به گزارش لیزنا، نشست «کارکردهای اجتماعی کتابخانه های عمومی در ایران» با حضور مهدی شقاقی (رئیس اداره انتشارات نهاد کتابخانه های عمومی کشور)، محمد خندان (مدیرکل پژوهش ونوآوری نهاد کتابخانه های عمومی کشور)، دکتر ابراهیم افشار زنجانی (عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان)، زهره میرحسینی (عضوهیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال) از ساعت 16 روز چهارشنبه 13 اردیبهشت 1391 آغاز شد.

ابتدا خندان مفهوم کارکرد های اجتماعی را تبیین کرد. وی گفت: همه این گزاره که می گوید کتابخانه نهاد اجتماعی است را می شناسند. جامعه یک کل پیوسته است که از نهادهایی تشکیل شده که این نهادها درجهت ثبات آن مجموعه عمل می کنند.

• کارکردهای اجتماعی کتابخانه های عمومی در ایران چیست؟

میرحسینی در پاسخ به سوال «در ایران کارکردهای اجتماعی کتابخانه های عمومی چیست؟» گفت: بحث کارکردهای اجتماعی به مسائل فرهنگی جامعه برمی گردد. سخن مقام معظم رهبری که می فرمایند: "اگرفرهنگ صحیح وجود داشته باشد جامعه رشد می کند." مصداق این امراست. آموزش نقش مهمی دارد  وفرهنگ عمومی بخشی از فرهنگ است. یونسکو هنوز نتوانسته یک تعریف دقیقی از فرهنگ ارائه کند. در ایران توجه به امور فرهنگی چند سالی است که جلب توجه کرده است و یکی از عوامل رشد و توسعه فرهنگی، کتابخانه های عمومی هستند.

• حتما دانش آموخته کتابداری در کتابخانه عمومی باید کار کند

وی در ادامه با نام بردن نقش کتابخانه های عمومی و جایگاه اجتماعی آن و اینکه کتابخانه عمومی  را قلب جامعه ومحل یادگیری مادام العمر افراد جامعه می نامند گفت: نظر من این است که حتما دانش آموخته کتابداری در کتابخانه عمومی باید کار کند که مهمتر از کتابخانه های دانشگاهی و تخصصی است. ما باید کتابداران متفکر داشته باشیم که نیاز جامعه را بسنجند وکارکرد های اجتماعی این است که به سراغ گروه های مختلف جامعه: کشاورز، کارگر، زن خانه دار برویم و نیاز سنجی کنیم که این امر به سرمایه گذاری نیاز دارد و با شعار حل نمی شود.

دکتر زهره میرحسینی بیان کرد: بنده به کشورهای زیادی سفرکرده ام و کتابخانه های عمومی زیادی دیده ام که پدر و مادر هم همراه کودک وارد کتابخانه می شوند ولی چنین کتابخانه هایی در ایران وجود ندارد. در همه دنیا والدین درگیر بحث کودکان ونوجوان می شوند. کتابدار باید مردم جامعه اش را دوست داشته باشد تا کارکردهای اجتماعی خوبی داشته باشد. باید اقوام وآداب و رسوم را در محل کتابخانه جدی بگیریم و برای آنها هم برنامه داشته باشیم. اگر کودکان ما ساعتی را برای تفریح وسرگرمی داشته باشند بهتر می توانند کتابخانه را بشناسند. خدمات امدادی برای کودکان ناتوان، کودکانی که در مسافت طولانی نسبت به کتابخانه زندگی می کنند داشته باشیم که اینها جزء خدمات خارج از کتابخانه است.

• کتاب درمانی یک کارکرد مهم اجتماعی است که به آن کمتر توجه شده است

عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران – شمال افزود: کتاب درمانی یک کارکرد مهم اجتماعی است که به آن کمتر توجه شده، ما باید از تجربه سایرکشورها استفاده کنیم و با فرهنگ خودمان بومی سازی نماییم تا بتوانیم کارکردها را بالا ببریم. کتابخانه کودکان مونترال (MCL) که درسال 2005 از طرف یونسکو به عنوان پایتخت دنیای کتاب معرفی شد، یکی از این نمونه هاست.

در ادامه نشست محمد خندان به این مهم اشاره کرد که Function چیست؟ آیا کارکرد نهاد های اجتماعی ریشه تاریخی دارد؟ پدیدار تاریخی کتابخانه های عمومی که در غرب شکل گرفت چه کارکردهایی داشت؟

وی افزود: در اینجا کتابخانه عمومی به این معنا نیست که همه مردم می توانند در آن رفت و آمد داشته باشند، بلکه این معنا مدنظر است که درآن همه باهم یکسان اند و در یک خط حضور دارند.

• در کشور ما بیشتر بودجه سیستم سازمانی کتابخانه عمومی در مرحله ستادی خرج می شود

دکتر ابراهیم افشار در پاسخ اظهار داشت: برای اینکه بدانیم کارکرد نهاد های اجتماعی چیست باید ببینیم این نهاد چرا بوجود آمده و هدف بوجود آورندگان آن چه بوده است؟ تأسیس کتابخانه های عمومی در غرب عمدتا توسط تحصیل کردگان و فرهنگیان صورت گرفته است. در ایران هم از سال 1285 تا 1343 کتابخانه عمومی توسط فرهنگیان شهرنشین تأسیس شد و در سال 43 این نهاد دچار دگردیسی شد و با سرمایه دار شدن دولت وقت کتابخانه های عمومی دولتی شد. از آن زمان تاکنون کتابخانه عمومی از آن هدف وسرشتی که ساخته شده بود فاصله گرفت و تبدیل به مکانی برای ترویج خواسته های بعدی شد و در نتیجه کارکردها  بعد از سال 43 ضایع شد.

وی افزود: اکنون در کشور ما بیشتر بودجه سیستم سازمانی کتابخانه عمومی در مرحله ستادی خرج می شود و در نهایت کتابخانه عمومی آنقدر فقیر می شود که برای ارائه خدمات روی هزینه عضویت چند نفر مراجعه کننده حساب می کند در صورتی که باید این روند سازمانی را کوتاه کرد. درجوامع توسعه یافته غربی دسترسی به کتابخانه عمومی به قدری راحت است که می توان حس کرد که کتابخانه عمومی ادامه اتاق نشیمن آنهاست.

• اگر هدف نهاد کتابخانه عمومی ایران همسان و شبیه کردن مردم است؛ موفق نمی شود

عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه اصفهان گفت: اگر هدف نهاد کتابخانه عمومی ایران همسان و شبیه کردن مردم است موفق نمی شود بلکه باید هدف آنها متنوع ساختن مردم باشد.

درادامه بحث، محمد خندان در سوالی پرسید که چرا ما از 70 میلیون نفر 3 میلیون عضو فعال کتابخانه عمومی داریم؟ راه حل اینکه نهادی به اسم کتابخانه عمومی داشته باشیم چیست؟

• از کتاب و کتابخانه به عنوان ابزاری سفت وسخت استفاده نکنیم

شقاقی گفت: آیا واقعا کارکرد کتابخانه عمومی مطالعه است؟  نگاهی که باید به کتاب و کتابخانه داشته باشیم این است که کتاب و کتابخانه رسانه ای است دارای شأن محدود. اگر قرار است سیاست گذاری صورت بگیرد باید از کتاب و کتابخانه به عنوان ابزاری سفت وسخت استفاده نکنیم.

• لزوم فعالیت انجمن های کتابخانه های عمومی

سپس  میرحسینی گفت: وقتی فرهنگ عوض شد جامعه عوض شده است واین امر خیلی دیر صورت می گیرد. اگر قانون دقیق اجرا شود و انجمن های کتابخانه های عمومی را فعال کنیم آن وقت می توانیم در رشد فرهنگ مؤثر باشیم.

وی در پایان گفت: شهرداری ها متولیان اصلی خدمات کتابخانه های عمومی هستند چون آنها در قبال مالیاتی که از مردم می گیرند موظف به ارائه خدمات این چنین هستند. ولی اگر روی قوانین، بازنگری صورت بگیرد و به کتابدار اختیار داده شود بهتر است.

نشست  «کارکردهای اجتماعی کتابخانه های عمومی در ایران» در ساعت 18 پایان یافت.

نشستهای کارنامه نشر سرای اهل قلم بيست ‌و پنجمين نمايشگاه بين ‌المللي كتاب تهران در مصلی امام خمینی (ره)، شبستان اصلي، نيم طبقه دوم، انتهاي سالن ناشران خارجي، سراي كارنامه نشر برگزار می شوند و شرکت در آن برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.

گزارش: مهدیه میرحسینی