توجه به نتایج پژوهش ها در زمینه "کهنگی اطلاعات" به مدیریت موفق منابع اطلاعاتی کمک خواهد کرد

 

عضو هیئت علمی گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه تربیت معلم در گفتگو با پایگاه خبری کتابداری و اطلاع رسانی (لیزنا)، درباره "کهنگی اطلاعات" گفت: "كهنگي فرايندي است كه طي آن چيزي از استفاده مي‌افتد. اطلاعات را نيز اگر يك شيئي تلقي كنيم،همانند بسياري چيزهاي ديگر كهنه شده و از دور استفاده خارج مي‌شود. مفهوم كهنگي اطلاعات يا information obsolescence از حدود اواخر دهه 1920 در متون علوم اطلاعاتي به نوعي حضور داشته است. زماني كه صحبت از كهنگي اطلاعات مي‌شود در حقيقت صحبت از مصاديق مضبوط اطلاعات به ويژه مقالات مجلات علمي و كتاب‌هاست. كهنگي اطلاعات به اين معنا عبارت است از افول ميزان اعتبار يا استفاده از اطلاعات در طول زمان."

دکتر حمیدرضا جمالی مهموئی افزود: "در حوزه علوم كتابداري و اطلاع‌رساني تحقيقات متعددي در مورد كهنگي اطلاعات انجام شده است. يك انگيزه اصلي براي انجام اين پژوهش‌ها، استفاده از نتايج آنها براي مقاصد مديريتي نظير مجموعه سازي و وجين بوده است. به طور سنتي كتابخانه‌ها با استفاده از آمار ميزان امانت رفتن يك مدرك (كتاب) به ميزان كهنگي آن پي برده و در مورد وجين يك مدرك و يا خريد مدارك در حوزه هاي مختلف تصميم مي‌گرفتند."

رئیس پژوهشكده علم سنجی و تحلیل اطلاعات در مورد انواع پژوهش ها در حوزه کهنگی اطلاعات گفت: "پژوهش‌هايي كه به مطالعه كهنگي اطلاعات در مورد كتابها و مقالات مي‌پردازند، از دو نوع داده ممكن است استفاده كنند. نوع اول داده‌هاي استنادي است. در اين نوع مطالعه، استناد كه تنها يك نوع از استفاده محسوب مي‌شود ملاك ميزان استفاده از مدرك تلقي مي‌شود. كاهش ميزان استناد به يك مقاله يا يك كتاب نشان دهنده روند كهنگي اطلاعات آن مدرك تلقي مي‌شود. مطالعات كهنگي مبتني بر داده‌هاي استنادي داراي دو نوع هستند: هم‌زماني (synchronous) و درزماني (diachronous)"

"به مطالعه‌اي كه استنادها را رو به گذشته بررسي مي‌كند مطالعه هم‌زماني گويند به عنوان مثال ما استنادهاي انتهاي يك مقاله مروري را از لحاظ سال نشر و عمر آنها بررسي مي‌كنيم. به مطالعه‌اي كه  استناد به يك يا چند اثر را رو به جلو بررسي مي‌كند مطالعه در زماني مي‌گويند به عنوان مثال ما استنادهاي داده شده به يك مجموعه مقاله كه در گذشته منتشر شده را پس از انتشارشان بررسي مي‌كنيم."

وی افزود: "نوع دوم داده‌ها آمار استفاده است. اين نوع آمار در محيط چاپي سنتي همان آمار ميزان به امانت رفتن يك كتاب يا در مورد مجلات، آمار فتوكپي گرفتن از مقالات يك مجله يا تعداد دفعاتي كه كتابدار يك مجله را پس از هر بار استفاده توسط كابران به قفسه باز مي‌گرداند است. در محيط ديجيتالي امروزين كه آمار استفاده از منابع الكترونيكي به صورت دقيق روي خدمت‌دهنده‌هاي اينترنت ثبت مي‌شود از آمار استفاده يا همان فروگذاري (دانلود) منابع الكترونيكي براي انجام مطالعات كهنگي اطلاعات استفاده مي‌شود. گاه نيز پژوهشگران به جاي استفاده از اين دو نوع داده، از طريق پيمايش كاربران، به آماري تخميني از ميزان استفاده از يك مدرك توسط كاربران پي برده و ميزان كهنگي آن را محاسبه مي‌كنند."

استادیار دانشگاه تربیت معلم ادامه داد: "بايد توجه داشت كه سرعت كهنگي اطلاعات در حوزه‌هاي مختلف علمي متفاوت است. پژوهش‌هاي گذشته نشان داده‌اند كه به طور كلی، حوزه‌هاي علوم انساني و هنر و علوم اجتماعي نسبت به علوم پايه و مهندسي ديرتر كهنه مي‌شوند."

عضو گروه تحقیقاتی سایبر گفت: "عدم استفاده از يك مدرك براي مدتي مشخص هميشه به معناي كهنگي آن نيست. گاه مقاله‌اي منتشر مي‌شود اما سالها مورد استفاده و استناد قرار نمي‌گيرد به اين دليل كه در زمان انتشار كاربردي براي آن علم نمي‌يابند يا به اين علت كه دانش عرضه شده در آن مقاله جلوتر از زمان خود است. چنين مقالاتي گاه پس از گذشت سالها ناگهان مورد توجه و استفاده قرار مي‌گيرند گويي دانشمندان پس از سالها موفق به كشف دانش نهفته در آن شده‌اند. به اين نوع آثار در علم زيباي خفته مي‌گويند."

یادآور می شود مقاله مدخل "کهنگی اطلاعات" در سومین ویرایش دايره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی در صفحات 2475-2482 توسط گروه تحقیقاتی سایبر منتشر شده است.

دکتر حمیدرضا جمالی مهموئی، در رابطه با نحوه تدوین این مقاله گفت: به لحاظ دو مقاله مرتبط با بحث کهنگي که درگذشته ما در گروه سايبر در مجله آي پي اِم و مجله جيسيست منتشر کرده بوديم، ويراستار دايره المعارف  از پروفسور نيکلاس خواست تا مقاله اين مدخل را بنويسد و به اين جهت مقاله توسط گروه سایبر نوشته شد.