گزارش نهایی چهارمین روز نشست های تخصصی حوزه کتابداری و اطلاع رسانی سرای اهل قلم

به گزارش پایگاه خبری کتابداری و اطلاع رسانی ایران (لیزنا)، نشست اول با موضوع " چالش هاي پيش روي كتابخانه هاي عمومي در ايران" توسط دكتر سعيد غفاري، حميد رضا چاكري، دکتر زهره ميرحسيني، علیرضا رستمی گومه برگزار شد. دبیر این نشست، دكتر سعيد غفاري بود.

در ابتدا حميدرضا چاكري، معاون توسعه كتابخانه‌ها و كتابخواني نهاد کتابخانه های عمومی، درباره تشکیل نهاد کتابخانه های عمومی کشور و ساختار سخن گفت.

وی گفت: 2191 کتابخانه عمومی تحت پوشش نهاد کتابخانه های عمومی کشور فعالیت می کنند. چاکری به سند چشم انداز بیست ساله  اشاره کرد که افق آن در سال 1404 تعیین شده است. وی افزود نهاد کتابخانه های عمومی کشور سه برنامه توسعه ای را دنبال می کند که شامل وضعیت موجود، وضعیت مطلوب در پایان برنامه پنج ساله، و وضعیت نهاد کتابخانه های عمومی کشور در پایان برنامه چشم اندار بیست ساله در سال 1404.

وی به دو تفاهم نامه ای که نهاد کتابخانه های عمومی کشور با دانشگاه پیام نور و ستاد عالی مساجد منعقد کرده است اشاره کرد و افزود در تدوین نقشه منابع در سند چشم انداز بیست ساله، پیش بینی شده است که نهاد کتابخانه های عمومی کشور رتبه اول منطقه را کسب نماید.

دكتر سعيد غفاري ، دبیر نشست گفت: آیا نهاد کتابخانه های عمومی کشور، به دنیبال تدابیری برای آسان سازی مسائل عضویت و ثبت نام در کتابخانه های عمومی بوده است؟ چاکری در پاسخ گفت: نهاد کتابخانه های عمومی کشور، سعی می کند که سازوکارهایی را برای تسهیل این امر به کار گیرد و در ادامه به غرفه نهاد کتابخانه های عمومی در بیست و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران اشاره کرد که به صورت رایگان و بدون نیاز به هیچ گونه مدرکی از اشخاص برای عضویت در  کتابخانه های عمومی ثبت نام به عمل می آید.

در ادامه، چاکری از طرح "کتاب من" خبر داد و گفت: بر اساس این طرح، نهاد موظف است منابع کتابی را که اعضای کتابخانه های عمومی در سراسر کشور تقاضا می کنند، تأمین نماید.

وی افزود: طرح "کتاب من" در یازده استان کشور صورت گرفته و حدود صد هزار عنوان کتاب درخواست شده است. نهاد کتابخانه های عمومی، موظف است در مدت دو هفته و از طریق پست منابع را به کتابخانه مربوط ارسال نماید. روستاهای کرمان بالاترین میزان تقاضا در طرح "کتاب من" را داشته اند.

دکتر زهره ميرحسيني، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، گفت:  با توجه به سند چشم انداز بیست ساله و کسب رتبه اول در منطقه، باید در راستای فراهم آوری زیرساخت های اطلاع رسانی حرکت کنیم. وی از نیاز به کارگیری منابع الکترونیکی در کتابخانه های عمومی سخن گفت و افزود: در سند چشم انداز بیست ساله توجهی به خدمات خاص (از جمله زندان ها، اقلیت های قومی و مذهبی، نابینایان و معلولان و غیره) نشده است.

دكتر سعيد غفاري گفت: به موضوع استخدام نیروی انسانی در نهاد کتابخانه های عمومی کشور پرداخت و گفت: زمان استخدام 400 کتابدار در نهاد، قرار بود افرادی که دارای مدرک کتابداری هستند استخدام شوند اما با وجود این افرادی با رشته های متفاوت نیز در نهاد استخدام شدند.

رستمی گومه، در پاسخ گفت: در بحث نیروی انسانی دو دوره گذشته و حال درباره نهاد وجود دارد. در گذشته معیارهای خاصی برای جذب نیرو تعریف نشده بود ولی امروز یک رویکرد ساختار یافته برای جذب نیروی انسانی مطرح شده است. از کارهای مثبت دیگر در نهاد، برگزاری آزمون های استخدامی متمرکز است.

نهاد برای نیروهای دارای مدرک دیپلم خود دوره های پودمانی آموزش کتابداری برگزار کرده است.

وی افزود 76 درصد نیروی انسانی نهاد، دارای مدرک کارشناسی کتابداری هستند.

رستمی گومه درباره کتابخانه های دیجیتالی گفت: که نیازمند قانون کپی رایت هستیم. با وجود این، یک کتابخانه دیجیتالی بزرگ تعریف کرده ایم و ده هزار جلد کتاب در این سایت قرار گرفته است.

رستمی گومه تصریح کرد: امروزه سطح سرانه فضای کتابخانه برای هر صد نفر حدود 1/1 مترمربع است که در سال 1393 باید به 4/5 مترمربع افزایش یابد و این میزان در پایان سند چشم انداز بیست ساله به 8 متر مربع خواهد رسید.

همچنین وی از راه اندازی تور فرهنگی در کتابخانه های عمومی نیز خبرداد که اداره کل فرهنگی در حال تعریف آن است. بر اساس این طرح مولفین و مترجمین آثار در کتابخانه ها حضور می یابند و به مباحثه درباره آثار می پردازند.

شایان ذکر است دکتر سعید نفیسی که پیش از این به عنوان یکی از سخنرانان این نشست معرفی شده بود، حضور نداشت.

این نشست ساعت 15:50 به پایان رسید.

نشست "بررسي وضعيت صنعت چاپ در ايران و چشم انداز آتي" باحضور دكتر محسن جعفري مذهب (دبيرجلسه) و سخنرانان آقای غلامي جليسه و علي بوذري در ساعت 16 آغاز شد.

ابتدا دكتر محسن جعفري مذهب، عضو هيئت علمي سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران ، در مورد صنعت چاپ سخن گفت و دريانوردان مسلمان اين صنعت (چاپ) را دريافت كردند.

جعفري مذهب در تعريف نشر گفت: نشر یعنی پراكنده كردن يك آگاهي با تيراژ وسيعتر.

قديمي ترين اثر در دوره مغولان با عنوان ”چاو“ بوده كه به عنوان پول كاغذي مورد استفاده بوده در 200 سال پيش اولين دستگاه چاپ وارد ايران شد.

در ساعت 16:25 آقای غلامي جليسه، مدير موسسه اطلاع رساني متون كهن بياض، گفت: مهمترين نكته در بي اهميت بودن اين صنعت؛ عدم وجود منابع كافي و لازم است.

زنبور داود 5/1 سال طول كشيد تا به چاپ برسد و هم اكنون نيز در كتابخانه بادلين انگليس مي باشد. اولين كتاب چاپي ”رساله جهاديه“ مي باشد كه توسط عباس ميرزا در 84 صفحه به چاپ رسيد.

اولين چاپ هاي صورت گرفته: اولين روزنامه سنگي: كاغذ اخبار در سال 1253 توسط ميرزا صالح شيرازي بود. اولين كتاب مصور: ليلي و مجنون 1252 در تبريز صورت گرفت. اولين كتاب سربي: حق اليقين در سال 1241 بود. تا قبل از عصر مشروطه 80% چاپ ها سنگي بود.

در ساعت 16:40 ديگر سخنران، علي بوذري، پژوهشگر تصويرگري چاپ سنگي و استاد دانشگاه افزود: هنرهاي موجود در چاپ كه مي توان به كتاب هاي مصور از جمله: مختارنامه (به شيوه چاپ چوب)، پنج طوفان البكاء (چاپ سنگي)، چاپ سنگي ليلي و مجنون 1259 (داراي 4 تصوير)، كليات سعدي (1271) اشاره كرد.

وی گفت: 3 تصويرگر به نام مي توان به 1- علي قلي (طوفان البكاء) 1263 شروع شد و آخرين آن 1272 پايان يافت. 2- ميرزا حسن: شروع در سال 1271 با نام تحفته المجارس. 3- ميرزا استاد تبريزي كه 3 كتاب رقم دارد در سالهاي 1274، 1275، 1276 را مي توان نام برد.

دكتر محسن جعفري مذهب افزود: علت بي توجهي به صنعت نشر، نبود منابع و مأخذ محدودي در اين حوزه فعاليت است و همچنين عدم دسترسي به فهرست كتب چاپي مي باشد.

در ساعت 17:15 صحبت هاي دكتر جعفري مذهب پايان يافت و از شركت كنندگان خواسته شد تا اگر سئوالي برايشان پيش آمده است عنوان كنند؛ از جمله سئوالات مطرح شده:

1-      اطلاعاتي در مورد وضعيت چاپ در حاشيه خليج فارس آيا وجود دارد يا خير؟

2-      چرا اشاره اي به صنعت چاپ بر روي پارچه و پوست نشده است؟

و جواب هاي عنوان شده اين بود كه به دليل نبود اطلاعات جامع و كافي در زمينه نشر و همچنين كم كاري در اين رابطه متأسفانه ما را با موانع بسياري روبرو كرده است.

این نشست در ساعت 17:30 پايان يافت و از شركت كنندگان خواسته شد تا در صورت امكان به تهيه منابع موجود در اين حوزه و همچنين تهيه ليست از نسخ چاپي موجود در كشور براي برگزاري نشست هاي آتي اقدام نمایند.

لازم به ذکر است نادر مطلبي كاشاني،  که پیش از این به عنوان یکی از سخنرانان این نشست معرفی شده بود، حضور نداشت.

آخرین نشست روز شنبه 18اردیبهشت به سخنرانی ابوالفضل هاشمی درباره " آنچه يك كتابدار مسجد بايد بداند (1)" اختصاص داشت.

این سخنرانی در ساعت 18:5 آغاز شد.

ابوالفضل هاشمی، تاریخچه ای از تشکیل کتابخانه های مساجد در جهان اسلام و ایران ارائه کرد. سپس به چگونگی تشکیل ستاد عالی کانون فرهنگی هنری مساجد، اعضای تشکیل دهنده و محورهای اصلی آن اشاره کرد.

وی درباره نحوه شکل گیری ستاد عالی کانون فرهنگی هنری مساجد گفت: ستاد از سال 1371 با هدف احیای نقش واقعی فرهنگی و تبلیغی مساجد و استفاده بهینه از امکانات و تاسیسات دستگاه های دولتی که امکان بهره وری فرهنگی دارند تأسیس شد. در مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی سه محور اصلی برای ایجاد کانون ها وجود دارد:

1. راه اندازی کانون ها و صدور مجوز
2. توسعه کتابخانه های مساجد
3. آموزش نیروی انسانی

ابوالفضل هاشمی، در مورد وضعیت کتابخانه های عمومی مساجد کشور گفت: 2500 کتابخانه های تحت پوشش ستاد عالی کانون فرهنگی هنری مساجد است. این کتابخانه ها 716490 عضو دارند و 5500 کتابدار به صورت داوطلبانه در این کتابخانه ها فعالیت می کنند.

به لحاظ پراکندگی اماکن مذهبی، 73 درصد در روستاها واقع شده اند که 25 درصد آنها دارای کتابخانه مسجد می باشند. در صورتی که در مراکز استانها 7 درصد اماکن مذهبی واقع شده اند ولی 35 درصد کتابخانه های مساجد در مراکز استانها واقع شده است. لذا ستاد عالی کانون فرهنگی هنری مساجد، به منظور گسترش خدمات کتابخانه ای، طرج کتابخانه های باز را ارائه کرده است.

ابوالفضل هاشمی، به وظایف ستاد عالی کانون فرهنگی هنری مساجد، درخصوص کتابخانه های مساجد اشاره کرد و وضعیت کتابخانه های مساجد در ایران را تشریح کرد.

وی در ادامه به ویژگی های کتابخانه های مساجد و کتابخانه های باز، ویژگی های مسئول کانون تخصصی مساجد اشاره کرد.

شایان ذکر است هر روز از ساعت 14 تا 19:30 سه نشست تخصصی حوزه کتابداری و اطلاع رسانی  با همکاری خانه کتاب، انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران، و اتحادیه انجمن های علمی دانشجویی کتابداری (ادکا) در مصلی، زيرزمين شبستان، سالن فعاليت­هاي جنبي، سراي اهل قلم، كارنامه نشر برگزار می شود.

گزارش از: رفعت باباجانی و خدیجه عروجی