به گزارش پایگاه خبری کتابداری و اطلاع رسانی ایران (لیزنا)، در اين كارگاه كه با هدف معرفی و آشنایی بیشتر مردم با نحوه ساخت قلمدان، قالب مقوایی و نقاشی روی آن دایر شده بود، سه قلمدان‌ساز به سرپرستي رامين مرآتي، سه قلمدان با نقش‌های گل و بوته، نگارگری و گل و مرغ تک‌رنگ ساختند.
در اين كارگاه، كه در طبقه همكف موزه ملي ملك و در سالن گنحينه قلمدان‌هاي اين موزه بر پا شده بود، مرآتي ضمن توضيح به بازديدكنندگان درباره جنس و نحوه ساخت قلمدان، گفت: در اين كارگاه ساخت پايه اصلي قلمدان كه پاپيه‌ماشه است و با كاغذ و سريش ساخته مي‌شود، همچنين ساخت قالب‌هاي قلمدان كه از چوب گردو ساخته شده‌اند، آموزش داده مي‌شود.
وي گفت: براي ساخت قلمدان، از قالب‌هايي از جنس چوب گردو استفاده مي‌شود. اندازه اين قالب‌ها در دوره زنديه و قاجاريه تعريف شده است . سه اندازه هست كه ما دو اندازه كوچك و متوسط را در اين‌جا كار مي‌كنيم. بعد از اين‌كه قالب ساخته شد، روي اين قالب، كاغذ و سريش، مقواي فشرده‌اي را تشكيل مي‌دهد كه همان جنس اصلي قلمدان‌هاي قديمي است. يك لايه صابون نيز بايد روي اين قالب ماليده شود تا بتوانيم قالب را از قلمداني كه روي آن ساخته مي‌شود جدا كنيم.
مرآتي ادامه داد: لايه اول بعد از صابون، كاغذ است كه بدون هيچ چسبي روي قالب گذاشته مي‌شود. پس از آن لايه‌هاي كاغذ و سريشم، يكي در ميان روي هم چسبانده مي‌شوند و هر هفت لايه يك‌بار با يك وسيله چوبي به آن ضربه مي‌زنيم تا لايه‌هاي كاغذ به هم فشرده شوند و مقواي محكمي را تشكيل دهند.
وي درباره ابزار اين كار توضيح داد: رنگ‌هايي كه براي نقاشي روي اين قلمدان‌ها استفاده مي‌شوند، گوآش و آبرنگ هستند. براي ختايي‌ها و تذهيب‌ها نيز از نقره يا طلاي سفيد استفاده مي‌شود. نحوه استفاده اين مواد اين‌گونه است كه ورقه طلا سفيد با عسل، عسل‌ساب مي‌شود تا به پودر تبديل شود و سپس به آن سريشم حيواني اضافه مي‌شود تا روي مقواي قلمدان بنشيند.
مرآتي افزود: قلمي به نام «مهره» نيز در اين كار استفاده مي‌شود كه از جنس عقيق است و براي صاف و براق‌كردن بخش‌هايي از كار است كه در آن نقره و طلا استفاده شده است. قلم‌موهاي سمور و گربه نيز در اندازه‌هاي صفر و دوصفر براي طراحي و نقاشي روي قلمدان كاربرد دارند. همچنين وسيله ديگري به نام ترلينگ براي حاشيه‌كشي و جدول‌كشي روي قلمدان استفاده مي‌شود. لاك‌الكل و سريشم نيز از ديگر مواد كاربردي در اين كارگاه هستند.
اين هنرمند نگارگر همچنين توضيح داد: در زمان قاجاريه تمام كارها به‌صورت تخصصي انجام مي‌شد. قلمدان‌ساز، فقط ساخت قلمدان را بر عهده داشته و روي آن نقاشي نمي‌كرده است. كار تا حدي تخصصي بوده كه بخش زيرين قلمدان كه با ختايي پوشانده مي‌شده را يك نفر و مينياتور روي قلمدان را شخص ديگري انجام مي‌داده است.
وي گفت: روي يك قلمدان چند نفر كار مي‌كرده‌اند تا بتوانند كار را كاملا تخصصي انجام دهند. ما در اين موزه حتي قلمدان‌هايي را مي‌بينيم كه نقاشي روي آن كار يك نفر و تذهيب، كار يك نفر ديگر است. درواقع كارگاه‌هايي براي ساخت قلمدان در دوران قاجاريه و زنديه وجود داشته كه يك گروه در كنار يكديگر در آن فعاليت مي‌كردند.
وي تاكيد كرد: البته كساني هم بوده‌اند كه در همه اين كارها تخصص داشته‌اند و كل كار را خودشان انجام مي‌داده‌اند؛ ولي تعداد اين هنرمندان معدود بوده است.
موزه ملك گنجينه‌اي نفيس از قلمدان‌ها و آثار لاكي ديگر را نگهداري مي‌كند كه بخش مهمي از آن‌ها توسط دختر حاج‌آقا ملك به اين موزه اهدا شده‌اند.
آثار لاکی ارتباط نزدیکی با قلمدان‌های ایرانی دارد که در آن تزئیناتی روی خمیر کاغذ، نقاشی و سپس جلا داده می‌شدند. این لوازم در زمره‌ی وسایل شخصی امیران، وزیران، بازرگانان، کاتبان، شاعران و نقاشان بوده و نزد صاحبانشان به عنوان نشانه‌ی سواد که شان و منزلت اجتماعی به دنبال داشته، بسیار با ارزش محسوب می‌شده است.
از قدیمی‌ترین نمونه‌های به جا مانده از آثار لاکی، جلدهايي است که در هرات و دربار حاکم تیموری سلطان حسین میرزا، ساخته می‌شده است. یکی از ویژگی‌های اين جلدها، استفاده از خمیر کاغذ به عنوان ماده‌ی اصلی و اساسی آن است که بعدها با چسباندن صفحات کاغذی بر روی یکدیگر تغییر یافت. برای تزئین و زیبا کردن جلدها و آثار مختلف دیگر از این جنس، آن‌ها را با نقاشی‌های مینیاتور و یا تذهیب تزئین می‌کردند و در نهایت، ماده‌ای محافظ به صورت روغن یا لاک بر روی آن می‌مالیدند. این ماده که در نهایت باعث درخشش و جلای اثر می‌شد، برای محافظت نقاشی و تکمیل تزئینات مورد استفاده قرار می‌گرفت. در قلمدان‌ها نيز از همين شيوه استفاده مي‌شود و تنها تفاوت قلمدان با جلدهاي لاكي، فرم، شكل و كاربرد آن‌هاست.
كارگاه آموزشي قلمدان‌سازي موزه ملك، از 22 تا 27 تير در محل موزه ملك به مناسبت اعیاد گرامی داشت مبعث و زاد روز امام حسین برپا بوده است.