به گزارش لیزنا، بر اساس اعلام روابط عمومی شورای کتاب کودک، برترین مطالب نشریات خردسالان از ماهنامههای آذرماه رشد کودک شماره ۳، نبات کوچولو شماره ۶۲ و قلک شماره ۲۹ انتخاب شدند.
رشد کودک شماره ۳
داستان
عنوان: دکتر بازی
نویسنده: سپیده خلیلی
تصویرگر: حدیثه قربان
تیتی و تاتا دکتر بازی میکنند. تاتا مثلا مریض است و تیتی دکتر. وقتی تیتی از تاتا میخواهد برای معاینه لباسش را بالا بزند تاتا این کار را نمیکند و میگوید که تیتی باید از روی لباس او را معاینه کند. تیتی از مادرش شنیده بود که غیر از مامان، بابا و دکتر کسی نباید به بدن آدم دست بزند.
داستان با ساختاری منسجم با زبانی کودکانه به طور غیر مستقیم به کودک میآموزد که به اسثنتنای والدین و دکتر کسی حق ندارد بدن کودک را لمس کند. این قبیل داستانها برای افزایش سطح آگاهی کودکان بسیار مفیداست. آنان را نسبت به کودک آزاری بزرگسالان و سوء استفاده جنسی از کودکان حساس میکند. ادامه این قبیل داستانها کاهش آسیبهای اجتماعی، ارتقای سطح ایمنی کودکان و سلامت بهداشت اجتماعی را به همراه دارد.
شعر
عنوان: رفتم به باغ انگور
شاعر: افسانه شعبان نژاد
تصویرگر: میترا عبدالهی
تو باغ انگور خاله قورباغه ظاهرا به انگورها نگاه میکند ولی دهان خود را باز میکند و با زبان درازش زنبوری را شکار میکند. زنبور زبان او را نیش میزند و خاله قورباغه با زبان دردناک از باغ بیرون میدود.
داستان منظوم رفتم به باغ انگور ریتمیک، دارای وزن و قافیه، مناسب دایره واژگان کودک، خیال برانگیز که با لحن و زبانی مناسب شادی و نشاط را در قالب واژهها به مخاطب منتقل میکند و لذت شنیدن یک داستان کوتاه آهنگین را برای کودک فراهم میآورد.
سرگرمی
عنوان: کاردستی با مقوا
سرکلیشه: کاردستی
طرح و اجرا: فاطمه رادپور
عکاس: اعظم لاریجانی
کاردستی با عنوان کاردستی با مقوا به کودک میآموزد که با استفاده از مقواهای رنگی چگونه میتوان انواع حیوانات مانند لاک پشت، خرگوش، کفشدوزک و ... را تهیه کرد. کاردستی افزایش مهارت چشم و دست، دستورزی و خلاقیت کودک را به همراه دارد. تهیه آن ساده قابل اجرا و از وسایل قابل دسترس است. این بخش ذهن مخاطب را درگیر میکند که با استفاده از این طرح چه شکلهای دیگری را میتوان درست کرد.
عنوان: توپ را بچرخان
سرکلیشه: بازی ورزش
طرح و اجرا: سمیه قلی زاده
عکاس: اعظم لاریجانی
بازی حرکتی با عنوان «توپ را بچرخان» بازی دو نفره ساده و قابل اجراست. دراین بازی برد و باخت وجود ندارد. کودک با یک توپ در فضایی محدود هم میتواند با این بازی سرگرم شود. بازی افزایش تمرکز و هوش حرکتی کودک را در پی دارد. توضیحات بازی گویا و عکس ها واضح هستند.
نبات کوچولو شماره ۶۲
داستان
عنوان: پیخ پخ پوخ
نویسنده: سوسن طاقدیس
تصویرگر: مهرناز سراج القوم
هیچ صدایی نمی آمد. ولی یک صدایی می آمد، آخر داشت برف می بارید و باید صدایی داشته باشد.
نویسنده با استفاده از بازیهای آوایی به خلق داستان پرداخته است. بازیهای زبانی یا آوایی نوعی بازی است که برای تقویت حنجره کودک جهت ادای درست واژگان به کار میرود.
«هنگامی که دستگاه شنوایی و مغز ما آوایی را میشنود، چیزی در هوا لرزیده و موج وار به گوش ما خورده است. آواها موجهای برآمده از لرزش هوا یا هر ماده دیگری مانند آب هستند که به گوش ما یا جانداران دیگر میرسد.» (محمد هادی محمدی، راهنمای آواورزی، ص ۱۰) کودکان با شناخت آواها زبان گفتاری را میشناسند و روان و زیبا سخن گفتن را میآموزند.
عنوان: قصه ی خندهدار
نویسنده: محمدرضا شمس
تصویرگر: مهرناز سراج القوم
قصه خندهدار، داستان قصه خندهداری است که هرکس آن را میخواند، میخندید اما این خنده او را به دردسر میانداخت.
نویسنده داستانی زنجیروار را با شادی و خنده همراه کرده و مخاطب ناخودآگاه با اتفاقات داستان به خنده میافتد. جملات کوتاه و کنشهای تکراری مناسب کودک خردسال است.
تصویر دارای خطوط تیز و زاویهدار است که مناسب گروه سنی خردسال نیست.
عنوان: این کلاه نیست!
نویسنده: یگانه مرادی لاکه
تصویرگر: سارا نارستان
حلزون از زیر درخت رد میشود. جوجه گنجشک او را میبیند و از صدف پیچپیچی او خوشش میآید. گنجشک فکر می کند این صدف، کلاه حلزون است و برای داشتن آن حاضر است پرهای نرم یا غذایش را به او بدهد. حلزون قبول نمیکند و مدام میگوید این کلاه نیست و خودش آن صدف را لازم دارد. سرو کله خانم مرغه پیدا میشود. حلزون داخل صدفش میرود تا از آسیب مرغ درامان بماند. جوجه گنجشک میفهمد حق با حلزون است و آن کلاه نیست.
داستان دارای زبانی ساده و ساختاری منسجم است. نویسنده از تکرار کنشها بهره گرفته که مناسب سن کودک خردسال است. نویسنده به طور غیرمستقیم شناخت مناسبی از کاربرد صدف برای حلزون به مخاطب خود میدهد.
عنوان: هاپوپو و صبحانه با دوست
هاپوپو برای تهیه صبحانه به وسط دریا میرود تا ماهی بگیرد. ولی چقدر عجیب است! هاپوپو از قایقش استفاده نکرده و انگار روی آب ایستاده است! او از پاهای چوبی استفاده کرده! تازه این پاهای چوبی آنقدر بلندند که هاپوپو را به بالای ابر هم میرساند. دوستش آنجا منتظر است تا باهم صبحانه بخورند.
داستان های تصویری بدون کلام برای کودکان گیرا و اثربخشند. کودکان به داستانهایی که به شکل دیداری ارائه میشوند به همان میزان که به شکل شفاهی بازگو میشوند واکنش نشان میدهند.
برای ایجاد حس کنجکاوی در کودک در داستان هاپوپو دو صفحه را هم زمان جلوی او قرار ندهید. داستانهای تصویری بدون کلام به تنهایی داستان را بیان میکنند؛ بنابراین بهتر است از کودک بخواهیم درباره تصاویر بعدی پیشگویی و گمانهزنی کند. پیشگویی یکی از روشهای مهمی است که کودک را به توجه بیشتر به داستان ترغیب میکند.
عنوان: آلوچه و سنگ
نویسنده: طاهره خردور
تصویرگر: نسیم بهاری
آلوچه از آلو کوچکتر است. برای همین آلو حاضرنیست با او بازی کند. آلوچه میرود تا همبازی پیدا کند. به یک سنگ برمیخورد. سنگ اگرچه هم قد اوست و ممکن است آلوچه را له کند. برای همین سنگ خودش را محکم به زمین میکوبد و تبدیل به چند سنگ کوچولو میشود. آلوچه خوشحال است چون چند تا هم بازی پیدا کرده است.
داستان مشارکتی آلوچه و سنگ همراه با تصاویر بامزه و جمله بندیهای کوتاه مناسب خردسال است. تصاویر شخصیتها هم شکل است ولی با رنگهای متفاوت مخاطب خود را به بازی و مشارکت در قصهگویی دعوت میکند. تکرار نام شخصیتها در روند داستان کودک را به وجد میآورد و از مشارکت در خوانش داستان با بزرگترها لذت میبرد.
در جمله پایانی داستان به جای «آلوچه چند تا دوست هم قد خودش پیدا کرد.» بهتر بود گفته میشد: «آلوچه چند تا هم بازی برای خودش پیدا کرد» زیرا سنگ از ابتدا هم قد آلوچه بود و پس از خرد شدن به سنگ ریزه تبدیل شده است. تصاویر پایانی صفحه هم دلالت بر این موضوع دارد.
عنوان: سه بره شیطون و گرگ بد گنده
نویسنده: برتند
تصویرگر: مایکل ون زورن
مترجم: علی محمد سادات
سه بره شیطون آنقدر مادرشان را اذیت میکنند که مادر، آنها را از خانه بیرون میاندازد. آنها برای شکایت از مادر تصمیم میگیرند پیش پلیس بروند ولی در جنگل راهشان را گم میکنند. تا اینکه به خانه گرگ میرسند. برهها شکایت مادرشان را به گرگه میکنند. گرگه با آنها نزد مادرشان میرود و به برهها میگوید بیرون منتظر بمانند تا او به داخل خانهاشان برود. وقتی گرگه با مادر برهها صحبت میکند متوجه میشود که اذیت و شیطنت بیش از حد بچهها باعث این دردسر شده است. بچه ها پیش مامانشان میروند و او آنها را در آغوش میگیرد. در پایان گرگه که گیاهخوار بود نزد آنها میماند و دور هم شام خوشمزهای میخورند و گرگ برای بره ها قصه تعریف میکند.
نویسنده با زبانی ساده و با استفاده از شگرد آشنایی زدایی، شیطنتهای کودکان، عصبانیت مادران و به درد سر افتادن آنها را روایت میکند. تصاویر گویا، همراه با رنگ آمیزیهای شاد، مکمل متن هستند. انتقال احساسهای مختلف برهها از طریق تصویر به مخاطب، لذت خواندن را برای کودک دوچندان میکند.
داستان سه بره شیطون برگرفته ازداستان «بز زنگوله پا» ما را به یاد قصه قدیمی حسن کچل میاندازد که مادرش او را به خاطر تنبلی از خانه بیرون میاندازد تا به فکر بیفتد و در رفتارش تجدید نظر کند.
آشنایی زدایی به زبانی بسیار ساده، یعنی چیزی بگویی برخلاف حرفهایی که تاکنون زده شده است.
به طور مثال آشنایی زدایی در این داستان موارد زیر است:
-گرگ که همیشه گوشتخوار است در اینجا گیاهخوار شده است.
- گرگ که همیشه دشمن برههاست در اینجا دوست آنها است.
- در داستان مادر گرگ به بچهاش می گوید که مراقب شنل قرمزی باشد در حالی که در واقع این شنل قرمزی بوده که باید همیشه مراقب گرگ باشد.
شعر
عنوان: باد شاد
سرکلیشه: سل لا سی
شاعر: طیبه شامانی
موسیقی: کیمیا عطار
تصویرگر: آمنه اربابون
باد اومده – شاد اومده شروع شعری خیال برانگیز و آهنگین که به خوبی با مخاطب ارتباط برقرار میکند. توجه به شعر موسیقایی همراه با نتخوانی و ایجاد فضایی شاد در نشریه از نکات مثبت این بخش است.
سرگرمی
عنوان: پاییز و گرمای سوپ - بگو چی کم داری
سرکلیشه: قایمبازی
داستان با عنوان «پاییز و گرمای سوپ» تهیه و خوردن یک سوپ خوشمزه در فصل پاییز را بیان میکند و در کنار آن سرگرمی با عنوان «بگو چی کم داری؟» به لذت پیدا کردن وسایلی که در تصویر پنهان شدهاند میافزاید. کودک با سرگرمیهایی که ایجاد لذت میکند ارتباط برقرار میکند. این سرگرمی باعث تقویت تمرکز و دقت کودک میشود.
فعالیت های پس از خواندن یک داستان مانند انجام کاردستی، نقاشی یا اجرای یک نمایش از داستان (نمایش خلاق) به دقت و درک بیشتر کودک از داستان کمک می کند و داستان در ذهن او ماندگار میشود.
نقاشی
عنوان: حلزون خدا
سرکلیشه: نقاشی نقاشی
در این بخش تصویر بزرگی از حلزون جلب توجه می کند. مشخص است از قبل با موضوع خاص تصاویر کشیده شدهاند. نقاشی ها با ذکر نام کودکان است. تعداد ۵۲ تصویر از حلزونهای جورواجور که در بین آنها دو اثر از هنرمندان کشورآمریکا و فرانسه دیده میشود. از نکات مثبت این بخش دادن اجازه به کودک تا به هر شکلی که بخواهد نقاشی کند و اعتماد به نفس بخشیدن به او هنگام دیدن نام خود در مجله است. تصاویر واضح همراه با رعایت سفید خوانی ارائه شده است.
عنوان: مسابقه کیسه لوبیا
سرکلیشه: باغبانبازی
سرگرمی با چند فعالیت در پیوند با هم طراحی شده است. کودکان در حین بازی، برخی مفاهیم ریاضی را میآموزند، نسبت به انواع گیاهان شناخت پیدا میکنند و با وسایل مورد نیاز در باغبانی آشنا میشوند.
بازی لازمه ی رشد کودک است. کودکان با بازی زندگی کردن را یاد میگیرند. در این سرگرمی بازی با وسایل قابل دسترس پیشنهاد شده است.
عنوان «مسابقه کیسه لوبیا» به سرگرمی پایین صفحه مربوط میشود. این بازی گروهی است ولی توضیح کادر آبی مخاطب را به اشتباه میاندازد.
دادن الگو یا فرم های تکرار شونده، بخش مهمی از آموزش ریاضیات در دوره قبل از دبستان است. الگوها به کودکان کمک میکنند تا روابط میان اشیا را از راه حدسزدن، فرضیهسازی و تعمیمدادن درک کنند.
معرفی کتاب
عنوان: سنجاقک
سرکلیشه: کتاب قصه
در این بخش دو کتاب معرفی شده که جزء کتابهای با کیفیت هستند. نوع معرفی کنجکاوی کودک را تحریک کرده و او را تشویق به تهیه کتاب میکند. پندونهها با طنزی ظریف و خلاق به تفکر در مورد کتاب میافزاید.
کتابهای با کیفیت کتابهای یک بار مصرف نیستند. کودکان و نوجوانان با هر خواندن و یا دیدن تصویرهای آن ها به کشف لایههای پنهان این آثار میرسند. برخی کتابهای با کیفیت چنان در زندگی مخاطبان خود تاثیر میگذارد که در همه زندگی، با آن ها همراه است.
دانستنی
عنوان: چرا چشمام و گلوم داره میسوزه؟
سرکلیشه: ریز غولی
انتخاب موضوع آلودگی هوا با توجه به اهمیت آن در سالهای اخیر بسیار حائز اهمیت است. مطالب علمی در مورد آلودگی هوا با راهکارهایی عملی و زبانی قابل فهم و درک کودک نوشته شده است.
از نکات جالب آن دودی شدن نام نویسندگان این بخش است!
سلامتی کودکانمان با حفظ محیط زیست پیوند دارد. آنان باید از کودکی احترام به طبیعت و حفظ محیط زیست را بیاموزند.
عنوان: حلزون
سرکلیشه: دوست من
عنوان فرعی: من یک حلزون هستم
حلزون موقع خطر، توی صدفش قایم میشود. چشمهایش روی دو تا شاخکش است و ...
این بخش با تصویری واضح از حلزون به مشخصات حلزون پرداخته است. اطلاعات کوتاه با زبانی کودکانه مخاطب را با محل زندگی، غذا و اندازه این جانور نرم تن آشنا میکند. تصویرها به کمک متن آمده و به راحتی در ذهن مخاطب مینشیند. استفاده از رنگهای گرم و شاد به جذابیت آن افزوده است.
بهتر است مطالب ارائه شده دارای منبع باشد.
نشریه قلک شماره ۲۹
داستان
عنوان: عکس خانوادگی (قصههای من و بچههام)
نویسنده: شهرام شفیعی
تصویرگر: سام سلماسی
پدر، همراه خانواده برای گرفتن عکس خانوادگی به عکاسی میرود. دختر کوچولو با شیطنتهایش خانم عکاس را عصبانی میکند. خانم عکاس برای گرفتن عکس، به دختر کوچولو میگوید ژست خاصی بگیرد، دست ها زیر چانه و سر کج؛ اما بعد از گرفتن عکس دختر کوچولو همچنان دستش زیر چانهاش میماند. تا این که فردای آن روز مجبور می شوند نزد خانم عکاس بروند. این بار خانم عکاس با صبوری و روی خوش به دختر کوچولو میگوید دستش را از زیر چانهاش بردارد. مشکل دختر کوچولو حل میشود.
ارائه مفاهیم جدی در قالب طنز همراه با تصاویری هماهنگ با متن به گونهای که کودک همراه با خوانش بزرگسال به خوبی بتواند داستان را از طریق تصویر دنبال کند، از ویژگیهای داستان است.
«داستان های طنزآمیز، چه آنهایی که شکل فانتزی دارند و چه آنهایی که واقعگرا هستند از جمله داستانهای مورد علاقه کودکان به شمار میروند. نویسندگانی که درباره وضعیت های طنزآمیز احتمالی برای افراد واقعی مینویسند به کودکان امکان میدهند تا آنان بفهمند که زندگی همیشه جدی نیست و میتواند بسیار سرگرم کننده هم باشد.» (دونا نورتون، جلد ۲، ص ۴۲۶)
عنوان: سوفیا بگو: دو، ر، می
نویسنده: اعظم مهدوی
تصویرگر: سارا طبیب زاده
سوفیا گنجشک کوچولویی است که همراه خانم دینگ دونگ، مربی موسیقی، تمرین آواز میکند؛ اما او فقط جیک جوک جیک بلد است. شاگردان خانم دینگ دونگ قرار است دو روز دیگر کنسرت اجرا کنند. روز بعد سوفیا همراه یک عالم گنجشک دیگر نزد خانم دینگ دونگ میآید. آنها بالهایشان را بهم میزنند و همگی جیک جوک جیک میکنند. خانم دینگ دونگ فکری به ذهنش میرسد. او سعی میکند صدای پرزدنهای گنجشکها را هماهنگ و با ریتم کند تا آنها در کنسرت، بچه ها را همراهی کنند. در روز تعیین شده بچهها با سازهایشان و گنجشکها با جیک جوک جیک. و پرزدنهای منظمشان کنسرت شگفتانگیزی را اجرا میکنند.
نویسنده به گونهای خلاقانه با استفاده از زبان کودکانه مخاطب را با شغل مربی موسیقی آشنا میکند. استفاده از شخصیتهای ترکیبی انسانی و جانوری و همچنین کنار هم قرار دادن صدای سازها و آوای طبیعی پرندگان، به جذابیت داستان میافزاید و مخاطب خردسال را به دقت بیشتر به شنیدن آوا موسیقیهایی که در طبیعت پیرامون او وجود دارد ترغیب و تشویق میکند.
وسایل موسیقی از جمله وسایلی است که در افزایش خلاقیت در ذهن کودکان نقش مهمی ایفا میکند. هنگامی که کودک با ساز خود صدا تولید میکند، آواز میخواند و شاد است، درواقع درحال بروز استعدادهای ذاتی خود است. با تحسین و تشویق، میتوان این ابتکارات را در ذهن او پرورش داد.
سرگرمی
عنوان: قلب کاغذی
سرکلیشه: دست بزنیم به کاری
طراح: کیومرث شریف مقدم
کاردستی با استفاده از کاغذ و قیچی به سادگی قابل اجراست. توضیح مراحل اجرای کاردستی، به همراه شمارهگذاری روند تهیه آن را آسان میکند. مجله از مخاطب خواسته است ازکاردستی خود عکس گرفته، به مجله بفرستد و جایزه بگیرد. مخاطب برای گرفتن جایزه به انجام کار تشویق شده و با مجله ارتباط برقرار می نماید.
انجام کار دستی یکی از علائق کودکان برای پر کردن اوقات فراغت آنها است. علاوه بر این مهارت دستورزی کودکان را افرایش میدهد و دقت و تمرکز آنان را حین انجام کار تقویت میکند.
عنوان: کرم انگوری
سرکلیشه: بچین و بچش
تصویرگر: روشنک فتحی
تصویری از کرم با استفاده از انگور، شوید و سرودهای مرتبط با آن دیده میشود.
سرگرمی مخاطب را تشویق به خوردن میوه میکند و علاوه بر آن خلاقیت کودک را افزایش میدهد زیرا به طور غیرمستقیم به کودک میآموزد با نگاهی متفاوت، میتواند با وسایل یا خوراکیهای پیرامون خود، شکلهای مختلف بسازد. پرسش در مورد نام مواد خوراکی، کودک را تشویق به یادگیری اسامی آنان میکند. در خاتمه اهدای جایزه برای عکسهای ارسالی مخاطبین به ارتباط دو سویه با مجله سهولت بخشیده است.
عنوان: بگرد و پیدا کن
سرکلیشه: بازی شغلها
آشنایی باسازهای ایرانی و صداهای آن برای افزایش سطح درک موسیقایی کودک مفید است. قلک در این شماره به این موضوع پرداخته است با استفاده از نرمافزار ar کودک میتواند علاوه بر دیدن هر ساز با صدای آن ساز هم آشنا شود، بدین ترتیب سرگرمی هم سمعی و هم بصری است. در این بخش کودک با نام چند ساز آشنا میشود.
کتابخوانی
تصویری در آخرین صفحه مجله درباره کتابخوانی به چاپ رسیده است. تصویرگرنشان میدهد گرچه کودک دارای ابزار و وسایل الکترونیک است ولی مادر هنگام خواب برای کودک خود کتاب میخواند. بدین وسیله مادر به بلندخوانی برای کودک و کودک برای گوشکردن به داستان تشویق میشود.