نشست تخصصی استاندارد شابکا برگزار شد

به گزارش لیزنا، در نشست تخصصی استاندارد شابکا (شناسگر بین المللی کتابخانه ها و سازمانهای وابسته) که روز سه شنبه (۱۲ اسفند) در نهاد کتابخانه های عمومی برگزار شد، دکتر محمد کریم صابری رئیس اداره استاندارد نهاد کتابخانه های عمومی کشور، فاطمه پازوکی کارشناس اداره استاندارد نهاد کتابخانه های عمومی، امین متولیان معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی نهاد کتابخانه های عمومی، زهرا مستوفیان معاون برنامه ریزی، نوسازی و تحول اداری اداره استاندارد و فرامرز مسعودی نماینده انجمن کتابداری و اطلاع رسانی، در خصوص استاندارد بین المللی شابکا و همکاری نهاد کتابخانه های عمومی و انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران در خصوص استانداردسازی کتابخانه های عمومی کشور، گفتگو کردند.

دکتر محمد کریم صابری: استاندارد شابکا برای ۳ هزار کتابخانه عمومی کشور اجرا می شود

در ابتدای برنامه، دکتر محمد کریم صابری، رئیس اداره استاندارد نهاد کتابخانه های عمومی کشور، در خصوص استانداردسازی کتابخانه های عمومی اظهار داشت: بحث تدوین استاندارد از جمله فعالیت های مهمی است که در اکثر حرفه ها و رشته های علمی وجود دارد، کتابخانه های عمومی نیز برای بهسازی و گسترش خدمات خود نیازمند تدوین استانداردهایی است.

وی افزود: دو سازمان بین المللی وجود دارند که استانداردهای بین المللی کتابخانه ها را تدوین می کنند. یکی  سازمان بین امللی استاندارد که ۲۹۳ کمیته فنی دارد و توسط کمیته  TC۴۶   استانداردهای کتابداری، آرشیو، موزه ها نمایه سازی و اسناد را منتشر می کند. این کمیته تاکنون ۱۱۲ استاندارد بین المللی را منتشر کرده که تعدادی از آنها توسط سازمان ملی استاندارد ایران بومی سازی و منتشر شده است.

صابری در ادامه سخنان خود بیان کرد: سازمان بین الملی دیگر که در حوزه استانداردهای کتابخانه ها، فعالیت دارد،  فدراسیون بین المللی انجمنها و موسسات کتابداری (ایفلا) است که هزار و ۵۰۰ عضو  در ۱۵۰ کشور جهان دارد و تاکنون ۵۰ استاندراد بین الملی را در حوزه کتابخانه های عمومی و کتابداری منتشر کرده و کمیته ای به نام کمیته استاندارد را نیز در سال ۲۰۱۲ تشکیل داد تا استانداردهای حوزه کتابدراری را با دقت و نظم بیشتری پیگیری کند.

رئیس اداره استاندارد نهاد کتابخانه های عمومی کشور، اضافه کرد: علیرغم چنین  تلاشهایی در سطح بین المللی ، متاسفانه در سطح ملی، تلاشی در زمینه استانداردهای کتابخانه های عمومی انجام نشده بود و با خلأ  پژوهشی در این حوزه مواجه بودیم لذا برای پر کردن این خلأ، نهاد کتابخانه های عمومی در سال ۱۳۹۲ اداره ای به اسم اداره استاندارد تاسیس کرد تا تدوین استانداردهای کتابخانه های عمومی را انجام دهد.

صابری ۵ فعالیت اصلی را برای اداره استاندارد نهاد کتابخانه های عمومی برشمرد: اداره استاندارد نهاد کتابخانه های عمومی کشور، ۵ فعالیت اصلی بر عهده دارد از جمله؛

۱- تولید محتوای استاندارد برای کتابخانه های عمومی کشور توسط این اداره (استاندرادهای بین المللی را ترجمه و منتشر می کند و آنها را در اختیار جامعه کتابداری و کتابخانه های عمومی قرار می دهد.) ، تاکنون سه استاندراد، مشخص شده که عبارتند از شاخص های عملکرد کتابخانه های عمومی،استاندارد  کتابخانه های سیار و استاندارد کتابخانه های استرالیا

۲- تدوین استانداردهای ملی برای کتابخانه های عمومی کشور که طبق رویه های سازمان ملی استاندارد انجام می شود. یعنی ما پیشنهادهای تدوین استاندارد را به  سازمان استاندارد ملی ارسال می کنیم و بعد تایید ایشان، به نهاد کتابخانه های عمومی ابلاغ می شود و نهاد نیز طبق ضوابط سازمان ملی استاندارد، استانداردهای ملی را تدوین می کند. تا به امروز، ۴۰ استاندارد را جهت تدوین به سازمان ملی استاندارد  پیشنهاد داده ایم.

۳- پژوهش های تطبیقی اداره استاندارد که وضعیت کتابخانه های عمومی کشور را در مقایسه با استانداردهای بین المللی  مشخص می کند. در این راستا، سالانه دو پژوهش در دستور کار اداره استاندارد  قرار دارد؛ یکی مقایسه وضعیت کتابخانه های عمومی ایران با استانداردهای ایفلا و دیگری مقایسه وضعیت کتابخانه های عمومی با شاخصهای سند چشم انداز است.

۴- همکاری و تعامل با سازمان ملی استارد ایران؛ بر این اساس، اداره استانداردِ نهاد، باید در اجلاسیه ها و کمیته های ملی  سازمان  استاندارد ملی شرکت کند. ( یکی از این استانداردها نیز استاندارد شابکاست.)

۵-برگزاری نشست های تخصصی استاندارد و جلسات هم اندیشی. هدف آن، تدوین استانداردهای ملی در حوزه کتابخانه ها و کتابداری است. بعد از اینکه توسط سازمان ملی استاندارد مشخص و معرفی شد، برای اجرا و استفاده در اختیار جامعه کتابداری و کتابخانه های عمومی قرار می گیرد.

بعد از انتشار استاندارد توسط سازمان ملی استاندارد، تصمیم  نهاد کتابخانه ها با موافقت معاون برنامه ریزی پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد، بر آن شد که استاندارد شابکا برای ۳ هزار کتابخانه عمومی کشور، قراد داده شود.

صابری در ادامه سخنان خود عنوان کرد: جلسه حاضر، اولین نشست تخصصی است که در راستای این برنامه انجام می شود و امیدوارم شروعی باشد برای ادامه همکاری های نهاد کتابخانه های عمومی، سازمان ملی استاندارد، سارمان اسناد و کتابخانه ملی و انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران.

زهرا مستوفیان: استاندارد شابکا، طبق استاندارد ISO 15511  تدوین شده

زهرا مستوفیان معاون برنامه ریزی، نوسازی و تحول اداری اداره استاندارد، در رابطه با ایجاد استاندارد شابکا گفت: ابتدا درخواستی را برای مدیریت تدوین استاندارد سازمان استاندارد ملی ارسال می شود و این درخواست به کمیته برنامه ریزی ارجاع خواهد شد و  در کمیته درباره آن استاندارد نظراتی داده می شود، البته رفرنسهای آن استاندارد باید بین المللی باشد، در سوابق حرفه ای شخص درخواست کننده نیز لازم است که  ۵ کار حرفه ای باشد و رشته تحصیلی وی نیز باید مرتبط با موضوع باشد؛ پس از تصویب استاندارد، در کمیته مطرح، پیش نویسی از آن تهیه می شده و  در جلسه ای در خصوص بومی سازی آن در کشور صحبت می شود. اساتید نظر می دهند و سپس کمیته های فنی و نهایی، به کمیته ملی می رود و مدیریت تدوین در زمینه تایید آن استاندارد نظر می دهند. در صورت تصویب، استاندارد مذکور به چاپ می رسد.

مستوفیان افزود: استاندارد شابکا  نیز که قبلا با نام شناسبک و  طبق استانداردISO 15511    (که در سال ۲۰۰۳ تدوین شد و در سال ۲۰۱۱ مورد بررسی و ویرایش مجدد قرار گرفت) تدوین شده بود، توسط  خانم دیانی ، دبیر این استاندارد، تغییراتی در آن ایجاد شد و اکنون با نام شابکا، تدوین و منتشر شده.

پازوکی: تا اواسط سال ۹۴، تمام کتابخانه های عمومی کشور، استاندارد شابکا می گیرند

در ادامه جلسه، فاطمه پازوکی در خصوص تدوین استاندارد، اطلاعات فنی ارائه داد و اظهار داشت: شابکا یا شناسه گر، کُدی است که به هر کتابخانه  مرکز اطلاع رسانی و موزه و آرشیو داده می شود تا به صورت یونیک قابل شناسایی باشد؛ شابکا شناسگر ۱۶ کاراکتری است که در ۴ بخش دسته بندی می شود، یک شناسه به کشور داده می شود و اطلاعات خاصی نیز به کتابخانه مرکز اطلاع رسانی، داده می شود.

وی افزود: هر چقدر که  کتابخانه مورد نظر، کوچک تر و تخصصی تر  باشد، شماره شابکای آن، طولانی تر شده و هر چه کتابخانه، بزرگتر باشد، کد کوچک تری به آن اختصاص داده می شود. برای اختصاص دادن این کدهای استاندارد، در  هر کشور، نهاد یا سازمانی  معرفی می شود تا این کد را به کتابخانه های آن کشور اختصاص دهند.در ایران نیز، اداره ای تحت عنوان اداره شابکا در کتابخانه ملی مسئول ارائه این شماره استاندارد برای کتابخانه هاست.

پازوکی ادامه داد: قرار بر این شد که به کلیه کتابخانه های عمومی کشور، استاندارد شابکا  اختصاص داده شود و امیدوارم تا اواسط سال ۹۴ بتوانیم این طرح را اجرا کنیم.

او در ادامه سخنان خود عنوان کرد: تاکنون از مجموع ۳۱ استان،  استان اصفهان با ۶۷ کتابخانه عمومی، کرمان با ۵۰ و تهران با ۵۵کتابخانه عمومی  ، اطلاعات خود را برای ما ارسال کرده اند.

وی در مورد اهمیت شابکا، گفت: اهمیت شابکا برای کتابخانه های عمومی، امکان شناخته شدن آن کتابخانه است. به این ترتیب، در پایگاه بین المللی شابکا، کلیه اطلاعات مربوط به کتابخانه های عمومی،  به صورت مستندشده قرار داده می شود. یعنی چنانچه نام کتابخانه یا منابعش تغییر کند در این پایگاه از کلیه کشورها قابل جستجو است حتی کتابخانه های روستاهای ما نیز قابل شناسایی خواهند بود.

مسعودی: ارزیابی و استاندارد با هم متفاوت اما در ارتباط و تعاملند

فرامرز مسعودی به  عنوان نماینده انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران نیز در خصوص استاندارد سازی کتابخانه ها و همکاری نهاد کتابخانه های عمومی و انجمن کتابداری و اطلاع رسانی، عنوان کرد: انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران، آمادگی همکاری با نهاد کتابخانه ها عمومی در زمینه اختصاص استاندارد شابکا به کلیه کتابخانه های کشور را دارد، اما مشکلی که در این زمینه وجود دارد این است که کتابخانه های ما خصوصاً کتابخانه های تخصصی سازمانها، متولی واحدی ندارند. بنابراین اختصاص استاندارد شابکا می تواند در ثبت ملی آنها گام موثری باشد.

وی افزود: همانطور که دکتر صابری اشاره کرد، بعضی از استانداردها، جهانی هستند، اما با توجه به تنوع کتابخانه های ما، باید هوشمندانه تر در این خصوص عمل کنیم چرا که شاید نتوانیم این استاندارد را در مورد تمام کتابخانه های کشور، به طور یکسان به اجرا درآوریم.

مسعودی ادامه داد: انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران از زمان تاسیس خود، تدوین و ارزیابی استانداردها را بر عهده داشته، اما بحثی که مطرح می شود در مورد مدل های ارزیابی کتابخانه های عمومی است که با بحث استانداردها خیلی نزدیک است. اما این دو با هم متفاوتند و این تفاوت باید در نظر گرفته شود.باید مدل ارزیابی در یک مسیر و استانداردها در مسیر دیگر، اما هماهنگ و در ارتباط  با هم دنبال شود.

امین متولیان: اهمیت استانداردسازی کیفی و استانداردسازی فرهنگی

معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی نهاد کتابخانه های عمومی در پایان جلسه اظهار داشت: یکی از مباحث مهمی که در راستای برنامه ششم توسعه در نهاد کتابخانه های عمومی اجرا شد، استانداردسازی کتابخانه هاست. فلسفه استاندارد، معیارسازی و ارزیابی، معرفی و دسته بندی است.

وی افزود: از آنجا که محتوای ارائه شده در کتابخانه عمومی، مبتنی بر تکنولوژی است، بنابراین لازم است شاخص هایی که استانداردهای کیفی را ایجاد کند، تدوین شود. با توجه به ظرفیت های انجمن کتابداری و اطلاع رسانی می توانیم با همکاری یکدیگر، استاندارسازی کیفی کتابخانه های را انجام دهیم.

متولیان ادامه داد: از سوی دیگر، با توجه به مظلوم واقع شدن حوزه فرهنگ، توقع ما از سازمان ملی استاندارد این است که مسائل فرهنگی جدی گرفته شود و استانداردسازی فرهنگی نیز در دستور کار قرار گیرد. بنابراین ایجاد استانداردهای کیفی و استانداردهای فرهنگی، دو مسئله مهم است که باید دنبال شود.