مسأله كتابخانه ملي را تنها كتابدارانه نبينيم

 

لیزنا، دکتر محسن جعفری مذهب، عضو هیأت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران: داستان ادغام كتابخانه ملي با نهاد كتابخانه هاي عمومي، تنها عكس العمل كتابداران را برانگيخته است. كتابداران كهنه  كار و انجمن كتابداري بر وجوه افتراق اهداف و وظايف دو نهاد كتابخانه ملي ايران و كتابخانه هاي عمومي تأكيد كرده و آنها را بر وجوه تشابه ترجيح  داده و پررنگ تر كرده اند. درك من غيركتابدار از داستان اين است كه بهتر است بيش از آنكه مسئله را كتابدارانه كنيم، آن را علمي و تخصصي و ملي ببينيم.

 

يكي ديگر از وجوه افتراق كتابخانه ملي ايران با كتابخانه هاي عمومي، اين است كه اگر كتابخانه عمومي جاي تنها كتابدار است (كه براي من جاي ترديد دارد) كتابخانه ملي جاي تنها كتابدار نيست. وظايف منحصر كتابخانه ملي تنها فهرست نويسي و نمايه سازي و مستند سازي و خدمات امانت و فيپا و شاپا و ... نيست كه نياز به كتابدار داشته باشد.

 

بخشهاي گوناگون كتابخانه ملي (حتي بخشهاي پيش گفته) نياز به متخصصان ديگر زبانها و رشته هاي علمي دارد. بخش نشريات و مواد غير كتابداري و مخازن غير فارسي زبان و نسخه هاي خطي و ايرانشناسي و نابينايان و آموزش و مرمت و آفت زدايي و پژوهشكده اسناد و خدمات مرجع و كودكان و مبادلات و نرم افزار و شبكه و ... ، نياز به غيركتابداراني دارد كه در داستان ادغام بي طرف مانده اند. هرچند در بكارگيري برخي غيركتابداران (و كمتر كتابداران) فجايعي نيز رخ داده است.

 

من گمان دارم تكيه بر اين نكته مغفول راهگشاتر باشد. متأسفانه اين توهم كه: "در كتابخانه ملي اين كتابداران هستند كه حق انحصاري حضور، دخالت، و اظهار نظر در همه امور علمي و فني كتابخانه ملي را دارند" به كاركنان و اعضاي هيئت علمي غير كتابدار نيز سرايت كرده و در امر مهمي مثل سرنوشت كتابخانه ملي هيچ صدايي از آنان شنيده نمي شود. اظهار نظر برخي غير كتابداران را بايد بحسساب مديريتي آنان گذاشت.

 

اگر معترضان، مسئله كتابخانه ملي را تنها كتابدارانه ببينند و مشكل كتابداران، خود هم بايد مشكل را حل كنند و نمي توانند بر نيروي توانمند ديگران حساب باز كنند. نامه رئيس انجمن كتابداري به رياست جمهوري، و عبارات: "انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران، به عنوان تشکلی علمی که  نمایندگی و سخنگویی جامعه­ي متخصصان و مدرسان کتابداری و اطلاع رسانی را در سطح ملی بر عهده دارد، نگرانی عمیق خود را در خصوص این مصوبه، به اطلاع جنابعالی می رساند." و  "کتابداران ایران  بر خود می بالند که نگاهبان آثار نوشتاری این مرز و بوم هستند" و "به قرار اطلاع، تصمیم فوق بدون مشارکت مقامات و کارشناسان سازمان اسناد و کتابخانه ملی، مراکز دانشگاهی مرتبط، و قطعا این انجمن بوده است" و "در پایان، انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران، به اقتضای عمل به وظیفه حرفه­ای و ملي خود" نشان از آن دارد كه رئيس انجمن اين ادغام را تنها مشكل جامعه كتابداري مي داند و بس. اما ما غير كتابداران نيز مشكل كتابخانه ملي را مشكلي ملي مي دانيم و ناچاريم پابرهنه وارد سفره كتابداران شده و سهم خود را ادا نماييم، هرچند آنان نخواهند.

 

جعفری مذهب، محسن. «مسأله كتابخانه ملي را تنها كتابدارانه نبينيم». پایگاه تحلیلی خبری لیزنا. سخن هفته شماره 31. 23 خرداد 1390.