به بهانه اعلام نتایج دومین آزمون متمرکز دکتری از سوی سازمان سنجش آموزش کشور در روزهای گذشته و افزایش ظرفیت و تأسیس دوره های دکتری کتابداری در برخی دانشگاههای کشور به سراغ دکتر مهری پریرخ، استاد گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد رفتیم تا در گفتگو با ایشان از مولفه های موردنیاز برای برگزاری دوره دکتری رشته کتابداری و وضعیت مقطع دکتری در این رشته با خبر شویم. 
لیزنا: یک دوره دکتراي مطلوب کتابداري و اطلاع رسانی باید حائز چه ویژگی ها و شرایطی باشد؟
دکتر پریرخ: دوره دکترا در هر رشته ای، حتی دوره های عمل گرا مانند معماری و مهندسی ها به بنيانهاي نظری و فلسفی آن رشته و كاربرد آنها در جامعه و حل مشكلات آن توجه دارد. به همین دلیل به آن دکترا در فلسفه در يك رشته و حوزه علمی نسبت می دهند. این هدف از این مقطع تحصیلی خود گویای بسیاری از ویژگیهای آن است. در این مقطع باید بنیانهای نظری زیر ساخت پژوهشها را تشکیل دهد، ضروریست از بالاترین سطح مهارتهای تفکر (تفکر تحلیلی، انتقادی و خلاق) برای بحث و بررسی نظریه ها و بهره گیری از آنها در توجیه نظرات استفاده شود. تولید علم، بعنوان برون داد این نوع تفکر و مطالعه ها، یکی از ضروریات این دوره است. دانشجویان در دوران تحصیل و نیز نتابج پژوهش خود را باید به راحتی از طریق انتشار مقاله و کتاب در اختیار دیگران بگذارند. ممکن است مطالعه در دوره دکترا مطالعه جامعی باشد، ولی در نهایت از نتایج این مطالعه بهره گیری شده و پژوهش اصلی بر یک موضوع خاص و یا جنبه خاصی از یک موضوع تمرکز دارد. به همین علت نیز فارغ التحصیل این دوره بعنوان متخصص در زمینه مورد تأکید در پژوهش بشمار می آید.
لیزنا: براي دانش نظري و تجربه عملی استاد دوره دکتراي کتابداري و اطلاع رسانی چه نقشی قائل هستید؟
دکتر پریرخ: بر پایه ویژگیهایی یاد شده، ضروریست استاد این دوره، چه استادی که به ارائه درسها می پردازد و چه فردی که هدایت پایان نامه را بر عهده دارد، از مهارتهای یاد شده برخوردار باشد. به سخنی دیگر، او باید خود دارای دستاوردهای علمی زیادی باشد، توان تفکر تحلیلی، انتقادی و خلاق را در نوشته ها و سایر فعالیتها او بتوان به خوبی مشاهده کرد و از همین توان در هدایت دانشجو و ارائه درسها استفاده کند. از دانش تخصصی در یک زمینه و زمینه های خاصی برخوردار باشد و هدایت دانشجو بر پایه این دانش تخصصی صورت گیرد. اين رويكرد، به افزايش كيفيت هدايت مي انجامد چون چنين شخصي به منابع حوزه تخصصي خود و بحثها و نقدها و نظرهای مربوطه آشناست و بنابراین نتیجه پژوهش نه تنها از کیفیت لازم برخوردار خواهد بود، بلكه به دانش تخصصی مورد بررسی می افزاید. از طرف دیگر استاد باید فرصت کافی برای هدایت داشته باشد. چون این دوره به تمرکز فکری زیادی از طرف استاد و نیز دانشجو نیاز دارد. ضروریست، هدایت تعداد دانشجویی که یک استاد بر عهده دارد محدود باشد تا او بتواند یک مطالعه عمیق را هدایت نماید. دانشجو نیز باید مشغله فکری زیادی نداشته باشد تا بتواند با تمركز عمیق در مورد موضوع به پژوهش پرداخته و ذهن او توان تحلیل، دریافت مناسب و نوآوری را داشته باشد.
لیزنا: دانشجوي دوره دکتراي کتابداري و اطلاع رسانی باید چه استعدادها و توانایی هایی داشته باشد؟
دکتر پریرخ: دانش عمومی در مورد حرفه، تواناییهای فکری که پیشتر یاد شد، سواد اطلاعاتی و توانایی یادگیری مستقل، توانایی تعامل و ارتباط و بهره گیری از آموخته ها در تعامل، توانایی نوشتن به صورت ساختار مند، منسجم به گونه ای که حرفی برای گفتن داشته باشد، دارای معرفت لازم در رعایت اصول اخلاقی در پژوهش و بهره گیری از دانش موجود، اعتقاد به شدن بجای بودن و اعتقاد به کسب معرفت همراه با دانش.
لیزنا: امکانات و تجهیزاتی که به اجراي موفق دوره دکتراي کتابداري و اطلاع رسانی کمک می کنند را کدام ها می دانید؟
دکتر پریرخ: پر واضح است كه به مناسبت رشته، امكانات متفاوتي براي دانشجويان دكترا بايد در نظر گرفته شود. ولي آنچه كه ضروريست در مركز توجه باشد استاد است. همان طور كه اشاره شد، استادي كه به پژوهش تسلط دارد و پژوهشهاي زيادي را به انجام رسانيده و يا هدايت كرده است، درجه علمي استاديار به بالا دارد و داراي تجربه كافي براي هدايت دوره است بايد به تعداد كافي وجود داشته باشد. رعايت نسبت دانشجو به استاد به صورت منطقي امكان ديگري است كه بايد مورد توجه باشد. اگر استاد فرصت كافي نداشته باشد ولي داراي تجربه و علم لازم باشد، نمي توان انتظار داشت كه بتواند به رعايت كيفيت آموزش و پژوهش در اين دوره بپردازد. اين دوره به مجموعه اي وسيع از اطلاعات و منابع اطلاعاتي غني، روزآمد و متنوع نياز دارد. كتابخانه هاي غني و فعال، دسترسي به اينترنت با سرعت لازم و وجود فضاي لازم براي بحث و گفتگو، تفكر و مطالعه از ديگر امكانات است. در صورت نياز آزمايشگاه و نرم افزارهاي مناسب نيز بايد وجود داشته باشد.
لیزنا: آیا با روند رشد کمی ظرفیت دوره هاي دکتراي کتابداري و اطلاع رسانی موافق هستید؟
دکتر پریرخ: با توجه به مطالب ياد شده، پاسخ مشخص است. افزايش بي رويه دانشجو در مقطع دكترا، آسيب جدي به آموزش و پژوهش مي زند. آسيبي كه صداي ناله آن چند سال بعد شنيده مي شود. در هر جامعه اي دانشگاه ها از مراكز قابل اعتماد جامعه و مكان مقدسي است كه علم و انديشه دو بال اصلي را تشكيل مي دهند. به همين دليل مكاني مسئول براي حل مشكلات جامعه شناخته شده اند. اگر رشد بدون انديشه ورزي ادامه يابد، بزرگترين آسيبي كه به دانشگاه ها وارد مي شود رد صلاحيت آنها بعنوان جايگاهي براي حل مشكلات جامعه است. جامعه اي كه نتواند به مغز جامعه اعتماد كند، جامعه اي بيمار خواهد بود. نسلهاي آينده اين آسيب را بر ما نخواهند بخشيد.
لیزنا: در کنار دانشگاه هاي تهران، فردوسی مشهد و شهید چمران اهواز امسال دانشگاه هاي پیام نور و امام رضا (ع) هر دو از مشهد دانشجوي دکتراي کتابداري و اطلاع رسانی جذب می کنند. به نظر شما و با توجه به پاسخ هایی که به پرسش هاي قبلی داده اید، این دو دانشگاه تا چه حد حائز شرایط اجراي چنین دوره اي هستند؟
دکتر پریرخ: فكر مي كنم نيازي به بحث نباشد. بر پايه آنچه گفته شد، تجربه يكي از معيارهاي اصلي داشتن چنين دوره ايست؛ تجربه در آموزش، در توليدهاي علمي، و در پژوهش. تعداد استادان در رتبه هاي علمي استاديار به بالا و رعايت نسبت آنها از ديگر معيارهاست. برخورداري از كتابخانه غني، فعال با مجموعه اي منسجم و روزآمد معياري تأثير گذار است. اگر اين دو دانشگاه از اين معيارها برخوردار هستند چرا كه نه، اگر برخوردار نيستند در رابطه با آسيبي كه به جامعه علمي مي زنند بايد پاسخگوي فرهيختگان علم و انديشه و نسلهاي آينده باشند. از نظر كيفيت حساسيت رشته كتابداري و اطلاع رساني قدري بايد متفاوت از ديگر رشته باشد. محصولهاي اين رشته به علوم ديگر خدمت مي كنند و به گونه اي به افزايش كيفيت و رشد آن علوم كمك مي نمايند، بنابراين بايد از هر گونه آسيبي در امان باشند.
لیزنا: با این وصف، آیا شما حاضر به همکاري در اجراي این دو دوره دکترا هستید؟
دکتر پریرخ: اگر مي توانستم يك تنه تمام شرايط ياد شده را براي هدايت دانشجويان علاقمند به دوره دكترا (كه بسياري از آنها تقاضاي برخورداري از شرايط مطلوب را دارند و شايسته اين امر را نيز مي باشند) را به صورت معجزه وار فراهم كنم، بي شك همكاري داشتم. ولي معجزه به وسيله ما انسانها با ظرفيتهاي محدود نمي تواند رخ دهد.
لیزنا: اگر خیر، چه ملزوماتی باید تدارك دیده شود تا اجراي این دوره ها موفقیت آمیز باشد؟
دکتر پریرخ: تمام آنچه در سئوالهاي پيشين مطرح شد.
لیزنا: در پایان اگر نکته اي به نظر سرکارعالی وجود دارد که در سوالات درج نگردیده بسیار خوشحال خواهیم شد که آنها را نیز دریافت نماییم.
دکتر پریرخ: به نظر مي رسد اختيار انتخاب دانشجو از نظر كمي و كيفي از گروه هاي علمي گرفته شده است. بنابراين انتقادهاي موجود نمي تواند گروه هاي علمي را خطاب قرار دهد. ولي از آنها انتظار مي رود كه تا حد ممكن به همكاري و همياري در ارائه راهكار براي جذب منطقي دانشجو از نظر كمي و كيفي بپردازند.
لیزنا: خیلی ممنون از وقتی که به ما اختصاص دادید.