اسناد ملّی ایران در آستانة هفتة کتاب و به مناسبت گرامی‌داشت هشتادمین سالگرد تأسیس کتابخانة ملّی ایران، جلوه‌ای از هنر نگارگری اسناد تاریخی را در کتابی تحت عنوان «بررسی آرایه‌های اسناد (بر اساس فرامین و احکام دورة قاجار)» منتشر کرد تا تلفیق تاریخ و هنر ایرانی را به محقّقان اسناد تاریخی و هنرمندان عرضه نماید.
اسناد تاریخی به عنوان شناسنامه و هویّت هر قوم و ملّتی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و به‌همین دلیل نقش مهمّی در احیاء و شناساندن تمدّن، فرهنگ و هنر دارند. فرامین و احکام صادره از سوی پادشان ایران در قرون گذشته، به‌ویژه دوره قاجار از مهمترین اسناد تاریخی هستند که اطلاعات تاریخی، سیاسی، اجتماعی و ... آن‌ها با هنر نویسـندگی، خطاطی، نقاشـی و تذهیـب آمیخته است. آرایه‌های به کار رفته در فرامین و احکام دورة قاجار جلوه‌گر هنر، ظرافت، دقّت و ابتکار هنرمندان ایران اسلامی است، که علاوه بر آرشیوها و موزه‌های داخل کشور، در بسیاری از موزه‌های مهمّ جهان جلوه‌گری می‌کنند.
مشخّصات کتاب به شرح ذیل است:
--بررسی آرایه‌های اسناد (بر اساس فرامین و احکام دورة قاجار)/ تألیف: ندا رسولی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملّی جمهوری اسلامی ایران، پژوهشکدة اسناد، 1396. 209 ص. نمونه: مصوّر. شابک: 9-482-446-964-978
کتاب حاوی فصول و مطالب ذیل است:
- فصل اوّل: کلیات: پیشینة نگارش و آماده‌سازی فرمان‌ها: الف. پیشینه نگارش فرمان‌ها قبل از قاجاریه، ب. پیشینة نگارش فرمان‌ها در دورة قاجاریه (ص 17- 42)؛
- فصل دوم: وضعیت هنر و آرایه‌های اسناد در دورة قاجار: تقسیم‌بندی اسناد، مفهوم زیباشناسی در فرمان‌ها، ساختار هندسی موجود در فرامین، اصول مشترک طرّاحی در نقوش فرمان‌ها؛ عناصر زیباشناسی در هنر فرمان آرایی: خطّ، فاصله خطوط (نوع خط و تعداد سطور در فرمان‌های دورة قاجار)، تحمیدیه، رنگ تحمیدیه در فرمان‌های دوره قاجار، طغرا، محل قرارگیری، نوع خط و رنگ‌بندی طغراها، طغرا در فرمان‌های دور قاجار، توشیح، شکل توشیح، رنگ و محل آن در فرمان‌های دوره قاجار، حواشی، جدول‌کشی، مهر، مسائل مربوط به خود مهر (ساخت و ساختار): جنس مهر، سجع مهر، خط مهرها، شکل مهر، شکل مهرهای شاهان قاجار؛ مسائل مربوط به زیباشناسی و استفاده از مهر: رنگ جوهر مهرها، ویژگی بصری مهرها، تزئینات دیگر مهرها، مهرها و علائم و نوشته‌های چاپی روی آن، محل قرار گرفتن مهر؛ اهمیت کاغذ در زیباشناسی آرایه‌های فرمان‌ها، عمده تزئینات دیگر: افشانگری، تذهیب، ترصیع (ص 43- 76)؛
- فصل سوم: آرایه‌های فرمان‌های دورة قاجار از نظر روش و اسلوب کار: ۱) فرمان‌هایی با آرایه‌های ساده در تداوم شیوه ها و فنون پیشین (1193- 1250ق)، ۲) فرمان‌هایی با تکامل و تحول آرایه‌ها و نقوش در فرمان‌ها (1250- 1264ق)، ۳) فرمان‌هایی با آرایه‌هایی با فنون قبل و تلفیق آن با نقوش جدید (1264- 1327ق)، ۴) فرمان‌هایی با گرایش به سادگی و گاهی ضعف و افت کیفیت آرایه‌ها و خطوط (1327- 1344ق)؛ تجزیه و تحلیل نقوش و آرایه‌های فرمان‌ها در دوره چهارگانه، روش و اسلوب کار، مقابله آرایه فرمان‌ها و نتایج حاصل از آن: نقوش، رنگ، خط (ص 77- 86)؛
- فصل چهارم: مقایسه تطبیقی آرایه‌های فرمان‌ها در دورة هر یک از پادشاهان قاجار: دورة آقا محمدخان، دورة فتحعلی‌شاه، دورة محمّدشاه، دورة ناصرالدّین‌شاه، دورة مظفرالدّین‌شاه، دورة محمّدعلی‌شاه، دورة احمدشاه؛ بررسی زیباشناسی برخی از فرمان‌ها در نمایی کلی (ص 87- 176)؛
- ضمائم: تصویر رنگی 19 فرمان از گنجینة آرشیو ملّی ایران (ص 177- 198)؛ فهرست منابع (199- 202)؛ فهرست اسناد (ص 203- 204)؛ فهرست اعلام (ص 205- 209)؛
این اثر، حاصل تحقیق و تلاش کارشناس و پژوهشگر سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران «سرکار خانم ندا رسولی» است. از این پژوهشگر تاکنون 6 عنوان کتاب و بیش از 30 عنوان مقاله در حوزة آرشیو، آرایه‌های اسناد و نسخه‌های خطی، موزه‌داری و ... چاپ و منتشر شده است.
ارگان‌ها، نهادها، پژوهشگران، سازمان‌ها، کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی جهت تهیّة این اثر و سایر منشورات این سازمان، می‌توانند به ساختمان کتابخانه ملّی ایران مراجعه و یا با شماره 81623315 تماس حاصل نمایند.