عضو هيات علمي مركز اطلاعات و مدارك علمي كشاورزي معتقد است: «طرح مطالعاتی ملزومات کارکردی پیشینه‌های کتاب‌شناختی (frbr)» قادر است مشکلات عمده فهرست‌های کتابخانه‌ای را مرتفع كندو دنیای کتابداران را به گستره وسیع مدیریت اطلاعات در وب پیوند مي‌زند. محسن حاجي زين‌العابديني، گفت: فهرست‌هاي كتابخانه‌اي امروزي، يكي از مهمترين ابزارهاي دسترسي به اطلاعات موجود در كتابخانه‌ها به شمار مي‌آيند كه بايد علاوه بر تامين اهداف فهرست، با نيازهاي كاربران و محيط‌هاي جديد اطلاعاتي  منطبق باشند. اما با وجود تلاش‌هاي زيادي كه براي بهينه‌سازي اين فهرست‌ها صورت گرفته، هنوز شاهد اشکالات فراوانی در ساختار و نحوه بازيابي اطلاعات هستیم. عضو هيات علمي مركز اطلاعات و مدارك علمي كشاورزي اضافه كرد: براي رفع اين مشكلات و دستيابي به امكانات بهتر براي بازيابي اطلاعات، ايفلا يك كار مطالعاتي را آغاز كرد و یک گروه مطالعاتي ویژه از سال 1992 تا سال 1995 در اين زمينه به پ‍ژوهش پرداختند. گروه مطالعاتي ایفلا، پس از سال‌ها بررسي، الگوي «ملزومات کارکردی پیشینه‌های کتاب‌شناختی (اف.آر.بی.آر)» را در سال 1998 ارايه كرد. وي خاطرنشان كرد: اف.آر.بي.آر. یک الگوی مفهومیِ رابطه - موجودیت است که قابلیت تفسیرها و اجراهای متفاوتی را دارد و مستقل از هر گونه قواعد و فرایند فهرست‌نویسی در نظرگرفته شده است. چارچوب این الگو را عناصر داده‌ای موجود در پیشینه‌های کتاب‌شناختی با توجه به گروه وسیعی از مخاطبان  این پیشینه‌ها، تشکیل می‌دهد. سرپرست گروه «اشاعه اطلاعات در مركز اطلاعات و مدارك علمي كشاورزي» گفت: ایفلا یکی از مهمترین وظایف کشورهای مختلف را کمک به پیشبرد برنامه «کنترل کتاب‌شناختی جهانی » اعلام كرده است. به این معنا که هر کشوری، اطلاعات مربوط به انتشارات کشور خود را به گونه‌ای تهیه و با استانداردهای جهانی منطبق كند که امکان اطلاع از منابع هر کشور و تبادل این اطلاعات در گستره جهانی وجود داشته باشد. عضو هيات علمي مركز اطلاعات و مدارك علمي كشاورزي، افزود: از مهمترین اقدام‌هاي ایفلا(فدراسيون بين‌المللي انجمن‌ها و مؤسسات كتابداري) ‌در این باره می‌توان به برنامه‌های مطالعاتی که تاکید اصلی آن‌ها بر مباحث نظری این فرایندها ست، اشاره کرد. شیوه فهرست‌نویسی جدید به سمتی پیش رفته که قادر باشد تمام  اجزای یک پیشینه فهرست‌نویسی را به صورت تفکیک شده و مستقل ارايه كند. این رویکرد از آنجا آغاز شده است که مشکلات تطبیق پیشینه‌های موجود در محیط‌های رایانه‌ای به وقوع پیوسته است. در ابتدای مراحل رایانه‌ای‌سازی پیشینه‌های فهرست‌نویسی، تنها به تبدیل گذشته‌نگر توجه می‌شد و  متخصصان رایانه و متخصصان کتابداری و اطلاع‌رسانی، هیچ یک به دنبال ارزش‌های افزوده امروزی و انتظاراتی که اکنون از فهرست‌ها دارند، نبودند. دبير كميته آموزش انجمن كتابداري و اطلاع‌رساني ايران، ادامه داد: اما شیوه‌های نوین برنامه‌نویسی و احتیاج کاربران به دستیابی به اطلاعات مفید و مناسب اقتضا می‌کند هر گونه اطلاعاتی در فهرست‌ها به صورت تفکیکی قابل دسترسی باشد. اطلاعات تفکیک شده این قابلیت را ایجاد می‌کند که از طریق برنامه‌های رایانه‌ای مناسب، افراد بتوانند پردازش‌های مورد انتظار و پیچیده‌ای را که در حالت معمولی امکان‌پذیر نیست، به انجام برسانند. وي گفت: در اِف.آر.بی.آر، چارچوب اصلی پیشینه‌های کتاب‌شناختی مورد توجه قرار گرفته و بر روی آن‌ها مطالعه شده است. فهرست‌های کتابخانه‌ای، در طول سالیان متمادی وظیفه دسترسی به منابع کتابخانه‌ای را بر عهده داشته‌اند و نقشی انکارناپذیر در این زمینه یافته‌اند. اما در دوره‌های مختلف شاهد تغییر و تحولاتی در روندهای بازیابی اطلاعات علمی بوده اند که بر کارکرد و شیوه های این فهرست‌ها تاثیر گذاشته است.  فهرست‌های کتابخانه‌ای در سده اخیر نیز با تغییر محیط مواجه شده و شاهد هجوم فناوری‌های الکترونیکی و رایانه‌ای بوده‌اند. ظهور فناوری های نوین رایانه‌ای و درخواست‌های کاربران برای دسترسی سریع و دقیق به اطلاعات، ضعف‌های فهرست‌های موجود را آشکار كرد. اف.آر.بي.آر. عملکردهایی را که پیشینه کتاب‌شناختی دارد با توجه به رسانه‌ها، کاربردها و نیازهای متفاوت کاربران به زبانی صریح ترسیم مي‌کند. ملزومات کارکردی باید به تمام  رسانه‌ها و قالب‌هایی که عموما در پایگاه‌های کتاب‌شناختی عرضه می‌شوند مربوط باشد و عملکردهای تعیین شده برای پیشینه، باید از مجموعه کامل استفاده‌هایی که ممکن است از پیشینه بشود به دست آمده باشد. حاجي زين العابديني با بيان اين مطلب كه فهرست‌های کتابخانه‌ای از رویکرد نظام مدار به سوی رویکردهای کاربرمدار حرکت کرده اند، خاطرنشان كرد: در اين فهرست‌ها توجه به کاربر و نیازهای وي مبنا قرار گرفته و تعیین آن در مرحله نخست از ضروریات به شمار می‌آید. مجري طرح سازمان‌دهي و رايانه‌اي كردن كتابخانه گروه تاريخ دانشگاه الزهرا(س) گفت: ایفلا و سازمان‌های بین المللی دیگر به فکر ایجاد نظام‌هایی افتادند که مهمترین هدف خود را کاربران و پاسخ به نیازهای آن‌ها قرار دهند و بتوانند شرایطی را مهیا کنند که با استفاده از فناوری‌های رو به رشد اطلاع رسانی، در اين راستا اقدام كنند. با این رویکرد، طرح مطالعاتی ملزومات کارکردی پیشینه‌های کتاب‌شناختی و به دنبال آن فراد و فراسار در دستور کار قرار گرفتند. در تمام  این طرح‌ها، تعیین نیازهای کاربران فهرست‌ها و تلاش برای رسیدن به بهترین پاسخ به این نیازها، نخستين و مهمترین موضوع است. حاجي زين العابديني افزود: در وضعیت کنونی که استانداردهای سازماندهی اطلاعات در سطح بین المللی در حال تغییر و تحول اساسی است و مبنای فعالیت‌های سازماندهی بر اساس اِف.آر.بی.آر، فراد، فراسار و آر.دی.اِی. شکل می‌گیرد، ضروری است که متخصصان سازماندهی اطلاعات کشور ضمن آشنایی با این مفاهیم، برای پیاده سازی آن‌ها در سطح ملی و آموزش به کتابداران تلاش كنند. از سوی دیگر، در سطح کلان کشور نیز لازم است، به «برنامه کنترل کتاب‌شناختی جهانی» با اولویت بالاتری توجه  و شرایط و امکانات لازم برای مشارکت در آن مهیا شود. منبع: خبرگزاری کتاب ایران