هفتاد و نهمین کنگره ایفلا، سنگاپور، 2013

لیزنا (گاهی دور/ گاهی نزدیک: 58)، حمیدرضا مختاری اسکی، عضو هیات علمی مرکز آموزش عالی امام خمینی(ره) وزارت جهاد کشاورزی و دانشجوی دکتری علوم کتابداری و اطلاع رسانی ایرانداک:

فدراسیون بین المللى انجمنها و مؤسسات کتابدارى (ایفلا[1]) که در سال 1927 در ادینبورگ اسکاتلند پای به عرصه وجود گذاشت هرساله به جز سالهای جنگ دوم جهانی کنگره هایی را در سطح بین المللی برگزار کرده است که کوته نوشت آن، کنگره جهانی کتابخانه و اطلاعات[2] است. ایفلا بزرگترین نهاد بین المللی غیر انتفاعی، غیر دولتی و مستقل است که در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی فعالیت می‌کند وبیش از 1400 عضو از 150 کشور جهان دارد. نهادی که می‌تواند 79 کنگره جهانی را با موفقیت به طور مداوم برگزار کند باید دارای شالوده‌های محکمی باشد.

3500 نفر از سراسر جهان با نژادها، رنگ‌ها، زبان‌ها و لهجه‌های گوناگون در سنگاپور گرد هم آمدند. نقطه‌ای مشترک همه این آدمهای متفاوت را به هم وصل می‌کند: همۀ آنها معتقدند که کتابخانه در هر شکل و نامی که باشد و کتابدار با هر هیبتی، جزو عناصر مهم و اساسی فرهنگ و تمدن بشر است. در این جمع واژۀ کتابدار طنین زیبایی دارد و نیازی نیست که برای کتابدار بودن خودت هزار توجیه و منطق بیاوری یا بگویی من متخصص علم اطلاعات و دانش‌شناسی هستم. آدم‌های جوان، پیر، انگلیسی، آمریکایی، آفریقایی، آسیایی با هر رنگ و نژادی با افتخار از سوابق کتابداری از دغدغه‌ها و نگرانی‌ها و از راه حل‌های ممکن برای مشکلات هم می‌گویند. اینجا نیازی به تغییر نام یا هویت نیست. اینجا هفتاد و نهمین کنگرۀ ایفلا در سنگاپور است.

براساس برنامه‌ریزی انجام شده از دو سال قبل سنگاپور میزبان کنگره هفتادونهم شده بود. از پانزدهم آگوست سال جاری یعنی دو روز قبل از شروع رسمی کنگره، جلسات داخلی هیات رئیسه ایفلا و کمیته‌های تخصصی آن آغاز و از شانزدهم به تدریج شرکت کنندگان در کنگره از راه می‌رسند و براساس برنامه‌های از پیش تعیین شده در هتل‌های محل اقامت خود مستقر می‌شوند. هفدهم زمان آغاز ثبت نام‌هاست. کسانی که از قبل هزینه سنگین ثبت نام (حدود سه میلیون و 500 هزار تومان) را پرداخت کرده‌اند اکنون با استفاده از بارکد روی برگ تایید ثبت نام در دستگاه‌های خودکار پرینت کارت و از کانتر مربوطه، کیف کنگره را دریافت می‌کنند. من که نتوانسته بودم هزینه ثبت نام دانشجویی را بپردازم با ارائۀ کارت دانشجویی و پرداخت نقدی در غرفه پرداخت در محل، کارت و کیف را دریافت کردم.

سانتک[3]، مرکز کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌های سنگاپور، محل برگزاری کنگره ایفلاست. مثل همۀ مراکز مشابه در سنگاپور این مرکز نیز دارای بازارهای بزرگ، ایستگاه‌های متعدد اتوبوس و مترو در جنب خود است. میزبان کنگره، کتابخانه ملی سنگاپور است که حامیان مقتدری همچون OCLC, NEC, SAGE, CIVICA, MB NANO, CHARLES & Keith group را پشت سر خود دارد.

من با این نیت که کنگرۀ ایفلا مانند بقیۀ کنفرانس‌ها و همایش‌های علمی دارای ساختاری ساده‌ای است و حتی بدون برنامه‌ریزی قبلی هم بالاخره می‌توان راه خود را در طی برگزاری آن یافت پای به سنگاپور گذاشتم. البته قبلا وب سایت و برنامه‌های مندرج در آن را مطالعه کرده بودم ولی گویا حقیقت ماجرا را آنطور که باید و شاید درک نکرده بودم. نگاهی به برنامه‌های کنگره ایفلا این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که آیا می‌شود در این همه جلسه و کمیته و سخنرانی که خیلی از آنها همزمان برگزار می‌شوند شرکت کرد؟

ساختار کنگره ایفلا

نگاهی به کتابچه راهنمای کنگره ایفلا2013 سنگاپور و 2014 لیون(فرانسه) نشان می‌دهد که کنگره دارای ساختار منسجم و از پیش تعیین شده است. جلسات داخلی ایفلا، جلسات عمومی، جلسات موازی، کارگاه‌های آموزشی، سخنرانی‌های عمومی در خارج از محل، نمایشگاه پوسترهای پذیرفته شده، نمایشگاه انجمن‌ها و شرکت‌های کتابداری و اطلاع رسانی، بازدید از کتابخانه ها، تورهای فرهنگی و میهمانی فرهنگی از جمله فعالیت‌هایی است که در طول دوره  کنگره برگزار می‌شود.

در همایشهای ایفلا دو نوع جلسه تشکیل می‌شود. نوع اول جلسات داخلی اعضای رسمی ایفلا است که به صورت کمیته‌های تخصصی و مجمع انجام می‌شود. حضور در برخی از این جلسات برای عموم به صورت ناظر آزاد است. نوع دوم جلسات در دو شکل جلسه عمومی و جلسه موازی انجام می‌شود. جلسه عمومی[4] معمولا در ابتدای صبح با حضور همه شرکت‌کنندگان و یک استاد مدعو انجام می‌شود و موضوع آن هم معمولاً گسترده است. جلسات موازی[5] در طول روز به صورت تخصصی و موازی هم برگزار می‌شود. یعنی در یک ساعت ممکن است پنج یا شش جلسه همزمان برگزار شود. حضور در این جلسات به انتخاب شرکت‌کننده و بنابر نیاز او صورت می‌پذیرد. در کنار همه این جلسات، سالن نمایشگاه وجود دارد که در آن پوسترهای برگزیده و موسسات و سازمانهای حامی و شرکت کننده حضور دارند. بازدید از کتابخانه‌ها یکی دیگر از فعالیت‌های ثابت کنگره‌های ایفلاست که به نظر من جزو غنی‌ترین تجربیات شرکت کننده‌ها به شمار می‌رود. اغلب در کنگره ها یک میهمانی فرهنگی[6] هم هست که محل آشنایی بیشتر شرکت کنندگان با هم و با فرهنگ میزبان است.

آغاز همایش

ماجرا در روز اول همایش با شرکت در جلسه تازه واردها اندکی روشن شد. ساعت 8.30 صبح روز یکشنبه 18 آگوست در سالن 406 سانتک، تازه واردها یعنی کسانی که برای اولین بار در کنگره شرکت می‌کردند با یک برچسب سبز رنگ که روی آن نوشته شده بود Newcomers آرام آرام وارد سالن شدند. این جلسه از دو پنل متوالی تشکیل شده بود. ابتدا کسانی که تجربه حضور بیشتری در ایفلا داشتند شروع به صحبت درباره کنگره های ایفلا و نحوه بهره برداری حداکثری از آن کردند. سپس اعضایی که در سالهای اخیر به ایفلا پیوسته بودند از تجربیات زمان تازه واردی خود و رموز موفقیت در ادامه همکاری با ایفلا گفتند. این مباحث را می‌توان به شکل زیر خلاصه کرد:

• موضوع اصلی کنگره، آموختن است. ما در اینجا جمع شده‌ایم تا از دانش و تجربیات هم بیاموزیم؛
• به دیگران کمک کنیم بیاموزند. همواره با کسانی مواجه می‌شویم که نیاز به آموختن دارند و درست مثل این که از افراد مطلع‌تر چیزهایی می‌آموزیم به کسانی که اطلاعات یا ارتباطات کمتری دارند آموزش می‌دهیم؛
• با سوال کردن در جلسات سخنرانی ها، نقد اندیشه های ارائه شده، شرکت در محفل های دوستانه و غیررسمی و طرح بدون واهمه نظرات و اندیشه‌های خود را به اشتراک و به بوته آزمون می‌گذاریم؛
•  دوستان و ارتباطات جدید پیدا می‌کنیم. با نزدیک شدن به افراد و سلام کردنی ساده و معرفی خود به تدریج در می‌یابیم که چگونه می‌توان دوستان و ارتباطاتی خوب در سراسر دنیا به دست آورد؛
• تیم‌هایی متشکل از کتابداران و متخصصان اطلاع‌رسانی در سراسر جهان می‌سازیم.

پیشکسوتهای گروه می‌گفتند که حتی در زمانی که اینترنت هنوز به وجود نیامده بود و ارتباطات به سادگی امروز نبود آنها چگونه با ابزارهای ابتدایی با دوستانشان در ارتباط قرار میگرفتند و تیم‌های کاری و یادگیری می‌ساختند.

المپیک کتابداران

شکوه و عظمت مراسم افتتاحیه که در ساعت 10.30 صبح روز یکشنبه 18 آگوست در سالن اصلی سانتک برگزار شد بی اختیار مرا به یاد المپیک انداخت. شرکت‌کنندگان در کنگره با رنگ‌های گوناگون، از نژادهای مختلف ، بیش از صد کشور دنیا با لباس‌ها و آرایش‌های رنگارنگ و ناگهان ورود اژدهای معروف چینی از درب عقب سالن با همراهی سازهای کوبه‌ای شرق آسیا حال و هوای المپیک را برای همه زنده کرد. المپیک کتابداران! با این تفاوت که اینجا شرکت‌کنندگان به جای رقابت، همکاری و همدلی می‌کنند.

سخنرانی‌های مراسم افتتاحیه بسیار کوتاه و به‌جا بود. از اسلایدهای شلوغ و آمارهای دهان پر کن هیچ خبری نبود. خانم اینگرید پرنت[7] که در دو سال اخیر ریاست ایفلا را بر عهده داشت، خانم ایلین ان[8] ریاست کتابخانه ملی سنگاپور، آقای یعقوب ابراهیم[9] وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و خانم چانگ هن چی[10] سخنرانان افتتاحیه بودند. تاکیدات افتتاحیه که در مراسم آن هم کاملا مشهود بود تکیه بر فضای چند فرهنگی و چند زبانی کنگره و سنگاپور بود. این نقطه اشتراک در سراسر طول کنگره و حتی زمانی که در خیابان قدم می‌زدیم به وضوح روشن بود. کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع رسانی سنگاپور چهار زبان خدمت رسانی دارند: انگلیسی، چینی، مالایی و تامیلی(هندی). در جریان سخنرانی‌های رئیس کتابخانه ملی و وزیر ارتباطات تاکید شد که برای اقتصاد دانش‌بنیان سنگاپور، کتابخانه‌ها عناصر اساسی هستند.

در برنامه کنگره هیچ زمانی برای پذیرایی یا ناهار پیش بینی نشده بود و فرض این بود که افراد زمان کوتاهی را برای تناول غذایی سبک پیدا می‌کنند. شاید این فرض هم بود که شرکت‌کنندگان در هتل محل اقامت خود صبحانه سیری خورده و تا میانه روز می‌توانند به راحتی سر کنند. اتوبوسی که از هتل ما حرکت میکرد راس ساعت 7.40 صبح راه می‌افتاد. یعنی شما می‌بایست حوالی ساعت 6 صبح بیدار و شروع می‌کردید به آماده شدن تا بتوانید از اتوبوس رایگان استفاده کنید. وگرنه هزینه تاکسی برای مسافت هتل محل اقامت من تا  محل برگزاری کنگره چیزی حدود 40 هزار تومان می‌شد.

ساعت 12 همان روز بلافاصله پس از مراسم افتتاحیه انتشارات سیج[11] میزبان کارگاهی با عنوان: چگونه اثر خود را منتشر کنیم[12]؟ بود. همزمان سخنرانی‌ها و کارگاه‌های دیگری نیز به صورت موازی برگزار می‌شد که من براساس علاقه خود این کارگاه را انتخاب و در آن شرکت کردم. در کتابخانه ملی سنگاپور هم که به فاصله اندکی از محل برگزاری کنگره قرار داشت، سخنرانی‌های عمومی برگزار می‌شد.

دو سخنران اصلی این کارگاه که البته بیشتر به صورت سمیناری برگزار شد آقایان پروفسور یان جانسون[13] و پروفسور پل استرگس[14] بودند. هردو استاد به این موضوع پرداختند که به عنوان سردبیران نشریات سیج به چه موضوعاتی اهمیت می‌دهند و چگونه مقالات را برای پذیرش یا رد بررسی می‌کنند. آنها تجربیات خود در نشریه ایفلا را به صورت دو اسلاید و سخنرانی بدون حرف اضافه یا حاشیه‌ای مطرح کردند. این کارگاه می‌تواند موضوع مقالات کامل‌تر و کارگاه‌های مشابه در ایران باشد که سعی می‌کنم در آینده برنامه‌ریزی کنم. دو سوال مهم در پایان مطرح شد که یکی از آنها را من طرح کردم. اول اینکه چرا مجله ایفلا در نشریات آی‌اس‌آی نمایه نمی‌شود و آیا برای اینکار اقدامی صورت پذیرفته یا نه؟ دوم این که چرا پروفسور جانسون در قسمت متدولوژی مقالات صرفا به روش‌های کمی پرداختند و آیا روش‌های کیفی برای مجله ایفلا موضوعیتی ندارد؟

در پاسخ به سوال اول گفته شد که مجله ایفلا برای دریافت ضریب تاثیر اقدام کرد ولی مورد قبول واقع نشد و یکی از دلایل آن انتشار مقالات کنفرانس‌هاست که معمولا خیلی مورد استناد قرار نمی‌گیرند. قرار است امسال مجددا تقاضایی برای درج در فهرست آی‌اس‌آی ارسال شود که نتیجه آن دو سال دیگر معلوم می‌شود. در پاسخ به سوال دوم، که من پرسیدم، پروفسور جانسون گفت که اغلب مقالاتی که به دست ما می‌رسد با متدولوژی کمی کار شده ولی اگر مقاله خوبی با متدولوژی کیفی باشد آن را منتشر می‌کنیم. پروفسور استرگس اجازه خواست مطلبی اضافه کند و با لحنی تند و لهجه غلیظ انگلیسی گفت که بسیاری از مقاله‌های حاوی عدد و رقم و تحلیل های آماری هیچ ارزشی ندارند و چه خوب است که متدولوژی کیفی مورد تاکید بیشتری قرار گیرد. ایشان در ادامه سخنان خود برای تاکید بر کوتاه‌نویسی به سخنی از ولتر اشاره کرد که روزی نامه‌ای طولانی برای دوستش نوشت و در انتها ذکر کرد که "اگر وقت بیشتری داشتم کوتاه‌تر می‌نوشتم".

از ساعت دو بعد از ظهر وقت ارائه پوسترها و نمایشگاه بود. سالن بزرگی برای غرفه‌های نمایشگاهی مرتبط با موضوعات کتابداری و اطلاع‌رسانی اختصاص یافته بود که در آن تعداد زیادی از شرکت‌ها، انجمن‌ها و کتابخانه‌های ملی محصولات و دستاوردهای خود را به نمایش گذاشته بودند. جای خالی غرفه‌ای از ایران که مجموعه‌ای از فعالیت‌های کتابخانه ملی، کتابخانه مجلس، انجمن کتابداری، مرکز منطقه‌ای علوم و تکنولوژی و ایرانداک را به نمایش بگذارد خالی بود. همین قدر بگویم که کتابخانه ملی قطر دارای غرفه بزرگی بود. از نقاط برجسته این نمایشگاه که توجه مرا جلب کرد موارد زیر بود:

ایفلا: غرفه اصلی نمایشگاه در مرکزیت سالن در اختیار ایفلا بود که  در آن انتشارات خود، هدایا، کارت پستال‌های ویژه گزارش جهت‌گیری و ثبت نام برای عضویت در ایفلا در آن برقرار بود.

  OCLC : به عنوان حامی اصلی کنگره، اولین غرفه از درب اصلی را به خود اختصاص و WORLDCAT را برای عرضه معرفی میکرد؛

امرالد: ناشر نشریات معتبر و از جمله نشریه ایفلا کارگاه‌های آموزشی برای آشنایی با نشریاتش و نیز نحوه استفاده از پایگاه‌های دادۀ خود را برقرار ساخت؛

اشپرینگر: مانند امرالد انتشارات خود و پایگاه‌های داده مرتبط را تبلیغ می‌کرد؛

دانشگاه فنی نانیانگ

انجمن کتابداران آمریکا[15]

در قسمتی از سالن نمایشگاه، پوسترهای پذیرفته شده حاضر بودند که پوسترهای چهار ایرانی در میان آنها به چشم می‌خورد.

دوشنبه نوزده آگوست با سخنرانی خانم پرنتز در جلسه عمومی ساعت 8.30 صبح آغاز شد. ایشان درباره گزارش جهت‌گیری[16]، بینش‌هایی را به جمع حاضر منتقل کرد. ایفلا از سال قبل شروع به آماده‌سازی گزارشی درباره وضعیت دنیای اطلاعات و گرایش‌های ایجاد شده در آن کرده است. اهمیت این گزارش در میزان کارشناسی‌هایی است که در طول سال گذشته برای آن انجام شده و بزرگترین نهاد کتابداری و اطلاع‌رسانی دنیا آن را منتشر ساخته است. ایفلا عنوان‌های این گزارش را به صورت پنج کارت پستال با معنا در اختیار مراجعه کنندگان به غرفه‌ در نمایشگاه جنب کنگره نیز قرار داد. اصل گزارش را می‌توان از سایت ایفلا دریافت کرد. خانم پرنتز از همه دعوت کرد بازخورد این گزارش را با آنها در میان بگذارند. در عین حال اعلام شد که ایفلا کتابخانه‌ای دیجیتال را در وب‌سایت خود راه‌اندازی کرده و کلیه مقالات کنفرانس‌ها را از این پس در آن به صورت رایگان در دسترس قرار می‌دهد. برای دسترسی به این کتابخانه در سایت ایفلا به نشانی فوق به پیوند کتابخانه ایفلا مراجعه شود.

جلسات بعدی این روز آینده کتاب الکترونیک و حفاظت و نگهداری منابع دیجیتال بود که آخری را یونسکو میزبانی کرد.

بعداز ظهر باز هم جلسه بازدید از پوسترها برقرار بود.

سه شنبه بیست آگوست با سخنرانی یک ژورنالیست به نام چریان جورج[17]استاد ممتاز دانشگاه نانیانگ سنگاپور آغاز شد. عنوان سخنرانی ایشان «سرنوشت ]افکار[عمومی در عصر گزینش شخصی» بود. مثال شاخص سخنان ایشان فریب افکار عمومی آمریکا و جهان توسط جورج بوش و حمله به عراق به مدد رسانه فاکس نیوز بود. وی بیشتر به طرح سوال پرداخت و نقش کتابخانه‌ها در پرورش افکار عمومی را مطرح کرد.

موضوع مورد علاقه من دانش بومی بود که در جلسه مربوط به آن شرکت کردم. طی این جلسه موازی که تحت عنوان «دانش بومی و چند فرهنگی در آموزش کتابداری و اطلاع رسانی: احتمالات بی شمار...» برگزار شد هشت مقاله ارائه شد. ارائه‌دهندگان مقالات از کشورهای آمریکا، کانادا، استرالیا، نیوزیلند، کرواسی و اوگاندا بودند. اغلب مقالات ارائه شده توصیفی و کیفی بود.

بعداز ظهر در سالن نمایشگاه ارائه پوسترها ادامه یافت.

آغازگر سخنرانی‌های روز 21آگوست دکتر پاروگ خان رئیس شرکت هیبرید ریلیتی بود. عنوان سخنرانی او کتابخانه‌های فراگیر در واقعیت هیبرید بود. او با تشریح وضعیت در حال تغییر جهان گفت که پس از عصر اطلاعات که از دهه 1970 آغاز شده است عصر هیبرید در حال جایگزین شدن است. وی از TQ به جای IQ گفت که منظور از آن میزان توانایی فرد در استفاده از فناوری در زندگی و کار است. دکتر خان در پایان پرسید جایگاه کتابخانه در چنین دنیایی کجاست؟

کارگاه بسیار خوبی تحت عنوان «مهار شغل خود را به دست گیرید» در یکی از جلسات موازی در همین روز برگزار شد. شکل برگزاری کارگاه بسیار جالب بود. تعدادی میز گرد در سالنی قرار داشت که در هرکدام استاد مربوطه با جزوه‌های از قبل آماده شده حضور داشت. شرکت‌کنندگان براساس علاقه خود میزی را انتخاب و دور آن می‌نشستند. سپس با اعلام مدیر جلسه هر استاد مبحث خود را آغاز می‌کرد. برای هر میز پانزده دقیقه وقت در نظر گرفته شده بود و در پایان پانزده دقیقه، مدیر جلسه در سوتی می‌دمید و افراد دور هر میز به میز دیگری که موضوع مورد علاقه آنها روی تابلوی آن نوشته شده بود می‌رفتند.

من برای اولین بحث، میز «روش نگارش مقاله علمی» را برگزیدم. استاد این میز دکتر سندرا هیرش استاد دانشکده علوم اطلاع‌رسانی دانشگاه سن خوزه آمریکا بود. پس از ذکر مطالبی من از دکتر هیرش خواستم تجربیات شخصی خود در این مورد را بیان کند. که ایشان از این سوال استقبال و نکاتی را بیان کرد. البته وقت کوتاه بود و مطلب بسیار، پس ما به جزوات و وعده ادامه مباحث به صورت دیجیتال بسنده کردیم. میز بعدی که انتخاب کردم بین‌المللی سازی شغل بود. خانم سوزان اشنور، رئیس مرکز برنامه‌های بین المللی مورتنسون دانشگاه ایلینویز استاد این میز بود. نکته مهم در اینجاست که جزوه‌های درسی این استاد به یک برگ پشت و رو و خیلی خلاصه به همراه پیوندهای اینترنتی متعدد محدود می‌شد و ازقبل آماده بود. این کارگاه هم جزو آموزش‌های بسیار ارزشمندی بود که جای آن در فضای آموزش کتابداری و اطلاع‌رسانی کشورمان خالی است. در بخشی از برگه راهنما آمده بود: برای جهانی‌سازی شغل خود باید ابتدا به چهار سوال مهم پاسخ گویید: 1. چرا؟ آیا دلایل محکم و کافی برای این کار دارید یا فقط میخواهید سفر کنید و جاهای جدید را ببینید؟ 2. چه مهارتهایی برای عرضه به دنیا دارید؟ 3. آیا برای صرف وقت، انرژی و منابع ارزشمند خود اشتیاق و آمادگی دارید؟ 4. آیا فعالیتهای بین المللی در حرفه ی شما مهم ترین اولویتهایتان است؟

راس پانزده دقیقه میزها عوض شد و این بار من انتشارات امرالد را انتخاب کردم. رئیس این جلسه خانم پروفسور کی ان کسل استاد دانشکده ارتباطات و اطلاعات دانشگاه راتگرز آمریکا بود. امرالد مجموعه‌ای از نشریات خود که مرتبط با کتابداری و اطلاع‌رسانی بود در این کارگاه کوتاه معرفی و برای ارسال مقالات به آنها راهنمایی‌های خوبی را ارائه کرد. خانم پروفسور کسل سردبیر مجله مجموعه سازی امرالد است.

دو کارگاه بعدی به ترتیب منشور اخلاقی و کاربرد رسانه‌های اجتماعی درکتابخانه بود. سرانجام مدیر جلسه از شرکت‌کنندگان خواست آنچه را آموخته‌اند برای بقیه بیان کنند. من داوطلب شدم و در کم تر از دو دقیقه آموخته‌های خود را بیان کردم.

بعداز ظهر همان روز جلسه مجمع عمومی برگزار شد که شرکت برای همه آزاد بود ولی فقط کسانی که حق رای داشتند می‌توانستند در مباحث شرکت، اظهار نظر و در رای‌گیری شرکت کنند.

بیست و دوم آگوست آخرین روز کنگره بود. در همین روز من می‌بایست مقاله خود را تحت عنوان «تلاشهای ایرانیان برای طراحی و تصویب نخستین برنامه آموزشی درازمدت برای متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی کشاورزی» ارائه می‌کردم. اولین جلسه موازی به سخنرانی من و پنج سخنران دیگر اختصاص داشت. از پنج سخنران دیگر یکی غایب بود و به این ترتیب در مجموع پنج سخنرانی در این مجموعه انجام شد. سرکار خانم دکتر صمیعی و همکارشان در سخنرانی من حاضر بودند.

در همین روز کارگاهی تحت عنوان «ارتباط جهانی کتابداران جدید» در ساعت 10.45 برگزار شد. در این کارگاه که به صورت میزگردی و مشارکتی برگزار شد من در مبحث مدیریت و رهبری شرکت کردم.

سرانجام جلسه اختتامیه راس ساعت 16.15 عصر به انجام رسید. در این جلسه ریاست ایفلا از خانم پرنتز به خانم سینیکا سیپلیا[18] منتقل شد.

کنگره به پایان رسید ولی یکی از بهترین و غنی‌ترین تجربیات من در این دوره در روز پس از کنگره که به بازدید از کتابخانه ملی و عمومی سنگاپور اختصاص داشت رقم خورد.

بحث، نتیجه‌گیری و پیشنهادات

ایفلا همانطور که از نامش برمی‌آید نهادی برخواسته از دل انجمن‌ها و موسسات کتابداری و اطلاع‌رسانی است. هزینه‌هایش از طریق آبونمان و کمک‌های بلاعوض و فروش محصولاتش حاصل می‌شود و به هیچ دولت یا سازمانی وابسته نیست. اعضای انفرادی آن بسیار اندکند و اغلب اعضای آن را همان انجمن‌های کتابداری، کتابخانه‌های ملی، کتابخانه‌های مجالس کشورها و سازمان‌های مردم‌نهاد تشکیل می‌دهند. با عضویت سازمان‌ها در ایفلا، اعضای آنها هم به طور خودکار می‌توانند از مزایای عضویت استفاده کنند. پس عضویت انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران در این نهاد به دلایل چندی لازم است:

1. همانطور که در گزارش جهت گیری ایفلا در سال جاری آمده است فضای کتابداری و اطلاع رسانی به سرعت در حال تغییر بوده و نوعی نگاه جهانی بر آن حاکم شده است؛
2. ایفلا جزو فعال‌ترین نهادهای جهانی در تدوین پروتکل‌های موثر بر فعالیت‌های حرفه‌ای کتابداری و اطلاع‌رسانی است و اکنون جای خالی متخصصان ایرانی در سطوح کارشناسی و تصمیم‌گیری در ایفلا کاملا مشهود است؛
3. تعداد زیادی از دانش‌آموختگان کتابداری و اطلاع‌رسانی از دانشگاه‌های معتبر انگلیس و آمریکا فارغ التحصیل شده‌اند و با توجه به تسلط آنها به زبان انگلیسی انتظار می‌رود به عنوان نماینده انجمن کتابداری ایران در مباحث کارشناسی و سیاستگذاری ایفلا شرکت فعال داشته باشند؛
4. هزینه آبونمان عضویت انجمن در ایفلا با توجه به مزایای آن ناچیز است. حتی می‌توان با انتشار فراخوانی از اعضای فعال انجمن، این هزینه را از داوطلبان و سازمانهای وابسته گردآوری نمود.

خلاصه این که شرکت و فعالیت ایرانیان در ایفلا2013 اصلا در خور نام ایران نبود. ما با شرکت در چنین محافلی می‌توانیم بسیاری از سوء تفاهم‌های بی‌پایه و اساس را حل کنیم و با کسانی که با ما هم فکر هستند متحد شویم.

کنگره بعدی ایفلا در سال 2014 در لیون فرانسه برگزار می‌شود و از همین الان بروشور آن چاپ و وب‌سایت آن طراحی و آنلاین شده است. اگر می‌خواهیم درکنگره بعدی فعال باشیم و حضور ما به تک چهره‌های داوطلب محدود نباشد نیاز به عزم جدی و برنامه‌ریزی دقیق است. در پایان پیشنهاداتی را به شرح زیر ارائه می‌شود:

نمونه ای از تبلیغات کنگره که در زمینه آن چرخ و فلک مشهور سنگاپور هویداست. این کنگره دارای تبلیغات گسترده ای در نقاط مرتبط شهر مانند تفریحگاه ها و مراکز فرهنگی همچون کتابخانه ملی سنگاپوربود.

1. کارگروهی در انجمن کتابداری ایران با حضور نمایندگانی از موسسات کتابداری و اطلاع‌رسانی دولتی و خصوصی تشکیل و از امروز برنامه‌ریزی برای عضویت در ایفلا و شرکت در کنگره‌های آن (نه فقط 2014) را برنامه‌ریزی کند.
2. جلساتی با حضور شرکت‌کنندگان در کنگره‌های قبلی تشکیل و نتایج جلسات مدون شود.
3. جلساتی با وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در مورد تاثیرات این کنگره برگزار و کمک‌هایی که وزارت می‌تواند به انجمن بدهد تا به عنوان سفیران جمهوری اسلامی ایران در جمع تاثیرگذار کتابداران سراسر جهان نقش ایفاد کنند جمع‌بندی و پیگیری شود. همان‌طور که گفته شد در این کنگره ها حداقل 3500 نفر از سراسر جهان شرکت می‌کنند که بسیاری از آنها نمایندگان کتابخانه‌های ملی عمومی و دانشگاهی و اساتید دانشگاه‌های معتبر و بزرگ جهان هستند.
4.  در نمایشگاه تاثیرگذاری که جنب کنگره تشکیل می‌شود جای خالی نمایندگان ایران مشهود بود. پیشنهاد می‌شود مجموعه‌ای از نمایندگان ایران مثل کتابخانه ملی، انجمن کتابداران، مرکز منطقه‌ای علوم و تکنولوژی و کتابخانه مجلس و همین طور شرکت‌هایی از بخش خصوصی زیر نام جمهوری اسلامی ایران غرفه‌ای را در کنگره اجاره و مجموعه‌ای از امکانات و دستاوردها را عرضه کنند.
5. تعدادی از شرکت‌کنندگان ایرانی با هزینه شخصی در همایش شرکت کرده بودند. اگر شرکت کننده‌ای دارای حداقل شرایط لازم مثل تجربه کاری مرتبط، تسلط به زبان انگلیسی یا یکی از زبانهای رایج ایفلا و تحصیلات مرتبط بود؛ بتواند از گرنت‌های نهادهای ایرانی استفاده کند. گرنت‌هایی از طرف کشور میزبان ایفلا و حامیان کنگره عرضه می‌شود که واجدان شرایط خودشان می‌توانند اقدام کنند.

خلاصه من می‌خواهم بگویم که رهبری حرکت ما در ایفلا باید به عهده انجمن کتابداری باشد که نهادی غیردولتی، غیرانتفاعی و مستقل مثل خود ایفلاست.

سخن پایانی

من عضو هیات علمی مرکز آموزش عالی امام خمینی(ره) وابسته به وزارت جهاد کشاورزی هستم. شرکت در این کنگره با هزینه سنگین حدود 12 میلیون تومانی آن برایم غیر ممکن بود. کتابخانه ملی سنگاپو با پرداخت گرنت 1500 دلاری که شامل هزینه هتل، غذا و رفت و آمد در سنگاپور بود، موسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد کشاورزی با تقبل هزینه رفت و آمد به سنگاپور، مرکز آموزش عالی امام خمینی(ره) با تقبل هزینه ثبت نام دانشجویی و پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) با صدور گواهی جهت استفاده از تخفیف دانشجویی، زمینه شرکت این جانب در کنگره ایفلا را فراهم آوردند. ضمن تشکر از مسئولان محترم همه سازمان‌های فوق امیدوارم حاصل این سفر مایه خیر و برکت برای کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران باشد.