به گزارش خبرنگار لیزنا، پنجمین نشست تخصصی سردبیران نشریات کتابداری در دفتر کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در روز 17 خرداد 1390 روز سه شنبه  به  دعوت دکتر سعید رضایی شریف آبادی (رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی) و دکتر فاطمه فهیم نیا (رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران) برگزار شد.

در فرآیند انتشار یافته های علمی، مجلات علمی معتبر در انتشار رسمی تخصصی قرار دارد.

در این نشست، دکتر محمد حسن زاده، عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه تربیت مدرس درباره «جایگاه مجلات علمی در گسترش روابط علمی: نگاهی به نقش سردبیر» گفت:" در فرآیند انتشار یافته های علمی، مجلات علمی معتبر در چایگاه انتشار رسمی تخصصی قرار دارد. انتشار یافته های جدید، طرح ایده های نو، نقد و بررسی های روشمند، بالندگی و پرورش نظریه های علمی، شناسایی افراد هسته و ایجاد رابطه های علمی مستحکم با هدف توسعه علمی از کارکردهای مجله علمی است."

سردبیر باید دارای صلاحیت های عمومی و تخصصی باشد.

وی درباره «صلاحیت های عمومی و تخصصی سردبیر» افزود: "سردبیر از یک سو با جامعه مخاطبین و از سویی با هیأت تحریریه و داوران و عوامل فنی در ارتباط است.  سردبیر علاوه برصلاحیت های عمومی نظیر خوشنامی، امانت داری، صداقت، روابط عمومی مناسب، تمرکز ذهنی، برونگرایی، بلند نظری باید دارای صلاحیت های تخصصی نظیر  تخصص  کافی در زمینه موضوعی نشریه، سابقه کاری مناسب در سطوح پایین تر، اعتبار مناسب در بین همترازان علمی، آشنایی با فرآیندهای نشر و انتشار، ارتباط حرفه ای مناسب، توان نویسندگی، توان قضاوت و قدرت درک بالا نیز باشد."

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس در ادامه اذعان داشت: " توجه به پرسش هایی اساسی از قبیل اینکه مجلات علمی موجود تا چه اندازه در راستای کارکرد خود فعالیت می کنند؟ چه مشکلات و موانع احتمالی پیش روی مجلات علمی در این راستا قرار دارد؟ زمینه های شکل گیری این مشکلات کدامند؟ نقش هر یک از عوامل و دست اندرکاران در حل این مسائل تا چه میزان است؟ بسیار ضروری است."

نویسندگان جوان باید قلم بدست گیرند تا هنر نویسندگی را فرا بگیرند.

در ادامه دکتر زهرا اباذری، عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد: "باید به نویسندگان جوانی که تازه قلم بدست گرفته اند فرصت داد تا هنر نویسندگی را فراگیرند."

دکتر عبدالرضا نوروزی چاکلی، عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شاهد افزود: "  فشارهای موجود بر دانشجویان منجر می شود که دانشجو مقاله اش را بدون اطلاع استاد راهنما به چندین نشریه ارسال کند که نام استاد از این طریق زیر سؤال می رود، پس بهتر است تا تأییدیه ای ار استاد راهنما مبنی بر ارسال مقاله برای نشریه گرفته شود تا از مشکلاتی از این دست جلوگیری شود."

وضعیت نشریات ما بازتابی از شرایط موجود حرفه و نظام آموزش و پرورش و آموزش عالی کشور است.

دکتر رحمت الله فتاحی، عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه بیان داشت: " وضعیت نشریات ما بازتابی از شرایط موجود حرفه و نظام آموزش و پرورش و آموزش عالی کشور است. بخشی از آن مربوط به سردبیر است.  مشکل عمده این است که انسجام وجود ندارد. بخش عمده تولیدات، پایان نامه های کارشناسی ارشد است. وزارت علوم براساس قوانینی که تدوین نموده است برای رتبه دادن به یک نشریه به چاپ مقالات به نام دانشجویان بدون نام اساتید آن ها اعتراض می کند . حتی اگر داور یک نشریه ای دانشجوی دکتری باشد هم برای آن ها اعتراض برانگیز است."

تعارض هایی دو سویه وجود دارد که نیاز به چاره اندیشی است.

دکتر عبدالحسین فرج پهلو، عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شهید چمران اهواز در ادامه تصریح کرد: "تعارض هایی دو سویه وجود دارد که نیاز به چاره اندیشی است. مجلات علمی –پژوهشی حق چاپ ترجمه ها را ندارند . نباید فراموش کرد که انتشار مقالات مروری هم ضروری است. بنابراین باید تعدادی نشریه مخصوص مقالات دانشجویی باشد که دارای اعتبار و ارزش هم باشد. بررسی مقررات نشریات علمی-پژوهشی هم درخور برگزاری جلساتی است تا پیشنهاداتی به وزارت علوم ارسال شود."

جامعه علمی در سطح اساتید بسیار کم تولید است، اگر مقالات دانشجویان هم نباشد تولیدات بسیار ناچیز خواهد بود.

دکتر فریبرز خسروی، عضو هیأت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران افزود: " معیارهای وزارت علوم شاید که سنجیده نباشد ولی ما هم دچار بدنوشتن شده ایم. بیش از 90 درصد نوشته های نشریات، قالب کلاسیک و ماشینی دارد که رغبتی را برای خواننده ایجاد نمی کند. خوش نویسی و خوش بیانی از بین رفته است. باید دو-سه مقاله معیار برای شناساندن الگو به دانشجویان باشد. جامعه علمی در سطح اساتید بسیار کم تولید است، اگر مقالات دانشجویان هم نباشد تولیدات بسیار ناچیز خواهد بود."

دکتر حمید علیزاده، عضو هیأت علمی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری بیان داشت: " مقالات و رویکردهای انتشار به جای کیفی شدن به سمت کمی گرایی پیش رفته اند  و دلیل آن آیین نامه ارتقاء است که شایستگی های اعضای هیأت علمی به تعداد مقالات چاپ شده آن ها در نظر گرفته شده است. اخیرا وزارت علوم طرح «انتشار مجلات به صورت گروهی توسط سازمان هایی خاص» را در نظر گرفته است. بنابراین سردبیران باید خودشان را برای دوره ای خاص ار انتشار آماده کنند."

نثر اداری (دراز نویسی) و نثر ترجمه ای از منشأ های آفت زدگی است.

دکتر ابراهیم افشار زنجانی، عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه اصفهان در ادامه افزود: " نثر نشریات نثری بد، آفت زده و ناشی گرایانه است. نثر اداری (دراز نویسی) و نثر ترجمه ای از منشأهای آفت زدگی است. یکی از وظایف اصلی سردبیران  نشریات درست کردن این نثرهای آفت زده است. بنابراین نیاز به ویراستاری دارد که زبان فارسی را به خوبی بداند. بسیاری از مقالات همان ساختار پایان نامه را دارند. ساختار آن ها باید با هم فرق داشته باشد. پژوهش اخیر دکتر جمالی حاکی از آن است که برخی عناوین مقالات باعث دفع خواننده و عناوین کوتاه و سؤالی باعث جذب خوانندگان می شود."

بر طبق کمیسیون نشریات علمی کشور، مرکز نشر دانشگاهی از طرف وزارت علوم موظف است چاپ و توزیع نشریات را رایگان انجام دهد تا دانشگاه هزینه ای را متقبل نشود.

خانم گیلکی، مدیر داخلی نشریه رشد فناوری بیان کرد: " نشریه رشد فناوری با مرکز نشر دانشگاهی تفاهم نامه همکاری امضا کرده است که بر اساس آن ، نشریه موظف است که تمام شماره های نشریه را در اختیار سامانه مربوطه قرار دهد. نویسندگان مقالات باید به جای ارسال مقالات به دفتر نشریه آن را به مرکز نشر دانشگاهی ارسال کنند. بر طبق کمیسیون نشریات علمی کشور، مرکز نشر دانشگاهی از طرف وزارت علوم موظف است چاپ و توزیع نشریات را رایگان انجام دهد تا دانشگاه هزینه ای را متقبل نشود."

داریوش مطلبی، سردبیر نشریه کتاب ماه کلیات اظهار کرد: " ادبیات پژوهش نشریات خارجی با پیشینه های پژوهش ما کاملا متفاوت است. نوع ساختاری نشریات باعث می شود که دانشجویان کارشناسی از مقالات نشریات استفاده نکنند. توجه بیشتر به مبانی نظری ضروری است."

نظام آموزشی ما به گونه ای است که نویسندگان خوب را پرورش نمی دهد.

دکتر نوروزی چاکلی افزود: " کمبود نویسندگان واقعی مشکل دیگری است. عدم وجود کتاب در برخی موضوع ها نیاز به پرورش نویسندگان دارد. عدم توانایی مالی نشریات منشأ اصلی این عامل است و نظام آموزشی ما هم منشأ دیگری است که نویسندگان خوب را پرورش نمی دهد."

توانایی تحلیل جدول ها در مقالات نشان دهنده توانایی تحلیل نویسندگان مقالات است.

دکتر احمد شعبانی، عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: "  زبان مجلات علمی- پژوهشی با زبان مجلات دیگر متفاوت است. زبان فنی علمی-پژوهشی با زبان ادبی  نشریات متفاوت است. توانایی تحلیل جدول ها در مقالات نشان دهنده توانایی تحلیل نویسندگان مقالات است و برای نشریات بریتانیا و امریکا بسیار حائز اهمیت است."

دکتر سعید رضایی شریف آبادی، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران بیان کرد: " صورت جلسات، 5 جلسه ای که تاکنون برگزار شده است به رئیس کمیسیون نشریات علمی کشور ارسال خواهد شد تا از این طریق به  دغدغه های مطرح شده رسیدگی شود. نقش ویراستاری حرفه ای در زیبا سازی و روان سازی مطالب به خوبی در شماره های اخیر فصلنامه کتاب و گنجینه اسناد مشاهده می شود. ارائه مقالات معیار با همفکری کمیته ای از این جمع برای ارائه ساختاری مناسب به نویسندگان پیشنهاد خوبی است."

در ادامه دکتر افشار برگزاری کلاس هایی آموزشی را پیشنهاد کرد.

وجود نمایه نشریات در سازماندهی مجلات بسیار تأثیر خواهد داشت.

دکتر فهیمه باب الحوائجی، عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: " بیشترین مشکل مقالات در نگارش بخشهای مقدمه و بیان مسأله است. بنابراین طراحی معیارهایی برای این موارد ارائه الگو ی مناسب را می خواهد. وجود نمایه نشریات در سازماندهی مجلات بسیار تأثیر خواهد داشت. ارسال نتایج این نشست ها به کمیسیون نشریات علمی کشور  می تواند تغییرات مثبتی را ایجاد نماید."

دکتر فتاحی پیشنهاد کرد: "  بهتر است مجموعه رهنمودها و استانداردهایی برای نوشتن، داوری و نشر تدوین شود و انجمن آن را به شکل کتابچه ای بر روی سایت قرار دهد. اکثر نشریات از نظر دفتر و مدیر داخلی و وجود ویراستار دچار مشکل هستند که افزایش توانایی مالی را می طلبد."

دکتر سعید اسدی، عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شاهد افزود: " گذر از کتابداری ادبی و اجتماعی به کتابداری امروزی نیاز به تأمل بیشتری دارد تا از پیچیدگی ها رها شود."

دکتر رضایی در پایان بیان داشت: "در شهریور ماه سال جاری نشست ششم برگزار خواهد شد که تشکیل پایگاه داوران به صورت متمرکز مورد بحث قرار خواهد گرفت."

پنجمين نشست سردبيران نشريات تخصصي كتابداري، اطلاع‌رساني و مطالعات آرشيوي  از ساعت 14 تا 17 روز سه شنبه در دفتر مرکزی کتابخانه مركزي و مركز اسناد دانشگاه تهران برگزار شد.

خبرنگار: الهه حسینی