به گزارش خبرنگار لیزنا، همزمان با هفته پژوهش، سومين نشست از سلسله نشست هاي علمي انجمن کتابداری و اطلاع رسانی استان قم، با عنوان «نقش كتابداران در پژوهش‌هاي علوم اسلامي» با سخنرانی دكتر عليرضا اسفندياري مقدم، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، روز سه شنبه 7 دی 89 در سالن اجتماعات مجمع عالی حکمت در شهر قم برگزار شد.

دکتر اسفندیاری مقدم با تاکید بر اهمیت و لزوم پژوهش، دلایل زیر را برای تثبیت اهمیت پژوهش ذکر نمود: انسان فطرتا پژوهشگر است (لذت جستجو برای حل مساله)، طبق آموزه های دینی، حقیقت جویی گمشده مومن است و بدین لحاظ هیچ امری بالاتر و پر اهمیت تر از تحقیق نیست. امروزه، پژوهش کلید توسعه هر کشور و از اساسی ترین معیارهای رشدیافتگی آن محسوب می شود؛ از عمده ترین دلایل و ریشه های توسعه یافتگی کشورهای پیشرفته مثل ژاپن و آلمان، توجه به امر پژوهش و تحقیق است. چراکه  پژوهش های علمی زیربنای تصمیم گیری خواهد بود.

مدرس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد همدان در ادامه سخنان خود ضمن اشاره به نظریه «یا پژوهش کن یا هلاک شو!» تأکید کرد: ویژگی انسان هزاره سوم داشتن روحیه و مهارت جستجوگری و انجام پژوهش است و انسانی که در این هزاره زندگی می کند، باید توانایی انجام پژوهش و مهارت در یادگیری داشته باشد و همواره به دنبال واقعیت باشد.

دکتر اسفندیاری مقدم با استناد به آمار منتشر شده در پایگاه اطلاعاتی Scopus  از سال 1996 تا 2006 بیان داشت: ایران به لحاظ تولید علم در رتبه 38 دنیا قرار دارد ولی این رتبه در سال 2008 به 21 بهبود یافته است. با وجود این، هنوز مقالات تولید شده در کشور ما و میزان تاثیرگذاری آن به حد مطلوب نرسیده و باید برای رسیدن به جایگاه مورد نظر تلاش بسیار کرد اینجاست که نقش کتابداران بسیار پررنگ و موثر می شود.

عضو بنیاد ملی نخبگان، بر طبق سند چشم انداز بیست ساله ، ویژگی جامعه ایرانی در سال 1404 را اینچنین برشمرد: 1- توسعه یافته در مفهوم کلان، 2- برخوردار از دانش پیشرفته، 3- متکی بر سهم منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی، 4- دست یافتن به جایگاه اول از نظر علم و اقتصاد ، علم وفناوری در منطقه آسیای جنوب غربی، 5- تاکید بر جنبش نرم افزاری و تولید علم و  6- رشد پر شتاب و مستمر اقتصادی.

همچنین در شاخص های کلان، نقشه جامع علمی کشور را شامل سرمایه انسانی ، اخلاق و ایمان، مالی، انتشارات علمی، نوآوری، کار گروهی، مشارکت در راهبری علم و فناوری، اثربخشی دانسته و این نکته را متذکر شد که سرمایه های انسانی شامل دانش آموزان، دانشجویان، فارغ التحصیلان دوره های تحصیلات تکمیلی، مهندسان، محققان و نخبگان خواهد بود. بدین لحاظ کتابداران به عنوان سرمایه های انسانی در نظر گرفته می شوند که نقش  پشتیبانی، مدیریت و توسعه پژوهشی، مشارکت و مشاورت در اطلاع یابی، تسریع بخشی و تسهیل بخشی به پژوهش را  برعهده دارند.

مشاور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، در ادامه در خصوص نقش کتابداران در پژوهش و تحقیق افزود: کتابداران باید بحث پژوهش پژوهی را در نظر بگیرند، بدین معنا که پژوهش های علوم انسانی باید آسیب شناسی شوند. نقش کتابداران به آموزش مهارتهای پژوهشی و سواد اطلاعاتی نیز معطوف می شود و از طرفی نیز می توان به دیگر وظایف کتابداران مانند مشارکت در تولید علم ، ساماندهی تولیدات علمی، راهنمایی به دروازه های دانش (کتابخانه ها)، مدیریت انتشارات، استاندارد سازی اشاره نمود. کتابداران می توانند تولیدات حوزه های علم را هدایت کنند، فقط باید به جایگاه وجودی کتابداران پی برد . کتابدار باید سعی کند توانایی های حرفه ای خود را به مراجعان بشناساند ، کتابداران باید خلاقانه کارهای مهم را در دست گیرند، کار سرعت بخشیدن به فرایند کشف دانش و توانایی حل مساله نیز متوجه کتابداران خواهد بود .

این استاد دانشگاه در خاتمه با جمله «چه باید کرد؟»، به بررسی راهکارهای پیش روی سیاستگذاران و تصمیم گیران و همچنین کتابداران پرداخت. راهکارهای دهگانه موردنظر وی برای سیاستگذاران با تاکید بر نیروی انسانی شامل موارد زیر می شود:

• آرمان Vision  (نهضت تولید علم و جنبش نرم افزاری )
• سیاست گذاری : برنامه ریزی با بینش جهانی (باید جهانی اندیشید اما در سطح و منطقه کوچک تر عمل کرد تا بتوان به مطلوب رسید)
• نیازسنجی: شناخت اولویت ها
• اطلاع رسانی بهینه
• پژوهش پژوهی : آسیب شناسی عوامل موثر و بازدارنده = شناخت صحیح وضع موجود، نقاط ضعف و قوت با تاکید بر نیروی انسانی (پژوهشگران علوم اسلامی)
• آموزش و پژوهش 
• بسترسازی
• سرمایه گذاری : به نقل از واچ وترایاندیس (به ازای هر 1 دلار سرمایه گذاری تحقیقاتی می توان به طور متوسط 30 دلار برداشت کرد)
• پایش = بازخوردگیری
• بازسیاست گذاری

دکتر اسفندیاری مقدم، در ادامه خطاب به کتابداران اظهار داشت: کتابداران باید دائم در حال تغییر باشند و از فضای چاپی به حوزه فناوری اطلاعات روی بیاورند. آنها پیش قراولان تغییر هستند. کتابداران باید از فضای سنتی اطراف خود به محیط  مجازی روی بیاورند، یعنی کار نو را با ابزار نو انجام دهند. همیشه داستانهای حاکی از موفقیت ها و دستاوردهای بشر مربوط به موقعیت هاو افرادی می شود که چگونگی استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات را فراگرفته اند. با توجه به چالش جهانی سران جامعه اطلاعاتی که ساختن جامعه ای است که در آن همگان بتوانند دسترسی و اشتراک به اطلاعات داشته باشند، خط مشی متقن برای کتابداران در این یک عبارت خلاصه می شود:

" توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات = تحقق واقعی نقش کتابداران در پژوهش های علوم اسلامی " 

شایان ذکر است در ادامه این نشست کتاب اخلاق پژوهش که به همت انجمن کتابداری استان قم و با همکاری نشر کتابدار در آستانه انتشار قرار گرفته است، رونمایی شد. همچنین افراد برگزیده «مسابقه دلنوشته های یک کتابدار» که از طرف کمیته تاریخ شفاهی انجمن کتابداری استان قم برگزار شده بود، معرفی و تقدیر شدند.

گزارش از: عیسی زارعی