کتاب «کتابخانه­های دیجیتال: مبادله اطلاعات» منتشر شد

دکتر مهدی علیپور حافظی، نویسنده این اثر در گفتگو با لیزنا اظهار داشت: "ظهور وب و ارائه امکان دستیابی به اطلاعات در سریع­ترین زمان ممکن، رفتار اطلاعاتی افراد را تغییر داده است. افراد برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز خود دیگر سراغ رسانه­های سنتی نمی­روند و وب را به­عنوان اولین محل برای این منظور می­گزینند. لذا این پدیده نوظهور، جایگزین کتابخانه­ها و مراکز اطلاعات سنتی در ایجاد امکان دسترسی به اطلاعات شده است."

وی افزود: "کتابخانه­ها به یک­باره با چالش عظیمی رو در رو شدند و وب را به عنوان رقیبی جدید برای خود یافتند. به­تدریج کتابخانه­ها این تهدید را فرصت قلمداد کرده و از وب به­عنوان ابزاری مناسب برای اشاعه اطلاعات خود استفاده کردند." 

علیپور حافظی در ادامه تصریح کرد: "حضور در وب نمایانگر نسل جدیدی از کتابخانه­ها بود و به یک­باره اسامی جدیدی برای کتابخانه­ها، مانند کتابخانه­های الکترونیکی، کتابخانه­های بدون دیوار، کتابخانه­های دوگانه، کتابخانه­های دیجیتال، کتابخانه­های مجازی و غیره، مطرح شدند. این امر خود گویای ایجاد تحولی عظیم در فعالیت­های کتابخانه­ها است. "

 وی افزود: "تحول در فعالیت­های کتابخانه­ها از قالب سنتی به دیجیتال و ایفای نقش حوزه­های موضوعی مختلف در ایجاد کتابخانه­های دیجیتال، مانند رشته­های کامپیوتر، فنآوری اطلاعات و ارتباطات و علوم کتابداری و اطلاع­رسانی، و نبود همکاری مناسب بین آنها و مورد توجه قرار گرفتن این حوزه توسط مدیران، کتابخانه­ها را با چالش جدیدی مواجه ساخت. حاصل مسائل مذکور، کتابخانه­هایی بود که با مفهوم واقعی دستیابی سازمان­یافته، سریع، دقیق و مناسب به محتواهای کتابخانه­ها در محیط وب فاصله بسیار داشت. از این رو، به یک­باره شاهد کتابخانه­های دیجیتالی بودیم که نشانی از نسل نوین سازمان­های اطلاعاتی نداشت."

مدير گروه پژوهشي كتابخانه ديجيتال بیان کرد: " گذشت زمان، درک ضرورت همکاری بین متخصصان دخیل در ایجاد، مدیریت و ارائه خدمات کتابخانه­های دیجیتال، وضوح بیشتر چارچوب کتابخانه­های دیجیتال و در نهایت آشنایی مدیران با مفهوم و ساختار کتابخانه­های دیجیتال باعث ظهور کتابخانه­های دیجیتالی گردید که نیازهای اطلاعاتی کاربران را در اولویت فعالیت­های خود قرار داده­اند." 

وی افزود: "پس از پیدایی چنین کتابخانه­هایی، متخصصان و مدیران دخیل در این حوزه به دنبال ویژگی­ها و قابلیت­هایی رفتند که به­عنوان ارزش افزوده محیط جدید قلمداد می­شوند و برخی از آنها بستری را ایجاد می­کنند که کتابخانه­ها به دستیابی به آرزوهای دیرین خود امیدوار می­سازند. از جمله این قابلیت­ها می­توان به یکپارچه­سازی جستجو و بازیابی اطلاعات در مجموعه­های اطلاعاتی متنوع اشاره کرد. به بیانی دیگر کتابخانه­ها در محیط جدید قادر شدند تا به مبادله اطلاعات با یکدیگر بپردازند. در چنین شرایطی، کاربران قادر بودند تا با جستجو در یک کتابخانه، به محتواهای سایر کتابخانه­ها و مراکز اطلاعاتی هم­موضوع دیگر دست یابند. بنابراین، ویژگی مذکور جزء ضروریات کتابخانه­های دیجیتال در عصر حاضر محسوب می­شود. قابلیت تعامل با سایر کتابخانه­ها و مراکز اطلاعاتی از جمله ویژگی­های بارز و برجسته کتابخانه­ها و وجه ممیزه و برتری آنها نسبت به محیط­های اطلاعاتی دیگر محسوب می­شود. "

استاديار پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ايران گفت: "بنابراین، ضرورت وجود تعامل در کتابخانه­های دیجیتال به ­وضوح حس می­شود تا کاربران با جستجو در یک کتابخانه دیجیتال بتوانند به منابع اطلاعاتی مرتبط در سایر کتابخانه­ها نیز دست یابند. لذا در بخش اول کتاب حاضر به شناسایی کتابخانه­های دیجیتال، زوایای وجودی، معماری، ابزارهای مورد استفاده و نیز راه­اندازی کتابخانه­های دیجیتال پرداخته و در ادامه در بخش دوم به توصیف مبادله اطلاعات؛ مدل­های موجود برای مبادله اطلاعات؛ استانداردها، زبان­ها و تفاهم­نامه­های مورد استفاده برای مبادله اطلاعات در کتابخانه­های دیجیتال می­پردازیم. در بخش سوم نیز به توصیف پروژه­ها و پژوهش­های مبادله اطلاعات در عمل پرداخته­ایم و در انتها نیز نگاهی به آینده مبادله اطلاعات در کتابخانه­های دیجیتال انداخته­ایم." 

وی در تبیین مشخصات کتاب افزود: "این کتاب 3 بخش دارد. بخش اول به کتابخانه دیجیتال اختصاص دارد. و در بخش دوم درباره مبادله اطلاعات می باشد و در بخش سوم مبادله اطلاعات در عمل آموزش داده شده است. در بخش اول کتاب سه فصل کتابخانه­های دیجیتال: نسل جدیدی از کتابخانه­ها، معماری کتابخانه­های دیجیتال و راه­اندازی کتابخانه دیجیتال بررسی شده است. در بخش دوم کتاب نیز در پنج فصل به موضوعات مبادله اطلاعات و عناصر دخیل در آن، تعامل معنایی در کتابخانه­های دیجیتال،  مدل­های مبادله اطلاعات، تفاهم­نامه­ها در مبادله اطلاعات و فرمت­های ابرداده پرداخته شده است.  پژوهش­ها و پروژه­های مبادله اطلاعات و آینده مبادله اطلاعات در کتابخانه­های دیجیتال عناوین فصول مورد بحث در بخش چهارم کتاب است." 

دکتر مهدی علیپور حافظی در ادامه گفت: "در تدوین کتاب حاضر سعی شده است تا از ورود کلمات با نگارش انگلیسی خودداری شود. بنابراین اکثر کلمات انگلیسی با حروف فارسی آورده شده­اند و در اولین تکرار، پانویسی آمده که نشانگر همان کلمه با حروف انگلیسی می­باشد.

وی افزود: "علاوه بر این برای کمک به خوانندگان متن در انتهای کتاب در بخش پیوست­ها، دو واژه­نامه فارسی به انگلیسی و انگلیسی به فارسی نیز به­ترتیب حروف الفبا آورده شده است."

مهدی علیپور حافظی در پایان از زحمات دکتر عباس حری، دکتر علی شیری و امیر غائبی به سبب ارائه نظرات اصلاحی ارزشمند در تدوین کتاب مذکور قدردانی کرد.

کتاب «کتابخانه­های دیجیتال: مبادله اطلاعات» در  302 صفحه و شمارگان 1000 نسخه از سوي انتشارات سمت منتشر شده است.