به گزارش لیزنا، نشست «مفاهیم کتابخانه دیجیتال: فراداده و استانداردهای فراداده ای» در کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی قم با حضور دکتر سید مهدی طاهری، عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.

طاهری در ابتدا گفت: فرایند کتابخانه دیجیتال و مدیریت اطلاعات و دانش؛ فراهم آوری اطلاعات، سازماندهی و پردازش اطلاعات و در نهایت اشاعه و دسترسی به دانش است. آنچه در این فرایند مهم است این است که از اصول و استنداردهای مختلفی که در دنیا طراحی شده  و در نظر گرفته شده تبعیت کنیم که کمک میکند که ما یک کتابخانه دیجیتال استاندارد داشته باشیم.

وی ادامه داد: استانداردها از بهترین کارها و تجربیات و پژوهش ها به دست می‌آیند، و حتما آزمون شده و جایی استفاده شده و بعد استاندارد می شوند. استانداردها شاخصی برای ارزیابی هستند و نشان میدهند که ما کجای کار قرار داریم.

وی گفت: برای این تاکید می شود که از طرح های رده بندی و قواعد فهرست نویسی استاندارد استفاده شود چون میتوانیم با رعایت استاندارد به جامعه بین المللی بپیوندیم. اگر استانداردها یکسان باشد میتوانیم به شبکه های کتابشناختی و در سطح بالاتر به شبکه های اطلاعاتی بپیوندیم.

طاهری افزود: در بستر پیاده سازی استانداردها یک سری استانداردهای سخت افزاری و نرم افزاری نیز داریم. مثلا برای انتشار بر روی وب باید از استانداردهای مرتبط با وب استفاده کنیم.

عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: در حوزه استانداردها سه استاندارد بسیار مطرح داریم. بهترین استاندارها در حوزه مدیریت اطلاعات  /NISO ANSI هستند که متعلق به سازمان ملی استاندارها ی امریکا ست و بیشتر استاندارهای Z هستند، مثل Z3919 .خیلی از استاندارهایی که در حوزه مدیریت اطلاعات و دانش داریم از z ها وارد شدند و تبدیل به استاندارد بین المللی شدند.

دسته دوم استانداردها ISO هستند که استاندارد بین المللی است. ISO یک کلمه یونانی به معنای بهبود، خوب و با کیفیت است. بعد از این دو BS ها هستند، که مربوط به بریتانیا هستند. در نمایه سازی بریتانیایی ها خیلی قوی هستند. بنابراین ما سه نوع استاندارد داریم که از این سه تا سازمان می آیند.

طاهری در ادمه درباره فراداده صحبت کرد و گفت: فراداده ها بر اساس کارکردهایشان تقسیم بندی میشوند در فرایند مدیریت اطلاعات و دانش در مجموعه سازی، پردازش و سازماندهی و اشاعه اطلاعات باید از فراداده استفاده کرد. استانداردهای محتوایی، قالببندی، و میانکنش پذیری مکمل اینها هستند.

وی درباره اینکه فراداده چیست گفت: سال 1969 اولین بار اصطلاح METADATA استفاده شده و به عنوان نام تجاری ثبتش کردند. اما کاربرد فراداده دهه 90و با دابلین کور آغاز شد.

وی ادامه داد: عده ای بر این باور بودند که دیگر نباید بگوییم فهرست نویسی، بلکه باید باید بگیم متا دیتا.  اما فراداده در کتابخانه ها مفهوم قدیمی داشت وفقط اسم جدید بود. کتابخانه ها مارک را داشتند که خود یک فراداده بود.

طاهری افزود: برای مفهوم فراداده بحث های زیادی مطرح شد اینکه مفهوم فراداده یعنی داده درباره داده، اطلاعات درباره اطلاعات، اطلاعات درباره منابع اطلاعاتی. و تمرکز روی واژه about بود و این جزء اولین  تلاش های مشترکی بود که حوزه کامپیوتر و اطلاعات با هم انجام میدادند.

وی در ادامه گفت: در مواجهه با فراداده دو رویکر بوجود آمد. در رویکرد اول اعتقاد بر این بود که چون رسانه های ارتباطی و اطلاعاتی تغییر کرده اند باید از استانداردهای جدید استفاده کنیم. رویکرد دیگر میگفت که باید استاندارهای قدیم  را با محیط جدید مناسب سازی کنیم.

او گفت: مفهومی که درباره فراداده متداول شده «داده درباره داده» بود. اما این مفهوم خیلی عام بود و آن را خاص کردند و گفتند «داده های ساختارمند درباره داده ها» که میشود همان فراداده های دابلین کور و مادس و مارک و ...

طاهری تاکید کرد: اینها فراداده های ساختارمندند، یک سری عناصر هستند و رابطه هایی بین این عناصر برقرار می شود و از یک بستر معنا شناختی خاصی که این روابط را پشتیبانی میکنند استفاده میکنند.

مساله اصلی در تعریف این است که همین متادیتا ها دوباره فهرست نویسی می شوند. و خود اینجا در محیط وب به عنوان یک شیء در نظر گرفته می شوند و به آنها فرا فراداده گفته می شود.

او توضیح داد: درباره داده، یعنی داده ای که داده ای دیگر را سازماندهی و پردازش می کند و آنها را توصیف میکند و توصیف منبع یعنی سازماندهی منبع، شامل فهرست نویسی ، رده بندی، ونمایه سازی. اینها همه سازماندهی است.

داده هایی که داده ای دیگر را توصیف میکنند و 5 وظیفه کاربری یافتن، شناسایی، انتخاب، دسترسی وارتباطش را با منابع دیگر می‌بینند.

وی تاکید کرد: داده های ساختارمند همان استانداردهای فراداده ای یا طرحهای فراداده ای هستند.