سنـگ بنـای کتـابخـانه‌­هـای عمومی مـدرن مشهـد: آشنـایی بـا تاریخچۀ کتـابخـانه دکتـر علی شـریعتی

لیزنا (گاهی دور/ گاهی نزدیک:48). فاطمه پازوکی، کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع رسانی و مسئول کمیته پژوهش انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران (شاخه خراسان):

کتابخانه عمومي دكتر علي شريعتي وابسته به نهاد كتابخانه هاي عمومي كشور در خيابان امام خميني(ره) مشهد، جنب سازمان آموزش و پرورش قرار داد. اين كتابخانه در سال 1303 تاسيس شده و از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های موجود است. (روزنامه کیهان، شماره 1907، صفحه 9) در این سال سيدحسين موسوي نسل، معروف به اديب بجنوردي (1261-1341)، طي نامه‌اي به سليمان ميرزا اسكندري، وزير فرهنگ وقت، تأسيس "كتابخانه معارف خراسان" را پيشنهاد كرد. با موافقت سليمان ميرزا، كار تجهيز كتابخانه و خريداري كتاب آغاز ‌گرديد. از آن جمله، نامه‌اي براي ادوارد براون (1862-1926)، مستشرق معروف انگليسي ارسال شد و در آن از وي درخواست چند جلد كتاب در حوزه ايران‌شناسي گرديد. براون نيز نامه‌اي به همراه 19 جلد كتاب براي اداره فرهنگ خراسان فرستاد كه اصل اين نامه در سوابق كتابخانه (در اداره فرهنگ وقت) موجود است.

سرانجام در هشتم تير 1303 كتابخانه در محل باغ نادري مشهد تأسيس شد. كتابخانه و قرائتخانه معارف خراسان كه بعدها به «كتابخانه عمومي فرهنگ و هنر مشهد» تغيير نام يافت، در طول حيات خود چندين بار دچار جابه‌جايي گرديد و نهايتاً در 19 آبان 1339 به محل فعلي انتقال يافت (شاکری، 1355: 32). در حال حاضر، اين كتابخانه با نام «كتابخانه دكتر علی شريعتي» در خيابان امام خميني(ره)، جنب ساختمان آموزش و پرورش کل مشهد فعاليت مي‌كند (شناسنامه کتابخانه های عمومی مشهد).

در یادداشتی در ابتدای دفتر یادبود کتابخانه (که بدون امضاست و به نظر می‌رسد به قلم کتابدار قدیمی کتابخانه نگاشته شده باشد) تاریخچه مختصری از روند شکل‌گیری و پیشینه کتابخانه ذکر شده است. در این یادداشت در مورد چگونگی شکل‌گیری کتابخانه آمده است: «در سال 1300 هجری شمسی بخشنامه­ای بشماره 2916/ 24 اسد1300 از طرف وزارت فرهنگ صادر شده و به ادارات معارف توصیه گردیده است که برای روشن کردن افکار عمومی در هر جا امکان داشته باشد کتابخانه‌ای تاسیس کنند ولی در ضمن همان دستور یادآور شده اند که وزارت فرهنگ برای این کار اعتباری ندارد و باید سعی کنند از مساعدت خیرخواهان استفاده کنند.

از همان موقع اولیای وقت فرهنگ خراسان برای اجرای این دستور کوشش و تلاش خود را آغاز کرده اند پس از گذشتن دو سال و نیم از طرف آقای ادیب بجنوردی (موسوی نسل) کفیل فرهنگ خراسان گزارشی به شماره   1727/ 15 جدی 1302 به مقام وزارت فرهنگ  تقدیم و تقاضا شده است که اجازه دهند از محل اعتبارات صرفه جویی شده، تعدادی کتاب و مقداری اثاثیه به منظور ایجاد قرائتخانه و کتابخانه خریداری شود. مرحوم سلیمان میرزا (وزیر فرهنگ وقت) طی نامه شماره 5917/ 21 دلو 1302که در جواب پیشنهاد مزبور نوشته با تاسیس کتابخانه­ای به نام کتابخانه معارف در مشهد موافقت نموده است با استفاده از این اجازه، تعدادی کتاب از مصر و انگلستان و پاریس خریداری شده و مقداری نیز اثاثیه تهیه گردیده است. جمع مبلغی که برای اینکار مصرف شده 4560 ریال است. پس از تهیه مقدمات کار، آقای ادیب بجنوردی کفیل فرهنگ وقت دعوتنامه شماره 2337/ 13حوت 1302را برای نامبردگان زیر شیخ‌الرئیس (محمد هاشم میرزا افسر)، سید حسن طبسی (مشکان طبسی)، محمد ملک زاده، میرزا محمد دانش بزرگ نیا، مسعودالدوله (مصطفی میرزا قهرمان)، میرزا جواد آقاغفاری ارسال داشته و آنان را برای روز چهاردهم حوت 1302 به­منظور تبادل نظر درباره تاسیس کتابخانه به اداره فرهنگ دعوت نموده­اند.

مشارالیهم که از افاضل خراسان به شمار می­رفته­اند در تاسیس کتابخانه پیشقدم بوده و اقدام و مساعدت آن­ها در این راه موثر بوده است. مقارن همین اوقات اقدامات دیگری نیز برای تهیه کتاب صورت می­گرفته است و از آنجمله از طرف آقای محمد ملک­زاده رئیس فرهنگ خراسان نامه‌ای به‌شماره  332/ 31 ثور 1302به عنوان مستشرق نامی پروفسور ادوارد براون که در آن موقع ساکن کامبریج بوده نوشته شده است و ضمن حواله مبلغ 8 پوند تقاضا شده است که آقای براون کتابهایی را که شخصا چاپ کرده و یا آنچه از کتاب­های فارسی با هزینه اوقاف گیپ چاپ شده ارسال دارد.

مشارالیه در جواب نامه آقای ملک زاده نامه ای بتاریخ 9 ذی الحجه 1343 مطابق 23 تموز 1923 نوشته و حاکی است که به توصیه نامبرده نوزده جلد کتاب فارسی از طرف کتابفروشی نوراک به بهای نصف قیمت برای فرهنگ خراسان ارسال شده و ضمنا اشاره کرده است که چون آثار خودم عموما به زبان انگلیسی است برای مردم خراسان مورد استفاده نخواهد بود. این نامه که به خط و امضای آن مرحوم است در بایگانی اداره فرهنگ خراسان موجود است و از اسناد تاریخی کتابخانه فرهنگ به شمار می رود.

به همین طریق مقداری کتاب از کتابخانه الهلال مصر خریداری شده است. کتابهائی که به این طریق تهیه گردید، در محل اداره فرهنگ در یک قفسه نگاهداری می­شده است. در تاریخ 16 اسد 1302 قراردادی با رمضانعلی خان نجارباشی منعقد شده و 9 قلم اثاثیه شامل چهار عدد قفسه و یک دستگاه میز تحریر و یک نیمکت و مقداری صندلی تهیه شده است. با تهیه این وسائل قرائتخانه و کتابخانه عمومی فرهنگ در تاریخ، هشتم سرطان1303 رسما در محل باغ نادری افتتاح شده و گزارش افتتاح آن به­شماره 1114 به­امضای آقای ادیب بجنوردی به مقام وزارت فرهنگ تقدیم شده است و اداره فرهنگ ضمن آگاهی شماره 1182/ 21 سرطان 1303 که در روزنامه­های فکرآزاد، مهرمنیر، صدای شرق، سلامت نیز چاپ گردید».

در مورد ساعات کار کتابخانه در بخشی از این یادداشت آمده است: ساعات کار کتابخانه از چهارساعت قبل از ظهر تا ظهر و از سه ساعت به غروب تا دوساعت از شب بوده است. با گذشت زمان و افزایش استفاده از کتابخانه، نهادهای ذیربط به کمک کتابخانه شتافتند و در کنار آن کمک و همراهی افراد خیر و اهل کتاب و مطالعه نیز ادامه داشته است: «توسعه روزافزون کتابخانه و علاقه فرهنگ دوستان به پیشرفت آن موجب شد که اداره فرهنگ درصدد تحصیل اعتبار برای آن برآید و لذا پیشنهادی به شماره 3404 / دلو1303 به مقام وزارت فرهنگ تقدیم و تقاضای اعتبار نموده است. این پیشنهاد مورد موافقت وزیر فرهنگ وقت واقع شده و موافقت نامه شماره 8322/ 27 دلو1303 در جواب آن صادر گردیده. به موجب این موافقتنامه از اول حمل 1304 ماهی 30 تومان اعتبار برای کتابخانه برقرار گردید. بدیهی است این اعتبار شامل حقوق کارکنان و احتیاجات ضروری و سوخت و روشنائی و خریداری کتاب نیز بود که از آن جمله ماهی 20 ریال به خرید کتاب اختصاص داشت. چون اعتبار کتابخانه ناچیز بود غالبا اشخاص خیر و علاقمند با اهدای کتاب و امانات نقدی موجبات توسعه این موسسه نو بنیاد را فراهم می ساختند. به تدریج که بر تعداد کتاب‌ها افزوده می شد اطاق جنب مقبره نادر، گنجایش کتب کتابخانه مزبور را نداشت بنابراین کتابخانه از آنجا به مدرسه نواب انتقال یافت. گزارش شماره 14009 اداره 10/12/1312 فرهنگ خراسان به امضای آقای حسن ذوقی رئیس فرهنگ وقت بعنوان وزارت فرهنگ حاکی است که در این تاریخ، کتابخانه 800 جلد کتاب داشته است.

پس از چندی کتابخانه از مدرسه نواب به یکی از سالن‌های اداره فرهنگ انتقال یافت ولی در آنجا نیز دوامی نکرد و به قسمتی از بنای دبیرستان شاهرضا^[1] منتقل گردید ولی در آنجا نیز توقف چندانی نکرد و بار دیگر کتابخانه، به باغ نادری (محل اولیه) منتقل گردید. چون عمارت باغ نادری مشرف به خرابی بود برحسب تقاضای آقای مرتضی مدرسی طهرانی رئیس فرهنگ وقت و موافقت آقای اسدالله قهرمان شهردار مشهد در تاریخ 31 فروردین 1330 از باغ نادری به سالن باغ ملی منتقل شد. در محل جدید نیز کتابخانه بیش از شش سال دوام نکرد و چون شهرداری تصمیم گرفته بود در باغ ملی مهمانخانه­ای دایر کند اداره فرهنگ ناگزیر محل آنرا تخلیه کرد و با موافقت آقای محمود فرخ نائب رئیس اطاق بازرگانی، یکی از سالن­های اطاق بازرگانی به کتابخانه اختصاص یافت ولی دیری نپائید که موضوع نمایشگاه کالا پیش آمد و در اطاق بازرگانی نیز جا بر کتابخانه تنگ شد و ناچار در اوایل بهمن 1337 کتابخانه به یکی از عمارات استیجاری فرهنگ واقع در خیابان خسروی منتقل گردید. این نابسامانی و خانه بدوشی کتابخانه اولیای فرهنگ را برآن داشت که به فکر ایجاد محل مناسبی برای کتابخانه بیفتند. به همین نظر آقای علی اکبر کوثری مدیر کل وقت فرهنگ، اولین قدم را در این راه برداشتند و به یاری چندتن از کتاب دوستان و دانشمندان برای تحقق یافتن این هدف به تلاش پرداختند و این فکر را با جناب آقای رضا جعفری استاندارد وقت در میان گذاشتند. ایشان نیز با سابقه علاقه‌ای که به فرهنگ داشتند این فکر را دنبال کردند و طی دو جلسه که با حضور آقایان کوثری مدیر کل فرهنگ، دکتر علی اکبر فیاض رئیس دانشکده ادبیات، موید ثابتی نماینده مجلس سنا، محمود فرخ، علی قرشی نماینده مجلس شورای ملی، محمد طاهر بهادری رئیس فرهنگ و عباس کفائی رضوی معاون فرهنگ (رئیس فعلی فرهنگ مشهد) تشکیل دادند مقدمات بنای کتابخانه را فراهم ساختند و کمیسیونی بنام کمسیون ساختمان کتابخانه فرهنگ مرکب از نامبردگان زیر نظر آقای علی اکبر کوثری مدیر کل فرهنگ خراسان، آقای محمد طاهر بهادری رئیس فرهنگ مشهد آقای ماکوئی پور رئیس شرکت نفت ملی، آقای صرافان بازرگان، آقای عباس کفائی معاون فرهنگ مشهد، آقای محمد زوار رئیس دبیرستان شاهرضا، آقای مهندس غفرانی­ها تشکیل گردید و موضوع ساختمان کتابخانه وارد مرحله عمل گردید».

بدین ترتیب سنگ بنای کتابخانه در محل فعلی گذاشته شد. در ساخت بنا دقت و ظرافت خاصی به کار رفته که در نوع و زمان خود قابل توجه است. در این مورد در یادداشت معرفی کتابخانه آمده است. مشخصات تجهیزات و مصالح به کار رفته قابل توجه است:

«لذا اولین کلنگ بنای ساختمان آن روز دوشنبه 12 خرداد 1337 در قسمتی از زمین های دبیرستان شاهرضا در حاشیه خیابان پهلوی به زمین زده شد. ولی هنوز کار چندانی انجام نشده بود که آقای کوثری به طهران منتقل شدند و مدت ماموریت آقای عدالت نیز که به جای ایشان منصوب شده بودند و با بازنشسته شدنشان خاتمه یافت چندانی نبود که در این باره اقدامی شود. آقای بهمن حبیبی که در اوائل آذر1337 به مدیریت کل فرهنگ خراسان منصوب و شروع به کار کردند به این امر توجه کردند و به جای آقای کوثری در کمسیون کتابخانه فرهنگ عضویت یافته و با کوشش تمام ساختمان کتابخانه را دنبال کردند علاقه و کوشش ایشان به این امر باعث شد که کار ساختمان کتابخانه با سرعت پیش برود و با آنکه اعتبار مشخصی نداشت با استمداد از نیکوکاران و جلب مساعدت آنان و تحصیل اعتبار از وزارت فرهنگ، با سعی بسیار کار ساختمان کتابخانه را دنبال کردند. بنای حاضر در مدت قریب به دوسال و نیم تمام یافت و در تاریخ 19 آبان1339 کتابخانه از محل استیجاری خیابان خسروی که برای اینکار تناسبی نداشت و مشرف بخرابی هم بود باین محل انتقال یافت. بنای حاضر شامل دو طبقه و قسمتی سه طبقه است. مساحت زیربنای ساختمان در یک طبقه 1877 مترمربع و ارتفاع ساختمان در هر طبقه بطور متوسط در حدود پنج متر و کرسی بنا 20/1 متر است. مشخصات کلی بنا از این قرار است: پی سازی آن با سنگ و سفتکاری ساختمان با آجر و تیر آهن و قسمتی از پایه ها اسکلت فلزی است. پشت بام قسمتی با آهن و سقف کاذب با صفحات مانع انعکاس صوت (آکوستیک) در داخل سالن و قسمتی از پشت بام ها که شیروانی نیست پس از عایق بندی آسفالت شده است. در و پنجره های خارجی بنا کاملا آهنی و درهای داخل با فیبر ساخته شده و کف سازی آن با موزائیک فرنگی است. مخزن کتاب با طبقه بندی فلزی ساخته شده است. نمای ساختمان با ازاره سنگی است و با سیمان فرنگی بطور سنگ نما پوشیده شده است و سردر آن با سنگ مرمر بنا گردید.ه از نظر بهداشتی شامل لوله کشی ها و وسائل چینی و فلاش تانک است. از لحاظ حرارت در تمام ساختمان لوله کشی شده و ساختمان مرکز دستگاه نیز تمام شده ولی دستگاه حرارت مرکزی خریداری نشده است. تاسیسات برق شامل سیم‌کشی و کلید و پریز برق است. در این عمارت علاوه بر کتابخانه، سالنی نیز برای موزه فرهنگ در نظر گرفته شده و قفسه های آن نیز ساخته شده است و با اداره کل باستانشناسی مذاکره و مکاتبه شده که اشیاء لازم را ارسال دارند و با مقدماتی که فراهم شده موزه فرهنگ در یکی از سالن های آن تشکیل خواهد شد. مجموع هزینه این کتابخانه بدون دستگاه حرارت مرکزی بالغ بر 4783062 ریال شده که 1314697 ریال آن بوسیله اعانات محصلین مدارس و کمک نیکوکاران به سعی اعضای کمسیون کتابخانه تامین شده و مبلغ 500000 ریال بنا به پیشنهاد آقای کوثری و بقیه که 2248101 ریال است در اثر اقدامات آقای حبیبی مدیر کل فرهنگ بوسیله وزارت فرهنگ تامین شده و با اینکه ساختمان تمام شده و تحویل گردیده کمسیون ساختمان کتابخانه 720263 ریال به پیمانکار بدهکار است.»

یکی از نکات قابل توجه در مورد این کتابخانه که به دلیل قدمت، موقعیت و منابع آن بوجود آمده است، آمد و شد بزرگان بسیاری در آن به منظور مطالعه و بهره‌گیری از منابع موجود است.

آقای احمد تفضلی (متولد1314) که خود را همکلاسی دکتر علی شریعتی در دبیرستان شاه‌رضای سابق معرفی می­کند در گفتگو با مولف درباره این کتابخانه بیان می­دارد:«این کتابخانه در قبل از انقلاب به کتابخانه فرهنگ مشهور بود و به علت نزدیکی به مرکز شهر و رفت و آمد دانش آموزان و مردم عادی، برو بیای خوبی داشت اما وسعت فعلی را نداشت و به کتابخانه کوچکی (در حدود 30-40 متر) با منابع خوب اما کم تعداد محدود بود. بعد از انقلاب بخشنامه‌ای از طرف وزارت آموزش و پرورش (در همسایگی این کتابخانه که پیش‌تر بخشی از همان ساختمان به شمار می‌رفت) به مدارس و ادارات تابعه بخشنامه‌ای صادر شد و طی آن از افراد و سازمانها خواسته شد که با اهدای کتاب به گسترش این کتابخانه کمک نمایند. پس از آن، بخش‌های جدید به ساختمان پیشین اضافه و به ابعاد و شکل کنونی درآمد. همواره در کتابخانه جلسات بحث و مناظره و شعر خوانی و نمایش فیلم برگزار می‌شد و افراد از حضور در آن بسیار لذت و استفاده می­بردند».

افراد فرهیخته گوناگونی طی سالیان متمادی در این کتابخانه مسئولیت داشته اند. تابلوی بزرگی از تصاویر و نام این اشخاص در کتابخانه دکتر شریعتی موجود است. در مورد کسانی که در سال‌های نخستین عهده‌دار مسئولیت در این کتابخانه بودند به نقل از یادداشت معرفی کتابخانه به موارد زیر می توان اشاره نمود: «چنانکه گذشت تاریخ تاسیس رسمی کتابخانه سرطان 1303 هجری شمسی بود و چون کتابخانه به کتابدار و مسئولی نیاز داشت ابلاغ شماره 3355 بنام آقای محمد علی خان کاوسی صادر شد و مشارالیه تا سال 1307 این سمت را عهده دار بود. پس از آن آقای سجادی عهده دار تصدی کتابخانه گردید و بعد از وی در هفتم تیر ماه 1309 مدیریت کتابخانه به مرحوم سید حسن صاحب الزمانی که از دبیران فاضل فرهنگ خراسان بود محول گردید. با علاقه­ای که مشارالیه به این کار داشت تا پایان عمر ( آذر 1315) این سمت را عهده­دار بود. پس از فوت آن مرحوم، همسرش بانو صدیقه حکیم‌آلهی صاحب الزمانی به عنوان کتابدار استخدام شد و تا سال 1337 که در سن هفتاد سالگی بازنشسته شد به عنوان کتابدار در کتابخانه مشغول خدمت بود و کاری را که مورد علاقه شوهر فقیدش بود دنبال کرد. مرحوم شیخ علی اکبر نوغانی نیز که از افاضل مشهد بوده و دارای تحصیلات قدیمه تا درجه اجتهاد بوده است مدتی را که کتابخانه در مدرسه نواب مستقر بوده مدیریت آن را عهده دار بوده است. آقای اسماعیل آموزگار معاون فعلی فرهنگ خرمشهر نیز مدتی مدیریت کتابخانه فرهنگ را برعهده داشته است. در میان متصدیان کتابخانه سعی و کوشش آقای منتجب الدین رحیمی مدیر فعلی کتابخانه بیش از همه شایان توجه است. آقای رحیمی که خود از خاندان علم بوده این مسئولیت را در سال 1325 قبول کرد و از آن تاریخ تا کنون با علاقه کامل در بهبود و توسعه این موسسه عام‌المنفعه کوشش کرده است. بجز کسانی که در اینجا نامی از آنان برده شد روسای فرهنگ مانند آقایان حسن ذوقی، عبدالحسین صادقی نژاد، ابوالقاسم فیوضات، علیمحمد پرتوی، مرتضی مدرسی طهرانی، مصطفی زمانی هریک به سهم خود در کار پیشرفت کتابخانه تاثیر داشته اند. آقای محمد طاهر بهادری هم به سبب علاقه شخصی و هم پست مشاغلی که عهده‌دار بوده‌اند از بدو تشکیل کتابخانه بطور مستقیم و غیر مستقیم برای توسعه کتابخانه فعالیت زیاد نموده‌اند و بخصوص نقشه کتابخانه در زمان کفالت ایشان طرح شده است. آقای عباس کفائی رئیس [وقت] فرهنگ مشهد چه در زمانی که به سمت معاونت فرهنگ در کمسیون ساختمان کتابخانه عضویت داشته اند و چه در زمان ریاست فرهنگ برای اتمام بنای کتابخانه فعالیت داشته اند و خدماتشان شایان اهمیت زیاد بوده است. زحمات آقای مهندس تقی غفرانیها در طرح و ترسیم نقشه کتابخانه و نظارت در ساختمان آن و فعالیت آقای غلامعلی روحانی رئیس حسابداری فرهنگ و کوشش آقای رحیم شایان در جمع آوری اعانه و فروش قبوض کمک به ساختمان کتابخانه در خور یادآوری و قدردانی است».

تعداد کتاب‌ها و مراجعان کتابخانه نیز درخور توجه است. به طوری که در یادداشت مذکور آمده است: «این کتابخانه که در بدو تشکیل بیش از چند جلد معدود کتاب نداشت اکنون 13508 جلد کتاب دارد و روز به روز نیز بر تعداد کتاب های آن افزوده می شود و از لحاظ وسائل نیز به صورت آبرومندی در آمده و از آن جمله در موقع انتقال کتابخانه به محل جدید 277450 ریال وسائل فلزی برای آن خریداری شده است. کتب این کتابخانه از بدو تشکیل مورد استفاده فضلا و دانشمندان بوده و مرکز تجمع فرهنگ پژوهان به شمار می‌رفته به طوری که انجمن ادبی خراسان که تاریخ تاسیس آن مقارن تشکیل کتابخانه بوده جلسات اولیه خود را در محل مزبور تشکیل می‌داده است و هم‌اکنون نیز روزانه به‌طور متوسط یکصد و پنجاه نفر  برای استفاده کتب و مجلات به آن مراجعه می‌کنند و امید است به نسبتی که سطح اطلاع و معرفت عمومی بالا می‌رود و بر تعداد کتاب خوانان و علاقمندان به کتاب افزوده شود. کتابخانه نیز کماً و کیفاً راه کمال را بپیماید و سرچشمه فیاض معرفت همگانی گردد.»

اولین نظر درج شده در دفتر یادداشت­های یادبود کتابخانه (در سال 1340هـ.ش.)

نمونه ای از سند فعالیت‌های کتابخانه در گذشته

پاسخگویی مسئول کتابخانه به نظرات و درخواست­ها

نمونه­هایی از نقطه نظرات اساتید برجسته در دفتر یادبود کتابخانه

منابع:

• امیرخانی، غلامرضا، دایره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی ایران. مدخل: خراسان، کتابخانه ها.
• ویکی پدیا، مدخل خراسان رضوی.
• تفضلی، احمد. مصاحبه حضوری. در تاریخ: 19/10/1389
• شناسنامه كتابخانه‌هاي عمومي كشور. تهران: هيأت امناي كتابخانه‌هاي عمومي كشور، دبيرخانه، 1370؛ ص. 447
• انصاري، نوش‌آفرين. "كتابخانه‌هاي ايران از دارالفنون تا انقلاب مشروطيت : آينده، 10 و 11 (دي و بهمن 1363)
• شاكري، رمضانعلي. تاريخچه كتابخانه عمومي فرهنگ و هنر مشهد. مشهد: اداره كل فرهنگ و هنر خراسان، 1355
• روزنامه كيهان، گزارشي از كتابخانه دكتر علي شريعتي در مشهد،  شماره 1907 (1389/02/09) صفحه 9 (ادب و هنر(
• مزینانی، علی. "کتابخانه و کتابداری". تهران: سمت، 1379

[1] مدرسه دکتر علی شریعتی فعلی (جنب کتابخانه دکتر شریعتی)