پی اچ دی فُروم چیست؟

لیزنا، داریوش علیمحمدی، عضو هیأت علمی گروه مطالعات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه تربیت معلم: پی اچ دی فُروم [1] که به ندرت از آن تحت عنوان گفتارهای دکترا[2] (روچه[3]، 1998) نیز یاد شده است، به نشست علمی دانشجویان دکترا اتلاق می شود. هدف چنین نشستی در درجه اول می تواند تبادل آراء و دیدگاه های تخصصی دانشجویان دکترا باشد. کای لیان[4]، مین[5] و ژینونگ[6] (2010) تسهیم موفقیت ها، تغذیه علمی دانشجویان مستعد و ارتقاء پژوهش ها را از جمله کارکردهای پی اچ دی فُروم دانسته اند.

کوریل[7] (2011) بر این باور است که دانشجویان دکترا در کنار ارائه یافته های خود و کسب اطلاع از نتایج تحقیقات سایرین، می توانند با استفاده از محمل فُروم، شبکه غیررسمی ارتباطات خود با اساتید، دانشجویان و سایر متخصصان را نیز توسعه دهند. پی اچ دی فُروم می تواند یک رویداد علمی یک روزه باشد که در آن دانشجویان دکترا در فواصل زمانی کوتاه (پانزده تا بیست دقیقه به طور معمول) و در قالب اسلایدهای پاورپوینت یا پوستر، یافته های خود را عرضه می کنند. ارائه ها می توانند بر اساس قرابت موضوعی یا روش شناختی در قالب پَنِل های تخصصی دسته بندی شوند. در پایان هر پَنِل، میزگردی اجرا خواهد شد که در آن اساتید دوره دکترا، دانش آموختگان اخیر این دوره و نیز سایر دانشجویان دیدگاه خود در مورد پژوهش های معرفی شده را بیان خواهند کرد.

حضور و ارائه در یک پی اچ دی فُروم مزایای قابل توجهی برای دانشجویان دکترا در پی خواهد داشت:

1. برخی از دانشجویان دکترا که تا کنون کمتر فرصت یافته اند در مجامع و محافل تخصصی و در حضور تنی چند از صاحب نظران یک بحث علمی را هدایت کنند، خواهند توانست توان و استعداد خود در این زمینه را در معرض دید و قضاوت سایرین قرار دهند. این امر، هم مهارت های ارتباطی دانشجویان را تقویت خواهد کرد و هم اهل حرفه را در شناسایی افراد مستعد و مسلط یاری خواهد داد. دانشجویانی که در یک فُروم، به اصطلاح گُل می کنند همان کسانی هستند که در آینده نزدیک رهبری یک جبهه آموزشی یا پژوهشی را به دست خواهند گرفت.
2. ارائه یافته ها و دفاع از پژوهش، یک فرصت بی نظیر و شانس بی بدیل است که پیش از تشکیل جلسه رسمی دفاع از رساله دکترا به دانشجو امکان می دهد فارغ از اضطراب عادی چنین جلسه ای اندیشه های خود را به صورت منظم و بدون ترس از باطل شدن عرضه کند. جلسه دفاع از رساله دکترا به دلیل حساسیت بالاتر نسبت به جلسه دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد و نیز مدت زمان بیشتری که دانشجو صرف انجام کار کرده گاهی اوقات برای برخی از افراد تبدیل به کابوسی می شود که به راحتی نمی توانند کنارش بگذارند. حاضر شدن در یک پی اچ دی فُروم و بهره مندی از فضای علمی و در عین حال دوستانه آن، دانشجوی دکترا را در شناسایی نقاط قوت و ضعف کارش و آماده تر شدن برای دفاع نهایی از پژوهش یاری خواهد داد. اهمیت ویژه این حضور، در بهره مندی از آراء افرادی خارج از کمیته داوری رساله دکترا نهفته است. روشن است که داوران عضو کمیته یک رساله، نهایت دقت خود را اِعمال خواهند کرد. اما زوایایی از کار همچنان مغفول خواهند ماند. زیرا حوزه های تخصصی این اجازه را به داوران نمی دهند که همه ابعاد یک مسأله پژوهش را به درستی و به طور کامل واکاوی نمایند. حاضران پی اچ دی فُروم بهترین افراد خارج از کمیته رساله هستند که می توانند قضاوت علمی و منصفانه ای را به رایگان در اختیار دانشجوی دکترا قرار دهند. به این ترتیب، احتمال طرح یک پرسش عجیب یا نسبت دادن یک ایراد اساسی به پژوهش در جلسه دفاع و در نتیجه آسیب دیدن حیثیت علمی دانشجو کاهش خواهد یافت.
3. دانشجو از طریق عرضه کردن پژوهش خود و نیز کسب اطلاع از تحقیقات سایرین درخواهد یافت که در حوزه مورد مطالعه احتمالاً تنها نیست. موارد متعددی را می توان سراغ گرفت که در آنها بیش از یک نفر و به طور همزمان روی یک موضوع، فعالیت پژوهشی می کنند. البته قاعده تدوین پروپوزال و آغاز پژوهش این است که دانشجو و کمیته مربوطه اطمینان یابند که این تحقیق تکراری نیست. اما روشن است که در مرحله مرور متون تنها می توان از بابت تکراری نبودن کار در مقام مقایسه با تحقیقاتی که قبلاً نتایج آنها منتشر شده اطمینان حاصل کرد. چه بسا در همان زمان گروهی در دانشگاهی دیگر کاری مشابه را برنامه ریزی کرده یا در دست اجرا داشته باشند که نتایجش هنوز منتشر نشده. چنین مشابهت هایی که بعضاً نمونه های آن گزارش شده است تنها در بستر پی اچ دی فُروم خود را نشان خواهند داد. به این ترتیب، دانشجو اگر با محققی دیگر آشنا شود که کاری مشابه را انجام داده است، خواهد توانست در صورت لزوم و با توجه به مقدار تشابه محتمل راهبرد پژوهشی خود را اصلاح نماید. چنین اصلاحی ضروری می نماید؛ زیرا بعید نیست که کمیته رساله در جلسه دفاع همین مشابهت را مبنای کسر امتیاز یا حتی مردود شمردن پژوهش قرار دهند. علاوه بر این، بررسی تحقیقات مشابه به دانشجویان کمک خواهد کرد که از تکرار اشتباه های قبلی و اتلاف زمان جلوگیری کنند. شاید دانشجوی دیگری که زودتر تحقیق خود را آغاز کرده در مسیر گردآوری و تحلیل داده ها با موانعی مواجه شده باشد که اطلاع از آنها نفر دوم را از یک مهلکه نجات دهد.

هر چند کارکرد اصلی پی اچ دی فُروم ارائه و چکش کاری رساله های تکمیل نشده دکترا است، اما می توان در این محافل پَنِل هایی را نیز به پژوهش های مرتبط با واحدهای موجود در برنامه درسی دوره دکترا اختصاص داد. گاهی اوقات دانشجویان در چارچوب برنامه درسی، تحقیقات متنوع و بدیعی را انجام می دهند که جا دارد در قالب پی اچ دی فُروم فضای مناسبی برای معرفی آنها تدارک دیده شود. همچنین، گروهی از دانشجویان دکترا را می توان شناسایی کرد که بر اساس علائق شخصی خود و فارغ از برنامه درسی دوره دکترا، پژوهش های آزادی را انجام داده اند؛ خواه تحت نظارت یک استاد بوده باشد یا خیر. این دسته از تحقیقات نیز شایستگی عرضه شدن در پی اچ دی فُروم را دارند.

References

• Coryell, J. E. (2011). Insights into experiences in student research forums: The case of the TESOL Doctoral Student Forum. Presented at the Adult Education Research Conference (AERC). Available at: http://www.adulterc.org/applications/ClassifiedListingsManager/inc_classifiedlistingsmanager.asp?ItemID=1538&CategoryID=174
• Kai-lian, Z.; Min, Z. and Zhi-nong, W. (2010). Significance of doctoral forum in post-graduate innovative education. China Higher Medical Education, Vol. 24, No. 5. Available at: http://en.cnki.com.cn/Article_en/CJFDTOTAL-ZOGU201005003.htm
• Roche, M. W. (1998). The Doctoral Colloquium as a Community of Learning and a Forum for Professional Development. ADFL Bulletin, Vol. 30, No. 1: pp. 38-43.

[1] . Ph.D. Forum

[2]. Doctoral Colloquium

[3]. Roche

[4]. Kai-lian

[5]. Min

[6]. Zhi-nong

[7]. Coryell

علیمحمدی، داریوش. «پی اچ دی فُروم چیست؟». پایگاه تحلیلی خبری لیزنا. سخن هفته شماره 64.  10 بهمن 1390.