به گزارش لیزنا، دومین نشست کارنامه نشر سرای اهل قلم از ششمین روز بیست و پنجمین نمایشگاه کتاب با عنوان « نشست علم سنجی و آینده پژوهی»، با حضور دکتر حمزه علی نورمحمدی (مدیر گروه رشته کتابداری دانشگاه شاهد)، دکتر محمد حسن زاده (مدیر گروه رشته کتابداری دانشگاه تربیت مدرس) ، دکتر عبدالرضا نوروزی چاکلی (عضو هیأت علمی گروه کتابداری دانشگاه شاهد) و مهندس امیر هوشنگ حیدری (دانشجوی دکتری رشته آینده پژوهی) از ساعت 16 روز دوشنبه 18 اردیبهشت 1391 آغاز گردید.

دکتر نورمحمدی در ابتدای نشست گفت: علم سنجی و آینده پژوهی دو رشته جدید هستند که به یکدیگر شباهت دارند و مباحث جدید در این رشته ها مطرح است. یکی از بحث های عمده این است که آینده پژوهی غیب گویی، ساحری و پیشگویی نیست بلکه بر اساس یافته ها موجودیت می یابد.

وی افزود: این را نباید فراموش کرد که گذشته و حال را نباید نادیده گرفت بلکه بر اساس گذشته تصمیم می گیرند و اگر نخواهیم به آینده نگاه کنیم نمی توانیم دوام بیاوریم و اگر پیش نرویم زیر چرخ آینده خرد می شویم.

نورمحمدی گفت: انسان می تواند در سرنوشت دخیل باشد و مهار تغییرات را می توان در دست گرفت و جامعه را برای آینده آماده کرد.

دکتر نوروزی چاکلی در ادامه اظهار نمود: آینده پژوهی بین رشته ای است و کشورهای مختلف فعالیت های بسیاری انجام داده اند و یکی از مسائلی که آینده پژوهی به آن نیاز دارد، علم سنجی است و بخشی از کار علم سنجی مطالعه وضعیت فناوری است.

ارتباط علم سنجی و آینده پژوهی

دکتر حسن زاده در پاسخ به اینکه چه ارتباطی بین یک دانشجوی دکتری آینده پژوهی با یک مدرس علم سنجی دارد، گفت: گسترش علم از برآیند تعامل علوم شکل گرفته است. و اینکه آیا می توان برای این دو رشته دانشگاهی آینده ای پیش بینی کنیم تا به نوعی ارتباطی میان این دو شکل دهیم؟ در علم سنجی ما می توانیم آینده فعالیت هیأت علمی را پیش بینی کنیم و آینده پژوهی هم از مفهوم آینده بینی و پیشگویی عینیت پیدا کرده می توانیم از علم سنجی استفاده کنیم تا آینده پژوهی را به عنوان یک discipline دانشگاهی به تمام معنا بدل کنیم.

مهندس حیدری در این راستا اظهار کرد: امروزه توجه به آینده تبدیل به یک نیاز شده و باید بسترهای آن خیلی علمی تر و هم مستدل تر بیان شود موضوعات امروزه از حالت objective به بحث subjective رفتند و مورد دیگری که قابل توجه است بحث عدم قطعیت هاست.

وی افزود: جهانی شدن به مرور زمان به سمت قطعیت می رود برای مثال درباره عدم قطعیت می تواند به افزایش جمعیت اشاره کرد ولی چطور می توان از اینها استفاده کرد، بعد از شناسایی عدم قطعیت هاست که می توان عواملی را که بر آن ها اثر دارند را شناخت و با آنها تعامل داشته باشیم

آینده پژوهی چه کار می کند؟

مهندس حیدری پاسخ داد: می خواهد کمک کند که اقدامات کنونی مان را در خصوص آینده پیشرفت دهیم و آنها را به سمت رسیدن به آینده مثبت سوق دهیم. در خصوص آینده پژوهی می توان گفت خاستگاه آن در دهه ی 60 و در آمریکا بوده است.

وی در ادامه افزود: آینده پژوهی سعی می کند روال های معمولی رشته ی ما را بشناسد و با شناخت عدم قطعیت ها بتواند ارتباط میان بازیگران آینده را تخمین زده و بین آنها یک اجماع بوجود آورد و سپس یک تعهد ایجاد کند.

حیدری گفت: امروزه آینده پژوهی را یک رشته بین رشته ای می دانند و این تعبیر می شود که نگاه به آینده در تمام رشته ها وجود دارد و نگاه به رشته ها لازم است و با توجه به ارزش ها، اسطوره ها و استعاره ها با باور به ساخت آینده که از مشخصات لازم و ملزوم به آینده است صورت می گیرد.

علم سنجی و آینده پژوهی به یکدیگر وابسته اند.

مهندس حیدری ادامه داد: در رابطه با قرابت آینده پژوهی و علم سنجی، آینده پژوهی بزرگ ترین خاستگاهش -اشراف بر خواسته ها و نیازهاست. بنابراین خاستگاه هر دوی آنها یکسان و مشابه است.

دکتر نوروزی چاکلی گفت: آینده پژوهی حوزه ای وسیع تر از علم سنجی را در بر می گیرد و یکی از چیزهایی که باید در علم سنجی و آینده پژوهی بیشتر کار شود نزدیک کردن آن های با یکدیگر است و باید بدانیم که شناخت از آینده فقط متکی بر روشهای کمی نباید باشد.

وی در ادامه افزود: باید توجه شود که آینده به کدام طرف می رود و مشخص شود که پژوهش در کدام قسمت باید معطوف شود. علم سنجی مثل جزیره هایی می ماند پر از گنج و ما می توانیم استفاده هایی فراوان از علم سنجی کنیم تا مشکلات آینده را بر طرف کنیم، باید این گنج را کشف کرد.

رابطه ی آینده پژوهی و علم سنجی با بومی نگری چیست؟

نور محمدی گفت: به نظر من بهتر است، این نگاه را داشته باشیم که این مفاهیم ربطی به بوم ندارند و یک روش جهانی است و برای کشور های مختلف قابل استفاده اند و این بر می گردد به نگاههایی که به این دو مفهوم می شود.

دکتر حسن زاده در ادامه اظهار کرد: آینده پژوهی چیزی است که به همه ی رشته ها قابل تعمیم است و کماکان که علم سنجی نیز چنین حالتی دارد و هر دوتای این حوزه ها باید به هدف اصلی که علم است سوق داده شوند، در تکنیک ها نباید بومی نگر بود زیرا امکان مقایسه را از ما می گیرد ولی تفسیرها و سیاستگزاری ها و تحلیل ها حتماً بایستی به بوم و شاخص های بومی بیشتر توجه کنیم.

مهندس حیدری گفت:اولین ویژگی آینده پژوهی استفاده از روش های  ترکیبی Mixed (ترکیبی از روشهای کمی و کیفی است) دومین ویژگی بافتار است، سومین ویژگی کل نگری است، یعنی تمام عوامل دخیل را در بافت خودش مورد بررسی قرار دهیم و چهارمین ویژگی که آموزش ضمنی است وآنچه که خیلی اهمیت دارد این است که از بافتار به روش تحقیق برسند.

دکتر نورمحمدی در جمع بندی نشست گفت: ساختن آینده و تاثیرگذاری آن در دست ماست و می توانیم تاثیرگذار باشیم و برای رسیدن به اهداف کلان و برتری های در علم و فناوری در منطقه می توان از علم سنجی و آینده پژوهی کمک بگیریم. آینده پژوهی را به مصداق نوری می بینیم که به علم سنجی کمک می کند و آن را در رسیدن به مطلوبهایش رهنمون می کند در علم سنجی آینده را ما باید بسازیم و یک علم سنج نباید رویکرد منفعلانه به موضوع داشته باشد.

نشست «علم‌سنجی و آینده‌پژوهی» در ساعت 18 پایان یافت.

نشستهای کارنامه نشر سرای اهل قلم بيست ‌و پنجمين نمايشگاه بين ‌المللي كتاب تهران در مصلی امام خمینی (ره)، شبستان اصلي، نيم طبقه دوم، انتهاي سالن ناشران خارجي، سراي كارنامه نشر برگزار می شوند و شرکت در آن برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.

گزارش: فاطمه محمودی