اشتراک دانش به مفهوم واقعی در شبکه‌های اجتماعی صورت نمی­‌پذیرد‬

 

امیر مهدی عنبری، کارشناس تحلیل و طراحی سیستم بانکی شرکت به پرداخت ملت و دانش آموخته دوره کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران در گفتگو با لیزنا گفت: شبکه‌های اجتماعی این روزها نقش فراوانی در تعاملات و ارتباطات اجتماعی کاربران در سراسر دنیا ایفا می‌کنند و کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در کنار شبکه‌های اجتماعی خارجی، شبکه‌های اجتماعی داخلی نیز فعال و در حال رفع نیاز کاربران داخل کشور هستند.

وی ادامه داد: به منظور بررسی وضعیت این شبکه‌ها در ایران و نقش آنها در اشتراک دانش، همچنین ارائه یک الگوی مناسب برای چنین شبکه‌ای، پژوهشی با موضوع «بررسی وضعیت شبکه‌های اجتماعی تخصصی وبی فارسی، نقش آنها در اشتراک دانش و ارائه الگوی مناسب» ، برای اولین بار در حوزه علوم کتابداری و اطلاع رسانی در این زمینه صورت گرفت.

امیر مهدی عنبری در خصوص هدف از انتخاب موضوع این پژوهش بیان داشت: جرقه انتخاب این موضوع در هنگام تهیه یک مقاله در مقطع کارشناسی ارشد با موضوع «علم 2.0» به صورت خام شکل گرفت. علاقه شخصی به موضوع شبکه‌ای اجتماعی و مشاوره با یکی دو نفر از مدیران شبکه‌های اجتماعی وبی فارسی و اساتید مشاور و راهنما این طرح را بیش از پیش پروراند و در نهایت به عنوان طرحی پژوهشی آماده کار گردید.

عنبری گفت: این روزها مباحث مربوط به وب 2.0 در اکثر رشته‌ها مورد توجه قرار گرفته است. رشته کتابداری و اطلاع رسانی هم از این بحث دور نبوده است.

وی افزود: از آنجائیکه دنیای امروز دنیای انقلاب وب 2.0 می‌باشد و اطلاع رسانان نقش به خصوصی در این دنیا بازی می کنند نیاز دیدم تا به بحث شبکه‌های اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای محیط وب 2.0، و همچنین یکی از قویترین ابزارهای اشتراک دانش و اطلاع رسانی نوین پرداخته شود.

شبکه‌های اجتماعی تخصصی وبی فارسی بدلیل عدم اطلاع رسانی درست، مورد توجه کاربران داخلی قرار نگرفته‌اند

عضو کمیته روابط عمومی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران ادامه داد: در این میان شبکه‌های اجتماعی تخصصی وبی فارسی بدلیل عدم اطلاع رسانی درست، مورد توجه کاربران داخلی قرار نگرفته‌اند، با وجودی که بسیاری از قابلیتهای آنها با قابلیتهای نمونه‌های مشابه خارجی برابری می‌نماید.

دانش آموخته دوره کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران خاطر نشان شد: در این پژوهش تلاش شد با مطالعه و ارزیابی ویژگی‌های شبکه‌های اجتماعی تخصصی فارسی براساس اقلام تعیین شده در سیاهه ارزیابی (چک لیست)، برای رفع نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت شبکه‌های اجتماعی تخصصی اقدام شود و الگویی برای طراحی بهتر آن مشخص گردد.

عنبری در خصوص جامعه‌ی مورد مطالعه این پژوهش گفت: جامعه در این پژوهش به دو دسته تقسیم شده است؛

1.  شامل: شبکه کلوب (cloob.com) ، شبکه دانشجویان و اساتید ایران؛ دوره (www.doreh.com) ، سایت مرجع متخصصین ایران (www.irexprt.ir)، شبکه اجتماعی متخصصان ایران؛ یو 24 (www.u24.ir)، جامعه مجازی متخصصین؛ نوفا (www.nofa.ir)، وبززز (www.webzzz.ir)، پرديس من(www.mypardis.com) ، جامعه مجازي کودکان و نوجوانان ایران (www.iek.ir) جامعه مجازی موسیقی ایرانيان (www.noteahang.com)، جامعه مجازي ايرانيان براي يافتن دوستان قديمي (www.iran.ir)

2. کاربران فعال در این پژوهش به کاربرانی اطلاق شد که حداقل هفته­ ای یکبار به پروفایل یکی از شبکه­ های اجتماعی داخلی خود سرکشی نمایند. در ارتباط با کاربران فعال، با توجه به گستردگی جامعه مورد مطالعه و ضرورت بهره‌مندی از نظرات افراد گوناگون و صاحب نظر، از روش نمونه گیری غیر احتمالی استفاده شد.

وی افزود: برای تجزیه و تحلیل داده­ها نیز از روش آمار توصیفی و تحلیلی، استفاده شد. همچنین روش نمونه­گیری در این پژوهش روش نمونه­ گیری خودگزیده (Self Selected Sample) و به صورت غیر احتمالی (Nonprobability Sampling) بود. بخشی از پژوهش با استفاده از بررسی قابلیتها و وضعیت شبکه‌ها با سیاهه استخراجی صورت پذیرفت و بخش دیگر که نقش شبکه ها در بحث اشتراک دانش است از طریق پرسشنامه آنلاین که توسط شبکه در اختیار کاربران فعال خودگزیده غیر احتمالی بود، صورت پذیرفت.

امیر مهدی عنبری ادامه داد: در این پژوهش، تلفیقی از روش‌های کتابخانه‌ای و پیمایشی تحلیلی استفاده شده است. از آنجایی که یافتن معیارها و شاخص‌های ارزیابی شبکه‌های اجتماعی و اشتراک دانش در آنها مستلزم رجوع به کتابها و مقالات متعدد در این زمینه بوده است.

عنبری در خصوص نتایج حاصل از این پژوهش پس از بررسی وضعیت 10 شبکه اجتماعی داخلی و نقش آنها، گفت:

شبکه ­ها به منظور توسعه اشتراک دانش تخصصی در محیط خود می­ بایست علاوه بر رشد و توسعه قابلیت­ها و امکانات اشتراک دانش، کاربران را با فرهنگ ­سازی و استفاده از راهکارهای گوناگون، به عضویت و استفاده از امکانات خود ترغیب نمایند تا روند اشتراک دانش در محیط آن­ها توسعه یابد. یعنی تنها وجود و توسعه شبکه­ ها در این مسیر موثر نیست بلکه میزان استفاده از آن­ها ملاک است که در این مسیر شبکه ­ها راه طولانی در پیش دارند از آنجایی که روند اشتراک دانش خود امری فرهنگی و اجتماعی است به تدریج موجب افزایش فرهنگ خرد جمعی، نشر دانش، افزایش سطح خلاقیت و یادگیری کاربران و تبدیل دانش فردی به دانش جمعی می­شود.

وی تصریح کرد: بدین ترتیب ناخودآگاه شبکه­ های اجتماعی محلی جهت گردآمدن افرادی می­شود که به این امر اعتقاد داشته و برای توسعه آن تمامی تلاش خود را خواهند نمود و به همین نسبت افرادی که قصد نگه­داری دانش تنها برای خود را دارند به صورت غیر مستقیم از چرخه این روند خارج می­ سازد.

اشتراک دانش به مفهوم واقعی در شبکه­ها صورت نمی­پذیرد و این امر به صورت یک کارکرد جانبی در شبکه­ ها انجام می­شود.

وی اذعان داشت: البته با وجودی که شبکه­ها امکانات را فراهم نموده­اند و افراد تلاش خود را در این امر انجام می­دهند، هنوز اشتراک دانش به مفهوم واقعی در شبکه­ها صورت نمی­پذیرد و این امر به صورت یک کارکرد جانبی در شبکه­ها انجام می­شود. بدین منظور باید نه تنها محیط شبکه­ها برای این امر مهیا شود بلکه کاربران نیز خود به روند فرهنگ­سازی در این زمینه در درون شبکه و در بین سایر کاربران کمک نمایند.

او مشکلات و معضلات در راه انجام این پژوهش و همچنین کاستی‌های شبکه‌های اجتماعی را اینگونه برشمرد:

عدم پاسخگويي و همکاری مديران و مسئولین وب سایت‌های شبکه اجتماعی در ایران، عدم وجود مرجع و منبع مشخصی برای شناسایی و دسترسی به آدرس، فهرست و سایر اطلاعات شبکه‌های اجتماعی فارسی، عدم وجود اطلاعات عمومی، تاریخچه تاسیس، حوزه فعالیت و سایر مشخصات، در درون وب سایت‌های شبکه اجتماعی فارسی، عدم امکان دسترسی آسان به شبکه‌های اجتماعی غیر فارسی جهت استخراج قابلت‌های یک شبکه اجتماعی مناسب بدلیل مشکلات فیلترینگ، سرعت اینترنت در ایران نیز از جمله مشکلات بود.

وی افزود: همچنین محدود بودن تعداد شبکه‌های اجتماعی تخصصی موفق فارسی و مشکلات سرعت پایین اینترنت در دسترسی به این سایت­ها، پایین بودن دانش تخصصی استفاده از شبکه‌های اجتماعی تخصصی و ابزارهای اشتراک دانش آن‌ها و همچنین عدم اطلاع رسانی مناسب در این زمینه‌ها توسط شبکه‌ها فوق الذکر، ازجمله مشکلات و معضلات دیگر مسیر انجام این پژوهش بوده است.

دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، در پایان موراد زیر را به عنوان پیشنهاداتی جهت انجام پژوهش‌های مشابه در این زمینه موضوعی بیان کرد:

1. بررسی تخصصی ­تر هریک از گروه­های مولفه­های شبکه­های اجتماعی در حوزه­های تخصصی

2. بررسی شبکه­های اجتماعی به عنوان بستری مناسب جهت اطلاع‌رسانی و توسعه ارتباطات و محمل اطلاعاتی و رسانه­ای بسیار قوی، جهت استفاده کاربران کتابخانه­ای و حوزه اطلاع‌رسانی

3. بررسی لزوم و امکان سنجی تولید شبکه­های اجتماعی تخصصی در حوزه علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی و جایگزینی آن با مفاهیم سنتی مانند گروه­های بحث، وبلاگ­ها و وب­سایت­های غیر تعاملی

4. بررسی تخصصی­تر مشکلات و معضلات موجود در شبکه­های اجتماعی داخلی، عدم رشد موفق آن­ها و دلایل اصلی مشارکت نکردن کاربران در روند اشتراک دانش از طریق این شبکه‌‌ها.

امیر مهدی عنبری از پژوهش خود بهمن ماه سال گذشته با عنوان «بررسی وضعیت شبکه‌های اجتماعی تخصصی وبی فارسی، نقش آنها در اشتراک دانش و ارائه الگوی مناسب» به راهنمایی دکتر نجلا حریری و مشاوره دکتر فاطمه نوشین فرد، در سالن همایش دانشکده علوم انسانی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، با درجه عالی دفاع کرد.

شایان ذکر است وی کارشناسی خود را در رشته کتابداری در دانشگاه علامه طباطبایی به پایان رسانده است.