ضرورت توجه به زیربنای تاریخی و سنتی کتابخانه‌های عمومی

به گزارش لیزنا، همایش بین‌المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها وایده‌ها» از ۴ آبان ماه با انتشار فراخوان و برگزاری مراسمی به همت انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی و مشارکت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و همچنین با حضور اعضای کمیته علمی همایش، آغاز بکار کرد.

پرداختن به دغدغه روز کتابخانه‌های عمومی به پشتوانه یک تجربه موفق

منصور کوهی رستمی، رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران طی گفتگویی درباره برگزاری این همایش عنوان کرد: خوشبختانه در دور جدید فعالیت‌های انجمن علمی ارتقاء کتابخانه‌های عمومی ایران، تشریک مساعی و همکاری خوبی با نهاد کتابخانه کتابخانه‌های عمومی کشور شکل گرفته و در این راستا نیز برنامه‌های متعددی را به اجرا درآوردیم. این برنامه‌ها با وبینارهای فراملی با عنوان «روایت‌هایی از ایده‌ها و الگوهای مدیریت کتابخانه‌های عمومی» آغاز شد که طی آن با کتابداران، اساتید، پژوهشگران بین‌المللی حوزه کتابخانه‌های عمومی به گفتگو و به اشتراک گذاری ایده و تجربیات موفق پرداختیم.

وی افزود: اندیشمندان و کتابداران از کشورهای مختلف دنیا همچون سوئد، ایرلند، آمریکا، کانادا، عراق، ترکیه و یونان در این وبینارها شرکت کردند و تجربیات خود را با کتابداران ایرانی به اشتراک گذاشتند که خوشبختانه بسیار مورد استقبال قرار گرفت؛ چراکه کتابداران کنجکاو بودند که در کتابخانه‌های عمومی کشورهای مختلف چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است تا بتوانند بر اساس این تجربه‌ها و ایده‌ها، البته متناسب با مقتضیات فرهنگی، اجتماعی و جغرافیایی خود برنامه‌هایی را پیش‌بینی کنند.

رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران ادامه داد: این تجربه ما را به این سمت برد که بتوانیم با برگزاری یک همایش بین المللی به بحث و گفتگو پیرامون یکی از مهم‌ترین مباحث روز کتابخانه‌های عمومی یعنی موضوع «خدمات در کتابخانه‌های عمومی» بپردازیم. به این ترتیب ایده برگزاری همایش بین‌المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، ایده‌ها و تجربه‌ها» متولد شد و بنا شد که در کنار این همایش نیز برنامه‌های خلاقانه‌ای را با محوریت خدمات در کتابخانه‌های عمومی برگزار کنیم که این برنامه‌ها به سمت برگزاری یک مسابقه و یک جایزه سوق پیدا کرد.

ضرورت توجه به زیربنای تاریخی و سنتی کتابخانه‌های عمومی

کوهی رستمی درباره لزوم پرداختن به رموضوع خدمات در کتابخانه‌هی عمومی گفت: بسیاری از کتابخانه‌ها از گذشته‌های دور برای ارائه خدمات ایجاد شدند. در گذشته کتابخانه‌ها خدماتی ارائه می‌کردند که بر اثر گذر زمان و تغییرات فناورانه و جامعه شناختی، دچار دگردیسی و تحول می‌شدند. در دنیای امروز هم اگر کتابخانه‌ها بخواهند اثربخشی و سودمندی خدمات خود را حفظ کنند باید بتوانند متناسب با شرایط روز جامعه خدمات جدید را طراحی کنند و در بازار رقابتی، خدمات ارائه دهند. کتابخانه‌ها تنها با این نگاه است که می‌توانند به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی اثرگذار در جامعه به حیات خود ادامه دهند.

وی تصریح کرد: تاریخ کتابداری و کتابخانه‌ها نیز نشان می‌دهد که روح معنوی خدمت همیشه قوام بخش کتابخانه و حرفه کتابداری بوده و می‌توان گفت که «اخلاق خدمت رسانی» زیربنای تاریخی و سنتی امور کتابخانه‌ها بوده و این امر در کتابخانه‌های عمومی شدت بیشتری دارد. چرا که از میان تمام انواع کتابخانه‌ها، کتابخانه‌های عمومی یک ارتباط تنگاتنگ با افراد جامعه دارد. به همین دلیل است که از کتابخانه‌های عمومی به عنوان دانشگاه مردم و محل اجتماع مردم یاد می‌شود.

توسعه خدمات فعلی و تعریف خدمات جدید در کتابخانه‌ها

این پژوهشگر عرصه علم اطلاعات و دانش‌شناسی یادآور شد: نگاه به سمت کتابخانه‌ها به عنوان مرکزی برای امانت کتاب سال‌هاست که در دنیا برچیده شده و امانت کتاب تنها به عنوان یکی از خدماتی که در کنار بسیاری از خدمات دیگر ارائه می‌شود، مطرح است. ما در گفتگوها و تجاربی که در وبینارهای یاد شده داشتیم، بررسی ها نشان داده که اشتیاق بسیاری در کتابخانه‌های عمومی برای توسعه خدمات جدید و تطبیق خدمات برای پاسخگویی به نیاز افراد در دنیای جدید وجود دارد. امروزه متاثر از روندهای جهانی و حتی بومی، به نظر می‌رسد که کتابخانه‌های عمومی در معرض یک بحران وجودی هستند و اگر خودشان را روزآمد نکنند و خدمات و کارکردهای جدیدی برای خودشان تعریف نکنند، نقش خود را در زندگی اجتماعی افراد جامعه از دست می‌دهند.

رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران تاکید کرد: امروزه با توجه به اتفاقاتی که در سطح جامعه و جهان رخ داده، کتابخانه‌های عمومی بیش از هر زمان دیگر نیاز دارند خودشان را بهتر بشناسند، رابطه خود با جامعه را بهتر درک کنند، به قدرت و ارزشی که در جامعه می‌توانند داشته باشند ایمان داشته باشند و بتوانند خودشان را با تغییرات دنیای جدید وفق دهند و تغییرات را از خودشان آغاز کنند. بر این اساس بخشی از این تغییرات این است که بتوانند علاوه بر توسعه خدمات فعلی، خدمات جدیدی را برای خودشان تعریف کنند.

مشارکت افراد سرشناس در عرصه کتابخانه‌های عمومی برای تحقق اهداف همایش

کوهی رستمی درباره اهداف برگزاری این همایش نیز توضیح داد: در واقع ما قصد داریم با گفتگو و با استفاده از دیدگاه کتابداران و نظریات اندیشمندان داخلی و خارجی به این نکته راهکار برسیم که چگونه خدمات فعلی‌مان را توسعه دهیم و چه خدمات جدیدی را می‌توانیم ارائه کنیم که با توجه به مقتضیات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقلیمی کشورمان آنها را اجرایی کنیم. در این راستا برجسته کردن خدمات کتابخانه‌های عمومی و ارائه چشم‌اندازی از انواع خدمات و برنامه‌های کتابخانه‌های عمومی برای سیاست‌گذاران، حرفه‌مندان، پژوهشگران، کتابداران و دانشجویان هدف اصلی ما از برگزاری این همایش است.

وی همچنین درباره اهداف فرعی برگزاری این همایش نیز توضیح داد: گفتگو و تولید متون درباره برنامه و خدمات کتابخانه‌های عمومی برای گروه‌های خاص، خدمات نوین با استفاده از فناوری‌های جدید، انواع خدمات و برنامه‌های کتابخانه‌های عمومی مانند خدمات اجتماعی، برون کتابخانه‌ای و ...، ایجاد زمینه برای ارتباط و گفتگو میان سیاستگذاران، حرفه‌مندان، پژوهشگران و کتابداران با تاکید بر خدمات کتابخانه‌های عمومی از اهداف فرعی ما در این همایش هستند. با توجه به اینکه کنون افراد سرشناسی به عنوان کمیته علمی همایش پذیرفته‌اند که هم عضو کمیته علمی باشند و هم سخنران اصلی همایش، بسیار امید داریم که به این اهداف دست یابیم.

تنوع رشته‌ای در دعوت از پژوهشگران در کمیته علمی همایش

کوهی رستمی تاکید کرد: با توجه به اینکه بحث «خدمات» یک موضوع بینارشته‌ای است، تلاش کردیم در این همایش مشارکت هم پژوهشگران داخلی و هم خارجی رشته‌های مختلف را داشته باشیم. بر این اساس ترکیب اعضای کمیته علمی و حتی سخنرانان ما در همایش دارای یک تنوع رشته‌ای است، مانند رشته‌های علم اطلاعات و دانش شناسی، جامعه شناسی، روان‌شناسی، مدیریت، حقوق، سیاستگذاری، بازاریابی که می‌توانند به اهداف ما بسیار کمک کنند. با اینکه رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی یکی از رشته‌های اصلی در این همایش است، صرفا بر این رشته تاکید نداریم و تلاش می‌کنیم دامنه وسیعی از پژوهشگران در رشته‌های مختلف را مورد استفاده قرار دهیم و نظرات آنها را در قالب سخنرانی دریافت کنیم.

رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران گفت:  یکی دیگر از اهداف ما برای این همایش این است که بتوانیم حمایت‌های معنوی انجمن‌ها و سازمان‌های بین‌المللی را داشته باشیم. این موضوع خود یک هدف را دنبال می‌کند که آن توجه دادن جامعه جهانی به فعالیت‌های خوبی که در کتابخانه‌های عمومی ایران صورت می‌گیرد، بوده است. این موئضوع بسیار مهم است که نشان دهیم کتابخانه‌های عمومی در ایران هم به موازات کتابخانه‌های عمومی در سایر نقاط جهان سعی دارند پیشرفت کنند و خودشان را به عنوان یک نهاد اجتماعی اثرگذار نشان دهند که امیدوارم با مجموعه این اتفاقات، این اهداف محقق شود.

برنامه‌های جانبی و تقویم اجرایی همایش

وی در ادامه سخنان خود با اشاره به برنامه‌های جنبی این همایش گفت: ما دو برنامه جدی برای موضوع همایش درنظر گرفتیم؛ یکی جایزه ملی «طراحی خدمت کتابخانه‌های عمومی» که با تاکید بر خدمات برون کتابخانه‌ای و ویژه همه کتابداران کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور برگزار می‌شود و دیگری «مسابقه طراحی خدمات کتابخانه‌های عمومی» که ویژه پژوهشگران، ایده پردازان، کتابداران، اساتید و شرکت‌های دانش بنیان پیش بینی شده است.  علاقه‌مندان برای شرکت در این دو رخداد تا پایان آذر و پایان دی ماه ماه فرصت دارند، اما در بخش همایش اصلی، ارسال آثار پژوهشگران، متخصصان، کتابداران تا ۳۰ بهمن ماه ادامه خواهد داشت تا بتوانیم با یک جمع بندی آماده، سازی  و انتشار کتاب همایش، آن را در هفته آخر اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ در شهر شیراز برگزار کنیم.

منصور کوهی رستمی تاکید کرد: همه این اقدامات انجام می‌شود تا بتوانیم دامنه خدمات مان را در حوزه کتابخانه‌های عمومی گسترش دهیم. یعنی آن خدماتی که در کتابخانه‌های در حال اجرا است را با روش های نوین و بهینه تر توسعه دهیم و در کنار آن خدمات جدیدی که هنوز در کتابخانه‌های عمومی اجرا نشده را طراحی کنیم. اگر این دو اتفاق برای کتابخانه‌های عمومی بیفتد قطعا ما به هدفمان خواهیم رسید تا دامنه وسیع‌تری از خدمات را به مردم ایران ارائه کنیم.