به گزارش خبرنگار لیزنا، اولین روز از کارگاه سه روزه بین المللی «سیاست گذاری علم و فناوری و توسعه پایدار» در روز چهارشنبه مورخ 15 دی ماه 1389 با همکاری مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، مرکز علم و فناوری جنبش عدم تعهد، معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری، دفتر همکاری های فناوری ریاست جمهوری، سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران، دانشگاه تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران در سالن همایش های کتابخانه ملی به زبان انگلیسی برگزار شد. 

اگر چه توسعه در حوزه علم و فناوری یک ابزار قوی برای ارتقای کیفیت زندگی به شمار می رود، اما بدون در نظر گرفتن توسعه پایدار در سیاست گذاری ها و اقدامات مربوط به علم و فناوری ممکن است مشکلات عدیده ای پیش روی جوامع قرار گیرد، مشکلاتی که منافع نسل های آینده را در معرض آسیب قرار می دهد.

در ابتدای مراسم افتتاحیه این کارگاه پس از پخش سرود ملی و تلاوت آیاتی از قرآن کریم دکتر محمد حسن زاده (مدیر گروه پژوهشی ترویج علم مرکز تحقیقات و سیاست علمی کشور) ضمن خوشامدگویی به مهمانان گفت: " به عنوان دبیر این کارگاه بین المللی از مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، مرکز علم و فناوری جنبش عدم تعهد، معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری، دفتر همکاری های فناوری ریاست جمهوری، سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران، دانشگاه تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران که در برگزار ی این کارگاه نهایت تلاش و همکاری خود را به کار گرفتند، سپاسگزاری می کنم. دلیل برگزار ی این همایش این است که اگر چه توسعه در حوزه علم و فناوری یک ابزار قوی برای ارتقای کیفیت زندگی به شمار می رود، اما بدون در نظر گرفتن توسعه پایدار در سیاست گذاری ها و اقدامات مربوط به علم و فناوری ممکن است مشکلات عدیده ای پیش روی جوامع قرار گیرد، مشکلاتی که منافع نسل های آینده را در معرض آسیب قرار می دهد. بنابراین در این کارگاه از رابطه علم و فناوری و تأثیر آن بر مشکلات موجود بحث می شود."

سازمان نم برای رسیدن به توسعه پایدار  و ایجاد زمینه برای ارتقاء بیشتر سطح همکاری ها و تبادل فناوری های اطلاعاتی بین کشورهای جهان سوم فعالیت های مختلفی را اجرا می کند.

در ادامه پروفسور آرون پراکاشیکولشرشتا (رئیس مرکز علم و فناوری نم) به ایراد سخنرانی پرداخت: "امروزه مردم به علم و پیشرفت آن بسیار توجه می کنند، ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ توسعه علم در ایران توسط دولت دستاورد بزرگی است. سازمان نم برای رسیدن به توسعه پایدار  و ایجاد زمینه برای ارتقاء بیشتر سطح همکاری ها و تبادل فناوری های اطلاعاتی بین کشورهای جهان سوم فعالیت هایی مانند برگزاری کارگاه ها ، کلاس های آموزشی،چاپ کتاب در زمینه های علوم، ارائه پروژه های کوتاه مدت به پژوهشگران کشورهای در حال توسعه و حمایت از آن ها اجرا می نماید. مرکز علم و فناوری نم هم اکنون دارای 44 عضو  از کشورهای درحال توسعه جهان مانند آرژانتین، مصر، نیجریه، سوریه، پرو، ویتنام، نیکاراگوئه، کلمبیا و .. است."

پیشرفت علم و فناوری آینده جامعه علمی را رقم می زند و در این مسیر رقابت بین کشورها باعث توسعه بیشتر در سیستم های رتبه بندی می شود.

سپس دکتر حسن قدسی پور (رئیس مرکز تحقیقات و سیاست علمی کشور)  بیان داشت: "علم و فناوری  و ابعاد فرهنگی و اقتصادی آن در حوزه آکادمیک بسیار مهم است. پیشرفت علم و فناوری آینده جامعه علمی را رقم می زند و در این مسیر رقابت بین کشورها باعث توسعه بیشتر در سیستم های رتبه بندی می شود. دولت ایران تلاش می کند که سرمایه گذاری کافی را در این زمینه داشته باشد و در این روند ما دومین کشور درمنطقه هستیم. ولی باید تلاش بیشتری داشته باشیم تا سطح علم و تکنولوژی را در کشور  و جهان بالا ببریم و آن را ارتقاء دهیم. در نهایت امیدوارم این کارگاه بر مسائل و مشکلات موجود تأکید کند و نتایج آن مفید واقع شود."

در توسعه پایدار باید از حوزه هایی شروع کنیم که می دانیم دانشمندان خوبی داریم. علوم پایه، تجربی، شبکه سازی علمی و رویکردهای میان رشته ای بسیار مهم هستند.

محمد جواد لاریجانی (رئیس پژوهشگاه دانش های بنیادی) با ارائه توصیه هایی در سیاست گذاری های علم و فناوری و توسعه پایدار تصریح کرد: "پس از انقلاب اسلامی علم و تکنولوژی بسیار در ایران پیشرفت داشته است. توسعه بدین معنی است که پروژه های زیادی در این زمینه به اتمام رسیده باشد. برای رسیدن به این هدف ساختار توسعه و تکامل آن بسیار مهم است. اتمام پروژه ها به معنای پایان آن ها نیست و باید نقطه شروعی برای پروژه های مکمل و بعدی باشد. در این زمینه دولت نبایددر سرمایه گذاری علم تردید کند و دانشمندان هم نباید در انجام هیچ کاری شک و تردید داشته باشند. از طرفی نقطه شروع بسیار حائز اهمیت است و باید از حوزه هایی شروع کنیم که می دانیم دانشمندان خوبی داریم. علوم پایه، تجربی، شبکه سازی علمی و رویکردهای میان رشته ای بسیار مهم هستند."

مشکل جامعه علمی ما این است که نتوانسته ایم علم را به سرعت و درست  به جامعه و صنعت منتقل کنیم. مدل استفاده شده در این مسیر باید شرکت های کوچک دانش بنیانی باشد.

دکتر اختیاری (رئیس کمیته پژوهش و فناوری مجلس) سخنرانی را با عنوان «راهبردهای قانونی علم و فناوری» ایراد کردند:  "مشکل جامعه علمی ما این است که نتوانسته ایم علم را به سرعت و درست  به جامعه و صنعت منتقل کنیم. مدل استفاده شده در این مسیر باید استفاده ازمدل شرکت های کوچک دانش بنیانی باشد.بنابراین بازنگری متون، محتوا وبرنامه های آموزشی، راه اندازی آزمایشگاه های کاربردی، گسترش ارتباط با صنعت، کارآفرینی و فناوری، مشارکت اعضای هیئت علمی در شرکت ها ی دانش بنیان ، تأمین بخشی از هزینه های ثبت اختراع و خرید امتیازات آن نمونه ای از فعالیت هایی هستند که باید اجرا شوند و نتیجه خواهند داد."

سیاست گذاران باید به علوم پایه در سطح ملی مدل ایرانی برای تکامل و توسعه پایدار علوم و فناوری کمک نمایند.

دکتر مهدی نژاد نوری (معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) در بیاناتش تأکید داشت:" هدف ایران توسعه و ارتقاء سطح علم و فناوری در منطقه است. سیاست گذاران باید به علوم پایه در سطح ملی مدل ایرانی برای تکامل و توسعه پایدار علوم و فناوری کمک نمایند. اجرای برنامه های بلند مدت در پژوهش و فناوری و ایجاد فرصت هایی برای رسیدن به چشم انداز 20 ساله ضروری است. امیدوارم برگزاری این کارگاه و بیان مسأله و چالش ها سیاست گذاران راهدایت کند تا در سطح ملی و بین المللی مفید واقع شوند."

ایران برای توسعه علم و فناوری کشورهای اسلامی، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) را راه اندازی کرده است

دکتر جعفر مهراد (رئیس مرکز اطلاع رسانی علوم و فناوری) سخنرانی خود را درباره پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) ایراد کرد: " امروزه سیاست گذاری علم و فناوری به عنوان توسعه فرهنگی و اقتصادی بسیار حائز اهمیت است و در مسیر توسعه پایدار هر کشوری دیدگاه خودش را دارد. ایران برای توسعه علم و فناوری کشورهای اسلامی، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام را راه اندازی کرده است. تحلیل استنادی  و ضریب تأثیر- از شاخص های کتابسنجی- پایه برنامه ISC است.  قبل از ISC ، تنها مؤسسه اطلاعات علمی ISI به عنوان مؤسسه اطلاعات استنادی شناخته می شد. اسکوپوس، گوگل اسکالر نیز از ابزارهای علم سنجی مشابه استفاده می کنند، ISC نیزاز ابزار های و سیستم های تحلیل استنادی مشابه آن ها استفاده می کند. این پایگاه استنادی به زبان های فارسی، انگلیسی، عربی، فرانسه و ترکی ارائه می شود و نیاز اطلاعاتی 75 کشور مسلمان را برآورده می کند."

پس از چند سال مطالعه و تحقیق مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور تصمیم گرفت پروژه ای را برای آینده نگاری فناوری ایران تا سال 2025 انجام دهد و آن را «پامفا:پایلوت آینده نگاری مناسب ترین فناوری ایران» نامید

دکتر آریا الستی (معاون پژوهش و برنامه ریزی بنیاد ملی نخبگان) در سخنرانی اش به معرفی پروژه پامفا (پایلوت آینده نگاری مناسب ترین فناوری ایران) پرداخت: "پس از چند سال مطالعه و تحقیق مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور تصمیم گرفت پروژه ای را برای آینده نگاری فناوری ایران تا سال 2025 انجام دهد و آن را «پامفا» نامید.پروژه مذکور در چند فاز اجرا می شود.در فاز اول در طول سال های 2006-2007 تجربه ملت های دیگر مورد مطالعه قرار گرفت و تیم را به یک سری نتایج مهم هدایت کرد.در فاز دوم در طول سال های 2007-2009 از روش شناسی دلفی استفاده شد.در این مرحله 1000 دانشمند و متخصص فناوری با پروژه مشارکت داشتند. پروژه مذکور شامل 6 حوزه اصلی، 63 زمینه و 399 موضوع است که نتایج آن در 5 کتاب چاپ شده است."

توسعه پایدار نیازمند داشتن جامعه اطلاعاتی است که باید در سطح استراتژی های  منطقه ای و ملی یکپارچه شوند چراکه آماده سازی اطلاعات برای سیاست گذاران و تصمیم گیرندگان نیاز اساسی است.

سپس دکتر سید امید فاطمی (رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران) به معرفی سامانه مدیریت اطلاعات تحقیقاتی (سمات) پرداخت و بیان داشت: " دلیل اصلی ایجاد این سامانه این است که ما به سیستم های اطلاعاتی جدید نیاز داریم تا سیاست گذاری های علم و فناوری را ایجاد کنیم. این امر تنها با نظام ثبتی در طول چرخه حیات منابع ممکن خواهد بود. دلیل اهمیت این تلاش این است که تنها با در دست داشتن اطلاعات می توان درست تصمیم گرفت و راه درست را پیمود. توسعه پایدار نیازمند داشتن جامعه اطلاعاتی است که بایددر سطح استراتژی های  منطقه ای و ملی یکپارچه شوند چراکه آماده سازی اطلاعات برای سیاست گذاران و تصمیم گیرندگان نیاز اساسی است."

در ادامه دکتر ادریس از سودان درباره تکنولوژی هایی برای توسعه پایدار به ایراد سخنرانی پرداخت: " به دلیل ذخایر انرژی نامناسب بسیاری از جوامع در حال توسعه در حوزه دخایر آب، غذا، بهداشت و آموزش خدمات ضعیفی دریافت می کنند. بنابراین باید با ذخیره علمی انرژی این ضعف را برطرف کرد و در این مسیر باید از تحلیل پتانسیل های اصلی، ارزیابی اطلاعات فناوری و اجتماعی مورد نیاز برای تصمیم گیرندگان و طراحان در توسعه، طراحی و اجرای انواع مختلف پژوهش ها برای جمع آوری اطلاعات مرتبط و استفاده  از تکنیک ها و مدل های طراحی بهره برد." و در ادامه به مطالعه موردی در سودان در این زمینه اشاره داشت.

در نشست دوم دکتر سیفول عظمی حسین از برونئی، دراگان سولجان از کرواسی، دکتر پوشپانگادان از هند، دکتر پورنیما رویال از هند، ارنست پتر شامانو از زامبیا، دکتر سوفیاپ سنگ از کامبوج سخنرانی داشتند.

گفتنی است نشستهای کارگاه بین المللی «سیاست گذاری علم و فناوری و توسعه پایدار» در روز پنج شنبه و جمعه 16 و 17 دی ماه 1389 در سالن همایش شریعت زاده کتابخانه ملی ادامه خواهد داشت.

خبرنگار: الهه حسینی