به گزارش خبرنگار لیزنا، طی نشستی در عصر روز سه شنبه مورخ 23 فروردین 1390، دكتر اندرياس فينگر ناگل-رئيس مجموعه نسخ خطي و كتب قديمي كتابخانه ملي اتريش- و كاهيت كارادانا متخصص نگهداري از نسخ قديمي در مورد «معرفي اين نسخ و ارزيابي شرايط و نگهداري پيشگيرانه از نسخ خطي شرقي در كتابخانه ملي اتريش» به ایراد سخنرانی پرداختند. در این نشست دکتر عظیمی، معاون کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، دکتر پور رجبی و تعدادی از کارکنان و مدیران بخش های مختلف سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران حضور داشتند.

در ابتدا دکتر اندریاس فینگر ناگل در مورد موجودی نسخه های خطی موجود در اتریش اعلام کرد: " از مجموع 3000 نسخه، 1400 نسخه به زبان عربی، 1300 نسخه به زبان ترکی و 300 نسخه به زبان فارسی است. نسخه های اسلامی موجود توسط «جوفرز» گرد آوری شده است. آرشیو ایالت ملی اتریش حاوی 200 نسخه به زبان عربی، 270 نسخه به زبان ترکی و 90 نسخه به زبان فارسی است. متأسفانه نسخه های  خطی زیادی در موزه ها و مؤسسه های اتریش پراکنده هستند."

دکتر ناگل افزود: " دپارتمان نسخ خطی شرقی در گروه های مختلفی فعالیت می کند که تاریخ آن ها موجودی اسناد را نشان می دهد. برخی اسناد  توسط «اشتاین» خریداری و برخی دیگر توسط عرب شناسی به نام «امود گلازر» گردآوری شده است. تمرکز دپارتمان ما بر روی نسخ خطی شرقی است. بسیار حائز اهمیت است که یک کتابخانه اروپایی تا این حد نسخ خطی شرقی دارد . تاریخ خرید آن ها به 500 سال پیش بر می گردد یعنی همان زمانی که کتابخانه ملی اتریش شکل گرفت. از همان ابتدا علاقه زیادی به حفظ و نگهداری آثار شرقی وجود داشت."

در ادامه نمونه هایی از نسخ خطی شرقی در اسلایدها نمایش داده شد.

رئيس مجموعه نسخ خطي و كتب قديمي كتابخانه ملي اتريش در مورد «فهرست نویسی نسخ خطی» تصریح کرد: " پیشینیان ما کتابداران موفقی بوده اند و 500 سال پیش اولین کاتالوگ نسخ خطی شرقی توسط «فولوگل» گرداوری شده است. مرحوم «دکتر ایرج افشار » نیز فهرست نسخ خطی شرقی را تهیه کردند. غیر از فهرستنویسی آثار شرقی با برگزاری نمایشگاه هایی در این زمینه تلاش می شود مخاطبان بیشتری را به سمت خود جلب کنیم. نمایشگاه «فرهنگ اسلام» درباره موجودی  نسخ خطی شرقی موجود در کتابخانه ملی اتریش بود مدتی پیش برگزار شد، همچنین نمایشگاه دیگری نیز با عنوان «دیالوگ بین فرهنگی در نوشته های قدیمی» تلاش دیگری دراین زمینه بود که نقش فرهنگ ایران را در زمینه نجوم، پزشکی و جغرافیا به خوبی بازگو کرد."

در ادامه نمونه هایی از نسخ خطی مانند بوستان سعدی، شاهنامه فردوسی و نسخه های ترکمنی در اسلاید ها نمایش داده شد.

دکتر ناگل با تأکید بر لزوم افزایش کاتالوگ های آنلاین به منظور دسترس پذیری بیشتر کاربران به سخنانش پایان داد.

این نشست، باسخنرانی كاهيت كارادانا متخصص نگهداري از نسخ قديمي با تمرکز بر «نگهداري پيشگيرانه از نسخ خطي شرقي در كتابخانه ملي اتريش» ادامه یافت.

وی در بیاناتش تصریح کرد: " در پاییز سال 2008 مراقبت جدی از اسناد را آغاز کردیم. مراقبت های مذکور شامل ایجاد پاکت ها و جعبه های جدید، پاکسازی قفسه ها، بهبود قفسه بندی و شرایط انبارها و ارزیابی شرایط آسیب نسخ در سه گروه نسخ آسیب دیده جدی و تقریبا رو به زوال، نسخ آسیب دیده در حد متوسط و نسخ آسیب دیده ای که البته خطری برای نسخه ندارد، طبقه بندی شدند."

دکتر کارادانا درخصوص اقدامات حفاظتی اظهار داشت: " در یک سری اقدامات حفاظتی انجام شده  جلدها و محافظ های چرمی پاکسازی شدند. منافذ و شکاف های کاغذ و چرم پوشانده شدند و برای برخی هم کاغذهای ابریشمی بین کاغذهای نسخ قرار داده شد. رده بندی های نسخ خطی هم به دلیل نگارش خطوط آنها – از راست به چپ- بر خلاف نسخ خطی اروپایی به سمت راست نسخه چسبانده شد. "

وی افزود: " طبق تکنیک خاص جلد سازی شرقی که وجود داشت باید روکش جلد جدید را با روکش قدیمی وفق می دادیم تا روکش قدیمی با همان شکل اولیه حفظ شود. به همین سبب در نهایت جلد اضافه ای به نام «کدکس» هم به آن اضافه شد تا جلد اصلی را حفظ نماید و اثر را در مقابل رطوبت هوا، خاک  تغییرات جوی  محفوظ دارد. همچنین سطح چرمی آثار با دستمال مخصوصی پاکسازی می شود و برای پاکسازی نیز از ماده ای به نام «مالوکوئین» برای سطوح چرمی استفاده می شود. همچنین صفحه های جدا شده با چسب مخصوص ژاپنی به هم چسبانده می شوند."

متخصص نگهداري از نسخ قديمي  کتابخانه ملی اتریش اظهار کرد: " تا مارس 2011 برای 3500 نسخه، جعبه های محافظ ساخته شد و این برنامه تا پایان امسال به اتمام خواهد رسید."

در ادامه این نشست کارکنان بخش مرمت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سؤالاتی را  مطرح کردند. دکتر کارادانا در پاسخ  به پرسش ها  چندراهکار را در حفاظت نسخ خطی بیان کرد: " کاغذهای ابریشمی استفاده شده سبک تر از کاغذهایخوزه هستند که شما برای مرمت نسخ خود استفاده می کنید و در مقابل اصطکاک نیز مقاوم ترند. از پاک کنی مخصوص به نام «لاتکس گومی» برای پاک کردن آلودگی های کاغذ استفاده می شود. برای منابع با حجم بالا از جاروبرقی مخصوصی استفاده می شود که رطوبت کاغذ را می گیرد. در فضاهای نگهداری نسخ خطی فیلترهای مخصوصی داریم که تمامی آلودگی ها را می گیرد و در ساعت هایی از روز که رطوبت و آلودگی بیشتر است به منظور حفاظت بیشتر از نسخ از فیلترهای مذکور استفاده می کنیم."

وی در ادامه افزود: "به دلیل اینکه نسخ خطی جوهر خاصی دارند در مقابل آب بسیار حساس می باشند بنابراین به روش خشک مرمت می شوند. قبل از انجام مرمت مراحل و نقشه مرمت را با دست می کشیم و بعد از آن اقدامات مرتبط را انجام می دهیم. برای آشنایی با روش های جدید با سازمان بین المللی مرمت : IIC International Institute for Conservation در ارتباطیم تا به تبادل تجربیات بپردازیم."

نشست مذکور در ساعت 17:45 به کار خود پایان داد.

خبرنگار: الهه حسینی