لیزنا، دکتر محمد زرهساز، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی: با گذشت بیش از یک ماه از برگزاری دومین کنگره متخصصان علم اطلاعات، فرصتی دست داد تا دیدگاه‌های خود را از نظرگاه یک عضو هیئت علمی دانشگاه، در رابطه با حضور در چنین رخدادی به رشته تحریر درآورم.
امروزه اعضای هیئت علمی از همان بدو استخدام با فشارها و دشواری‌های مختلفی برای تمدید قرارداد و ارتقاء رتبه خود در دانشگاه رو به رو هستند و اغلب آنها به لطف آئین‌نامه‌ها و مقررات ریز و درشت در این زمینه، دچار سندروم امتیازجمع‌نمائی شده‌اند. در مدت کار در دانشگاه با برخی از همکاران عزیزی مواجه بوده‌ام که تمام فکر و ذکرشان این بوده که آیا قدمی که برمی‌دارند و یا حتی صحبتی که با شما دارند امتیازی برای آنها در ارتقاء‌شان دارد و یا نه؟ و یا اگر قصد کنند به محفلی بروند در اندیشه فرو می‌روند که آیا عزیمت آنها و وقتی که صرف می‌کنند، حسنه‌ای بر حسناتشان در پرونده ارتقاء می‌افزاید یا خیر؟! نکته جالب‌تر آنکه برخی از این عزیزان از روی دلسوزی و رفاقت و به جدّ و جهد به بنده تأکید دارند که از همین آغاز راه، همچون مورچه‌های دوراندیش به فکر جمع کردن امتیازهای خرد و درشت باش و وقت و انرژی خود را صرف امور بی امتیازِ عبث مکن! روزی فراخواهد رسید که خواهی دید که اندک اندک به‌هم شود بسیار، امتیاز امتیاز است غلّه در پروندۀ ارتقاء! این نوع از فشارها و همچنین مسئولیت سنگین آموزش و هدایت دانشجویان سبب شده که برخی از اعضای هیئت علمی دل و دماغ مشارکت در فعالیت‌های داوطلبانه را نداشته باشند و آنها را همچنین از حضور در محافل و مجالسی همچون کنگرۀ متخصصان بازداشته است. البته این عامل می‌تواند یکی از عواملی باشد که مشارکت برخی از اعضای هیئت علمی را کم‌رنگ ساخته و می‌بایست در بررسی‌های کارشناسانه بدان توجه و اهتمام ورزید. همچنین از این فرصت استفاده کرده و پیشنهاد می‌کنم که زمان برگزاری کنگره در سال آینده به تعطیلات میان‌ترم موکول شود تا برخی از اعضای هیئت علمی که از نظر آموزشی امکان تعطیل کردن کلاس‌ها و حضور در کنگره را نداشته‌اند، فرصت حضور یابند. با این حال، بسیاری از استادان و اعضای هیئت علمی همچون همیشه و فارغ از همه مشغله‌ها و دشواری‌ها در کنگره امسال شرف حضور داشتند و به مشارکت اجتماعی و علمی در یک رخداد حرفه‌ای و تخصصی نائل شدند.
با این مقدمه، تلاش دارم تا در این متن، آموخته‌ها و برداشت‌های حسّی خود را به عنوان یکی از اعضای هیئت علمی طالب یادگیری از حضور در کنگره متخصصان انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران برشمرم. بدان امید که این نوشته انگیزه‌ای برای همکاران گرانقدرم بیافریند تا با حضور هرچه پررنگ‌تر در چنین محافلی زمینۀ ارتقاء واقعی خود و دیگران را پدید آورند. در زیر چند نکته کوتاه از چنین حضوری را برمی‌شمرم که خوش گفته اند آب دریا را اگر نتوان کشید * هم به قدر تشنگی باید چشید.
*به عنوان فردی که مدت زیادی نیز از فارغ‌التحصیلیش نگذشته این نیاز را به غایت احساس می‌کنم که دانش تخصصی خود را روزآمد نگه دارم. تلاش دارم که به نحوی برنامه‌ریزی داشته باشم که این روزآمدسازی را از طریق مطالعه متون تخصصی جدیدالانتشار و بررسی مستندات علمی روزآمد و همچنین با حضور در سمینارها و همایش‌های تخصصی و آشنائی با آراء و افکار جدید متخصصان انجام دهم. در کنگره امسال 15 نشست علمی در حوزه‌های تخصصی مختلف از جمله: حوزه دسترسی آزاد به اطلاعات، سازماندهی اطلاعات، سواد اطلاعاتی، کسب و کارهای محتوامحور، مدیریت کیفیت خدمات اطلاعاتی، آرشیو، خدمات کتابخانه‌های دانشگاهی، عمومی و آموزشگاهی برگزار شد که حضور در هر کدام از این نشست‌ها مرا با دغدغه‌ها و مسائل مطرح از دیدگاه متخصصان آشنا کرد و مسئله‌های جدیدی را در در ذهنم شکل داد. به بیانی دیگر، این حضور، زمینه انجام پژوهش‌های جدید و روزآمدسازی سیاهه موضوعات پژوهشی قابل انجام را نیز برایم فراهم ساخت. امروزه دانشجویان زیادی در مقاطع تحصیلات تکمیلی به ما اعضای هیئت علمی مراجعه می‌کنند و خواستار معرفی موضوعی قابل اعتناء برای پژوهش خود هستند. حضور در چنین نشست‌ها و محافلی و آگاه شدن از مباحث مطرح شده در آنها می‌تواند زاینده و بالنده موضوعات و مسائل جدید قابل طرح در فضای پژوهشی باشد.
* این تمایل در من وجود دارد که ارتباط خود را با اعضای جامعه حرفه‌ای و حرفه‌مندان حفظ و تقویت کنم و از مسائل و دغدغه‌های آنها آگاه شوم. کنگره متخصصان چنین فرصتی را برایم فراهم کرده است تا این تعامل را برقرار کرده و شنونده خوبی برای نظرات و دیدگاه‌های اعضای فعال در حرفه باشم. برخی از این افراد به عنوان اعضای پنل و برخی نیز در بخش پرسش و پاسخ دیدگاه‌های ارزنده، بکر و دقیقی بیان می‌داشتند که مرا از آنچه در فضای حرفه‌ای می‌گذرد بیش از گذشته آگاه کرده است.
* اغلب با حضور در چنین محافلی همچون کنگره، با ظرفیت‌های تخصصی رشته و حرفه خود در جامعه بیش از پیش آشنا شده‌ام. برای مثال، دو حوزه موضوعی دسترسی آزاد به اطلاعات و سواد اطلاعاتی که در کنگره امسال نیز بدان‌ها توجه شایسته‌ای شد، از جمله حوزه‌های تخصصی هستند که مورد توجه جامعه بزرگ علمی کشور نیز هستند و این انتظار وجود دارد که در این حوزه‌ها کارهای بزرگ‌تر و اثربخش‌تری انجام دهیم. در حال حاضر به همت متخصصان حوزه ارتباطات، برای موضوعی همچون سواد رسانه‌ای دو واحد درسی در دوره دبیرستان تصویب شده است ولی برای سواد اطلاعاتی که کم‌اهمیت‌تر از سواد رسانه‌ای نیست چنین اقدامی صورت نگرفته است. حضور در کنگره این فرصت را برایم فراهم کرد تا دیدگاهم را در رابطه با ضرورت برنامه‌ریزی و انجام اقدام‌‌های مؤثرتر در این حوزه‌ها بیان کنم و از دیدگاه‌های سایر متخصصان در این رابطه آگاه شوم.
*از طریق حضور در کنگره با آخرین تحولات، دستاوردها و همچنین زمینه‌های شغلی جدید در حوزه علم اطلاعات به ویژه در زمینه کسب و کارهای محتوامحور آشنا شدم. این فرصت برایم دست داد تا با چند نفر از فعالان حوزه کسب و کار محتوا محور صحبت کنم و ارزیابی مناسبی از زمینه حضور فارغ‌التحصیلان رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی در این نوع مشاغل دانش‌بنیان داشته باشم.
* با ترغیب دانشجویان خود برای شرکت در کنگره، تأثیر مثبت چنین حضوری را در سر کلاس‌های درسم شاهد هستم. دانشجویانی که پیش از آن مدام از تغییر رشته و بی علاقگی به آن دم می‌زدند، پس از حضور در کنگره و مشاهده عرصه حضور متخصصان و مباحث جدی و چالشی مطرح شده و همچنین آشنائی با اساتید و دانشجویان سایر دانشگاه‌ها، از تغییر دیدگاه و علاقه خود برای ادامه تحصیل و حضور در این رشته سخن میگویند و تکالیف و درس‌های خود را با علاقه بیش‌تری دنبال می‌کنند. به نظر می‌رسد که برگزاری این کنگره سبب افزایش منزلت اجتماعی دانشجویان شده است و آنها توانسته‌اند اطرافیان و خانواده خود را برای حضور در این رشته بهتر توجیه کنند.
*ملاقات رودرو با دوستان، اساتید، همکاران و متخصصان حوزه علم اطلاعات تاثیرات روحی و روانی مثبتی برایم داشته و سبب افزایش نشاط و شادابیم نیز شده است و روحیه‌ام را برای از سرگیری و تداوم فعالیت‌های دانشگاهی و پژوهشی بالا برده است. حضور و مصاحبت در کنار چهره‌ها و بزرگانی همچون خانم نوش‌آفرین انصاری، دکتر دیانی، دکتر نورالله مرادی، دکتر فتاحی، دکتر کوکبی و سایر اساتید بزرگوار همانند حضور در یک کلاس درس غیررسمی بوده و سبب تنوع و تغییر مثبت در روزمرگی‌هایم شده است.
* این توفیق را داشتم که به عنوان عضو هیئت مدیره انجمن نقش کوچکی را در برنامه‌ریزی و اجرای این کنگره ایفاء کنم. حضور مداوم در نشست‌های هفتگی و مصاحبت با همکاران فرهیخته‌ام در انجمن، زمینه رشد و ارتقای علمی و اجتماعیم را بیش از پیش فراهم کرده و از نظر روحی و روانی نیز تأثیر بسیار مثبتی بر من داشته است. به عنوان یک عضو کوچک انجمن می‌توانم گواهی دهم که هیچ نوع محدودیتی برای مشارکت و همکاری برای هیچ‌یک از عزیزان و اساتید گرانقدر از سوی انجمن وجود ندارد و همه دست‌اندرکاران با آغوش باز پذیرای نظرات، دیدگاه‌ها و مشارکت اعضای هیئت علمی و سایر متخصصان و حرفه‌مندان هستند.
در پایان اذعان می‌کنم که کنگره متخصصان در آغاز راه خود است و بدون شک، ضعف‌ها و چالش‌هایی نیز دارد که می‌بایست با بهره‌گیری از نظر متخصصان و دلسوزان اقدام به رفع آنها کرد تا سال به سال شاهد برگزاری هر چه بهتر و با کیفیتتر آن باشیم. اما آنچه برای من به عنوان یک عضو هیئت علمی جویای ارتقای واقعی اهمیت دارد آن است که این تمایل در من شکوفا باشد تا فارغ از همه دغدغه‌های شغلی و معیشتی و به عنوان یک رصدگر ایده‌ها و افکار ناب، فرصت حضور در چنین رصدگاه و جمع صاحب صلاحیت و فرهیخته‌ای را از دست ندهم و از مزایای کوتاه مدت و بلندمدت چنین حضوری متنعم گردم. همچنین با حضورم در این کنگره، زمینه بهره‌گیری سایرین از دیدگاه و افکار خود را فراهم کرده و به تقویت فرهنگ دیالوگ به جای مونولوگ در فضای رشته و حرفه کمک نمایم. حضور در چنین محافلی می‌تواند زمینه دیده شدن و حتی ایجاد روابط جدید برای پیگیری علائق مشترک پژوهشی را در میان متخصصان و اعضای هیئت علمی پدید آورد. همچنین حضور در این نوع محافل می‌تواند زمینه تقویت نهاد‌های تخصصی همچون انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران را فراهم آورد و مزیت حضور قدرتمند چنین نهادی را در فضای رشته و حرفه نصیب همه اعضای جامعه علمی و حرفه‌ای کند. همچنین با تجدید دیدارها، برخی از سوء‌تفاهم‌های ناخواسته از بین رفته و فضای سرد موجود در برخی از روابط، جای خود را به فضای دوستانه و همدلانه خواهد داد.
با آرزوی پیشرفت دائمی برای رشته و حرفه‌ام
زرهساز، محمد. «رصدگاه ایده‌ها و افکار ناب: تجربه حضور در کنگره متخصصان علم اطلاعات».سخن هفته لیزنا، شماره ۳۱7. ۲9 آذر ۱۳۹۵.