فکر می کنید چقدر استقبال گردد؟ اگر توضیح بیشتری خودتان در مورد ارزشیابی گروهها و آزمون درجه عالی حرفه ای دارید خوشحال می شویم که بفرمائید
دکتر علیپور حافظی: از نظر تداخل درجه‌های قابل ارائه از طرف انجمن با مدارک دانشگاهی باید عرض کنم که همانگونه که در استاندارد مذکور نیز تاکید شده هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند. به این معنی که هیچ کدام از آنها جایگزین دیگری نخواهد شد. هر کدام به نوبه خود دارای ارزش خواهند بود. بر این اساس می‌توانیم بگوییم که درجه عالی حرفه‌ای به نوعی مکمل مدارک دانشگاهی می‌باشد و می‌تواند به عنوان امتیاز ارزشمندی در استخدام و فعالیت در پست‌های مختلف باشد.
با توجه به مدیریت انجمن و اجرای آن توسط انجمن، مدارک ارائه شده نیز توسط انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران، که موسسه‌ای غیرانتفاعی و غیر دولتی است، ارائه خواهد شد. پس هیچ ارتباطی با سازمان‌های دولتی نخواهد داشت و توسط یک موسسه مردم نهاد، انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران، مانند تمامی انجمن‌های پیشرو خواهد بود. ضمانت اجرایی آن می‌تواند مورد سئوال قرار گیرد که به نظر می‌رسد با توجه به ارائه آن از طرف کمیسیون وزارت علوم، می‌توان به اجرایی شدن آن امیدوار بود.
شرکت در این آزمون نیز داوطلبانه است. فکر می‌کنم استقبال خوبی از این مسأله در جامعه حرفه‌ای صورت بگیردو از این بابت نگرانی قابل توجهی وجود ندارد. در این میان دقت و پایبندی به قوانین و اصول از اهمیت بسیار بالایی برخوردار خواهد بود. لذا انجمن نیز به ان مسأله واقف است و توجه جدی به آن خواهد داشت.
- استاندارد کتابخانه های دانشگاهی متناسب با شرایط فعلی کتابخانه‌های دانشگاهی ایران است
لیزنا: استاندارد كتابخانه هاي دانشگاهي را با وضعيت فعلي كتابخانه هاي ايران چقدر مناسب مي بينيد، چقدر بومي سازي شده و چقدر اين استاندارد ترجمه است، از استاندارد قبلي چه ميزان استفاده شده است؟
دکتر علیپور حافظی: شاکله اصلی و اولیه استاندارد کتابخانه‌های دانشگاهی مبتنی بر استانداردهای انجمن کتابداری امریکا است. ولی با این وجود نمی‌توان گفت که استانداردهای مورد بحث کاملا ترجمه‌ای هستند. با توجه به تیم علمی خوبی که توسط کمیسیون ملی نظام اطلاع‌رسانی علم و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای این منظور تهیه شده بود و به بومی‌سازی این استانداردها پرداختند به نظر می‌رسد که با اطمینان مناسبی می‌توانیم بگوییم که این استانداردها متناسب با شرایط فعلی کتابخانه‌های دانشگاهی ایران می‌باشند. حتی در تدوین استانداردهای موجود از استانداردهای قبلی که توسط خانم تعاونی تهیه شده بود نیز استفاده شده. بنابراین این استانداردها کاملا بومی و کارآمد هستند.
لیزنا: در مورد پيوست يك استاندارد يعني درجه عالي حرفه اي و آزمونهاي مربوط به آن نظر شخصيتان چيست؟
دکتر علیپور حافظی: به نظر من که در جریان آماده‌سازی آن بوده‌ام فکر می‌کنم مقدمات مناسبی مهیا شده است و امیدوارم با پیگیری‌های مستمر بتوانیم به سرانجام برسانیم. قاعدتا اجرای آن برای اولین بار ممکن است مشکلاتی به همراه داشته باشد ولی سعی بر این است تا با شبیه سازی آن و پیش‌بینی مسائل پیش رو بتوانیم از مشکلات احتمالی پیشگیری کنیم. به هر حال این امر باید اتفاق بیافتد و با دریافت نظر افراد بتوانیم در ارتقاء آن بکوشیم.
لیزنا: اگر مطلبي داريد كه مي خواهيد بفرمائيد، لطفا دريغ نكنيد.
دکتر علیپور حافظی: مسأله خاصی نیست و امیداورم با همکاری تمامی متخصصان، اعضای هیأت علمی و دست‌اندرکاران بتوانیم آزمون مذکور را برگزار نماییم و یکی از مسائل مهم حوزه علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی کشور را مرتفع نماییم. علاوه بر این می‌خواستم از همکاری‌ها و مدیریت کمیسیون ملی نظام اطلاع‌رسانی علم و فناوری و نیز تلاش‌های تمامی اعضای کمیته تدوین استانداردهای کتابخانه‌های دانشگاهی تشکر کنم.
از توجه شما به این مسأله مجدد تشکر می‌کنم.
لیزنا: خیلی ممنون از وقتی که به ما اختصاص دادید.