«عدم شناخت نیاز» مهمترین چالش انتخاب نرم‌افزار کتابخانه دیجیتال است

 

به گزارش خبرنگار لیزنا، این جلسه در ساعت 18:10 با خوش آمدگویی، دکتر مهدی علیپور حافظی، دبیر نشست، و معرفی حاضرین: دكتر محسن حاجي زين العابديني، دكتر يعقوب نوروزي، دكتر مهدي عليپور حافظي، دكتر ميترا صميعي و سيد مهدي طاهري آغاز گردید.

دکتر علیپور حافظی ضمن اشاره به یکی از مهمترین نگرانی ها در حوزه کتابخانه های دیجیتال که انتخاب نرم افزار می باشد، گفت: معضل مهم جامعه علمی در خصوص کتابخانه دیجیتال، عدم وجود درک درست و عدم حضور متخصصین در تصمیم گیری های مرتبط می باشد که بر انتخاب نرم افزار مناسب تأثیر می گذارد و از طرفی نیز سبب می شود شرکتهای دست اندرکار نیز بعضا عنوان درستی را برای محصولات خود در حوزه کتابخانه های دیجیتال به کار نگیرند.

وی در ادامه افزود: بحث عمده در مورد کتابخانه های دیجیتالی مربوط به معیارها می باشد و یکی از مهمترین معیارها مربوط می شود به اینکه این محصول تا چه حدی استاندارد و قابل اطمینان می باشد و چقدر پشتیبانی می شود و یا اینکه از نظر حفاظت اطلاعات چگونه است؟

در ادامه این جلسه، دکتر میترا صمیعی، عضو هیأت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی، در مورد استانداردهای حفاظت اطلاعات گفت: رعایت استاندارهای مختلف و همچنین متادیتاهای گوناگون که حفاظتی، ساختاری و مدیریتی، و غیره می باشند، در ساخت یک نرم افزار مهم است اما متأسفانه هنوز نرم افزاری موجود نیست که تمام استانداردها را داشته باشد.

صمیعی افزود: در حال حاضر معیار مناسبی برای ارزیابی کتابخانه های دیجیتال نداریم به عنوان مثال کتابخانه ملی پزشکی آمریکا یک چک لیستی تهیه کرده که در آن استانداردها درج شده است و براساس آنها نرم افزارها تولید می شوند. در کتابخانه ملی ایران نیز کمیته ای از کتابداران و متخصصین نرم افزاری دور هم گرد آمده اند تا بر روی این مسأله به تعاملی مشترک برسند و یک معیار مستند در حوزه کتابخانه دیجیتال تهیه نمایند و سپس برای ISO فرستاده شود تا یک ملاک و معیار مناسب برای کتابخانه های دیجیتال ایران باشد.

سپس دکتر یعقوب نوروزی، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد همدان، درباره ارتباط انسان با رایانه و اطلاعات به بحث پرداخت.

وی درخصوص رابطه بین کامپیوتر و کاربر بیان کرد: ابتدا باید بحث نیاز مشخص گردد، اینکه کتابخانه دیجیتال برای چه کاری مورد نیاز است . مثلاً DSS برای کتابخانه هایی که ماهیت دانشگاهی دارند بهتر است. در شرایطی که با محدودیت عامل انسانی مواجه هستیم نیز نیاز به یک رابطی می باشد که واسط بین انسان و سیستم یا مجموعه باشد اما باز هم باید توجه داشت که چه افرادی را ملاک قرار دهیم و باید به نیاز کاربرنهایی اهمیت فراوان قائل شد چرا که قابلیت نرم افزار در این شرایط چندان اهمیتی ندارد.

در ادامه دکتر محسن حاجی زین العابدینی، عضو هیأت علمی مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی ضمن اشاره به قابلیت های حوزه کتابخانه های دیجیتال به ماهیت بین رشته ای این حوزه پرداخت و گفت: در مورد کتابخانه دیجیتال سه سوال اساسی: نخست اینکه «با توجه به هدف چه چیزی را نیاز داریم؟»، «به چه دلیل می خواهیم این را ارائه دهیم؟» و «در آخر اینکه چگونه قرار است این کتابخانه ارائه شود؟» وجود دارد که باید به پاسخ آنها اندیشیده شود. کتابخانه های دیجیتالی ایجاد می گردد تا تسهیلاتی بدون واسطه و کمک فردی به کاربر ارائه دهد و به وی کمک کند به اصل مطلب که دارای مفهوم و معنا نیز باشد دست یابد.

وی افزود: مسأله اساسی این است که چه استانداردها و روشهایی را باید پیش گرفت تا بتوان از این اطلاعات استفاده کرد از طرفی نیز استانداردها در یک وضعیت رفت و برگشتی هستند که در نتیجه قواعد در حال تغییر می باشد در نتیجه نرم افزارها نیز باید بتوانند همگام با این تغییرات حرکت کنند.

در ادامه سید مهدی طاهری، عضو هیأت علمی مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی،  در مورد ابزارها و قابلیت های دستیابی به اطلاعات اظهار داشت: مفهوم کتابخانه دیجیتال مفهومی گسترده می باشد و ماهیتی پویا دارد که نهایت استفاده از این فناوری ها را کتابخانه دیجیتال می توان نامید.

سپس طاهری به مفاهیم کارکردگرایی، انعطاف پذیری نرم افزار،  میان کنش پذیری: درونی و بین یکدیگر ، استانداردها،  پشتیبانی از کتابخانه های سنتی و پشتیبانی از رویکردها اشاره کرد.

«مدیریت محتوا»، «گردآوری محتوا»، «ابرداده ها»، «پشتیبانی مربوط به جستجو»، «سطح دسترسی کاربر»، «گزارش گیری از سیستم»، «حفاظت»، «مبادله»، «رابطه کاربر»، «تبعیت از استانداردها» و «پشتیبانی و نگه داری از سیستم» از جمله معیارهای مطرح توسط کتابخانه کنگره آمریکا برای انتخاب کتابخانه دیجیتال است که توسط دکتر مهدی علیپور حافظی مطرح شد.

علیپور حافظی در ادامه به چالشهای انتخاب کتابخانه دیجیتال و راهکارهای موجود اشاره کرد و افزود: یکی از چالشهای مطرح عدم شناخت نیاز خود و کمال طلبی است.

معیارهایی مانند هدف، دامنه کار، کارکردهای کلی، امکان روزآمدسازی، سیستم عاملها، وجود پیش نیازها از شرکت، آشنایی با شرکت (توانمندی ها، نیروی انسانی، فعالیت اصلی و تجربه شرکت، برنامه های آموزشی، شرایط خاص پیش بینی نشده، شرایط مالی، امتیاز استفاده کامل از سیستم و نحوه نصب، راه اندازی و پشتیبانی سیستم در خرید کتابخانه های دیجیتالی مطلب دیگری بود که در این نشست بدان اشاره شد.

سید مهدی طاهری در ادامه گفت: کتابخانه دیجیتال در بستر فناوری های نوین اطلاعاتی تعریف می شود در نتیجه نرم افزار کتابخانه دیجیتال بسیار بر روی انتخاب آنها تأثیر می گذارد. نخستین نکته کتابخانه های دیجیتالی صرفاً داشتن نرم افزار آن نیست،  مثلاً کتابخانه ملی هنوز کتابخانه دیجیتال ندارد.

در تکمیل این بحث، دکتر میترا صمیعی افزود: بحث کتابخانه دیجیتالی در کتابخانه ملی از سال 1381 تا به الان آغاز شده و متأسفانه هنوز هیچ نرم افزاری موجود نمی باشد که این مسأله ناشی از تغییر زیاد مدیریت ها، بحث ادغام سازمان ها، نداشتن RFP قوی، کمبود بودجه، رعایت نکردن استانداردها و غیره است.

دکتر محسن حاجی زین العابدینی تأکید کرد: فرآیند طبیعی انتخاب این است که باتوجه به چراهای ذکر شده ابتدا باید سنجید که چه نیازهایی موجود است و سپس خریداری انجام گیرد ولی متأسفانه در ایران از جیب به مغز می رسیم.

نشست «معیارهای انتخاب نرم افزار کتابخانه دیجیتال» با جمع بندی نکات ذکر شده توسط دکتر مهدی علیپور حافظی رأس ساعت 19:40 به پایان رسید.

 

خبرنگار: خدیجه عروجی