به گزارش لیزنا، روابط عمومي كتابخانه و موزه ملي ملك اعلام کرد: اين شاهنامه كه با شاهنامه بايسنقري موجود در موزه كاخ گلستان هم دوره است، در دوره تيموري به دستور بايسنقر و توسط محمدبن مطهر نيشابوري كتابت شده است.
عبدالمجيد شريف‌زاده، كارشناس هنر اسلامي در كارگاه نسخه‌شناسي موزه ملك درباره اين نسخه گفت: در ميان شاهنامه‌هاي به‌جا مانده در تاريخ، دو شاهنامه از همه مشهورترند. يكي شاهنامه شاه طهماسب است كه توسط يك دلال برگ برگ شده و به افراد مختلف فروخته شد كه هم‌اكنون 118 برگ آن در ايران در موزه هنرهاي معاصر نگهداري ميشود و ديگري شاهنامه بايسنقري كه از شاهكارهاي هنر كتاب‌آرايي در جهان محسوب ميشود و در يونسكونيز ثبت شده است. علاوه براين شاهنامه بايسنقري، شاهنامه ديگري نيز در زمان بايسنقر كتابت شده كه در موزه ملك نگهداري ميشود كه با وجود تفاوت‌هاي بسيار با شاهنامه كاخ موزه گلستان، ويژگي‌هاي مهم خود را دارد.
وي توضيح داد: جلد ابتداي اين شاهنامه كه در دوران قاجار به آن اضافه شده است، يك جلد لاكي است كه از بيرون نقش گل و مرغ دارد و در داخل آن نبرد رستم و اسفنديار نقش شده است. در صفحه اول بعد از جلد كه آغاز نسخه است، دو يادداشت وجود دارد كه يكي داستان فوت بايسنقر، نام پدر، تاريخ وفات، محل فوت و سن او در زمان فوتش را ذكر مي‌كند و ديگري يادداشتي درباره چگونگي ابتياع اين نسخه در دوره فتحعلي‌شاه.
اين كارشناس سپس به يكي از ويژگي‌هاي شاهنامه بايسنقري موزه ملك اشاره كرد و اظهارداشت: اين نسخه دو كتاب را در خود جاي داده است كه يكي شاهنامه فردوسي است و ديگري خمسه نظامي. از نكاتي كه مورخان در مقايسه اين نسخه با شاهنامه موزه كاخ گلستان به آن‌ها اشاره كرده‌اند، يكي اين است كه اين نسخه از لحاظ متن ضعيف‌تر و كلمات الحاقي در آن بيشتر است و مورخان و كارشناسان نسخه كاخ گلستان را شاهنامه‌اي پاكيزه تر و عاري از الحاقات ميدانند. به همين دليل نسخه موزه ملك تعداد ابيات بيشتري دارد و مقدمه آن نيز چندان قرص و محكم به نظر نمي رسد.
شريف‌زاده با اشاره به دو تصويري كه تنها تصاوير اين شاهنامه هستند گفت: يكي از اين تصاوير با رنگ‌هاي به اصطلاح جسمي و تصوير پشت آن با رنگ‌هاي روحي نقش شده است. البته اين در نگارگري ايراني سابقه ندارد كه روي هر دو سمت يك كاغذ نقاشي شود. ولي اهميت اين تصاوير به‌ويژه تصويري كه با رنگ‌هاي جسمي كار شده، در اين است كه صحنه‌اهداي اين نسخه به بايسنقر را به تصوير كشيده و اينگونه تصويرسازي وقايع روز، در نگارگري ايراني بي‌سابقه است.
وي افزود: پس از اين دو تصوير خمسه نظامي آغاز ميشود و در نهايت رقم كاتب در پايان صفحه آمده و سپس جلد انتهايي كتاب در داخل، نقشي از داستان رستم و اشكبوس را با خود دارد و در خارج نگاره‌اي گل و مرغي در آن تصوير شده است.
شريف‌زاده سپس درباره نگاره اهداي شاهنامه به بايسنقر توضيح داد: در اين نقاشي سال اهداي اين نسخه به بايسنقر 833 ه.ق در يك كتيبه و نام بايسنقر به‌صورت كامل در كتيبه‌اي ديگر درج شده است و نام افراد ديگري كه در اين نگاره حضور دارند نيز در زير بدن هركدام نوشته شده است.
وي تاكيد كرد: ويژگي ديگر اين نگاره اين است كه اسامي افراد در نگاره نوشته شده و بر خلاف اصول مرسوم در نگارگري ايراني در نپرداختن به چهره، در اين نگاره سعي شده است ميان چهره‌‌ها تفاوت‌هاي جزئي براي تفكيك شخصيت‌ها ايجاد شود. اين تفاوت‌ها عموما در شكل محاسن افراد اجرا شده و در اجزاي ديگر چهره‌‌ها همانندي و تشابه را شاهد هستيم.
شريف‌زاده در اين جلسه همچنين به شرح زندگي بايسنقر و جايگاه او در حفظ و احياي فرهنگ و هنر پرداخت و اظهار داشت: نقش بايسنقر در هرات به عنوان شاهزاده و پسر شاهرخ نقش ويژه‌اي است؛ زيرا او سعي كرد در زمان حكومتش تمامي آن‌چه را كه در زمان تيمور از دست رفته بود احيا و ترميم كند. بسياري از بناهاي مهم دوره تيموري، مربوط به دوران حكومت شاهرخ است. براي مثال مسجد گوهر شاد، يا بناي خرگرد در خراسان و همچنين مدرسه گوهرشاد در هرات كه خود بايسنقر نيز در آن‌جا دفن شده است.
اين كارشناس هنر اسلامي اظهارداشت: مورخان، بايسنقر را يكي از شاهزادگان پرقدرت و بسيار فعال در حوزه‌هاي مختلف فرهنگي ميدانند. از طرفي علاقه فراوان بايسنقر به تاريخ، ادب، هنر و گردآوري اهالي فرهنگ در هرات سبب تحولات اساسي در رشته‌هاي مختلفي چون كتاب‌آرايي، جلدسازي و نگارگري شد.
گفتني است كارگاه نسخه‌شناسي و معرفي نسخ خطي موزه ملك، دو هفته يكبار، سه‌شنبه‌ها از ساعت 15 با حضور و كارشناسي دكتر عبدالمجيد شريف‌زاده برگزار ميشود.
به شركت‌كنندگان در اين جلسات در پايان دوره گواهي شركت در دوره‌هاي نسخه‌شناسي اعطا خواهد شد.