رتبه اول کنکور دکتری علم اطلاعات 93:به طور میانگین روزی هفت ساعت مطالعه می کردم

به رسم وظیفه بر خود دانستیم، برای آشنایی بیشتر جامعه علمی کتابداری با نفر اول آزمون دکتری 93، مصاحبه ای با ایشان ترتیب دهیم. باشد که، مسیرشان سرمشقی شود برای آنان که در آغاز راهند.

آقای نیک زمان، به نمایندگی از تیم خبری لیزنا، کسب رتبه برتر در کنکور دکتری 1393 را به جنابعالی تبریک می گویم. برای ما بگویید، برنده امسال آزمون دکتری که بود؟ ( خودتان را به طور کامل معرفی نمایید)

از لطف شما بی نهایت سپاسگزارم. شهریور امسال که بیاید 31 سالم تمام می شود. از بزرگترین امتیازهای من داشتن خانواده و دوستان خوب است. در هر برهه ای یک انسان با خصوصیات خاص در مسیر زندگی ام قرار می گیرد. دستانم را می گیرد و راه را به من نشان می دهد. از کسی که این چنین دستانم را می گیرد تشکر می کنم. من اکنون بیکار هستم. سال گذشته در مرحله مصاحبه در نهاد کتابخانه های عمومی پذیرفته نشدم. اکنون گهگاه ترجمه می کنم. یک کار پروژه ای هم بود که می رفتم و تمام شد. همین.

در ذهن امیر نیک زمان چه تعریفی از کتابداری، یا همان علم اطلاعات و دانش شناسی امروزی نقش بسته است، و اگر قرار بود تعریفی از شما در کتاب ها بیاید، کتابداری را چگونه معرفی می کردید؟

سوال های شما از سوال های آزمون دکتری سخت تر است. نمی شود این سوال را بی خیال شویم؟... تعریف خاصی به ذهنم نمی رسد. در ضمن هنوز باید بسیار مطالعه کنم تا شاید روزی بتوانم تعریف های موجود را درک کنم. اما تنها چیزی که می توانم بگویم این است که آگاهی یک چیزی است مانند روشنایی؛ وقتی همه جا روشن است بهتر می توان واقعیت را درک کرد؛ و درک واقعیت اولین قدم است است برای انتخاب مسیر درست. علم اطلاعات و دانش شناسی تلاش می کند موانع بر سر راه آگاه شدن انسان را کاهش دهد و مسیر رسیدن به آگاهی را مبتنی بر توانایی های شناختی و فیزیولوژیک انسان ترسیم نماید. البته این چیزی که گفتم فکر کنم یکی از هدف های کلی این علم بود. نمی دانم که آیا توانستم پاسخ خوبی بدهم یا خیر.

از نحوه ی ورودتان به رشته بگویید. شناختی از کتابداری داشتید؟ روزهای آغازین ورودتان به رشته چگونه گذشت؟ چه شد که تصمیم گرفتید مسیر را تا انتها بروید؟

در دوره دبیرستان به فیزیک خیلی علاقه داشتم. تلاش می کردم در کنکور رتبه ای بیاورم تا بتوانم این رشته را در دانشگاه ادامه دهم. رتبه ام در رشته ریاضی در سال 1381 حدود سیزده هزار شد و نتوانستم در دوره روزانه در این رشته در هیچ دانشگاهی قبول شوم. اما میانه های ترم یک در رشته کتابداری، کارنامه های کنکور سراسری آمد. فیزیک شبانه دانشگاه فردوسی قبول شده بودم. مادر و پدرم گفتند که اگر دوست دارم تغییر رشته بدهم اما به این دلیل که دوست نداشتم برای خانواده ام زحمت ایجاد کنم قبول نکردم. البته این را بگویم که تصمیم من تا کنون که نتیجه نداده و از آن موقع تا زمان حاضر برای خانواده ام زحمت های بسیار ایجاد کرده ام. همین جا لازم می دانم بر قلب های مهربان و با صفای پدر و مادرم بوسه بزنم. از خواهرم، که همیشه دلسوز من و همه خانواده بوده بسیار تشکر می کنم. از برادرانم تشکر می کنم. از همسرم که با اخلاق خوبش آرامش بخش وجود من است تشکر می کنم. از کلیه افراد خانواده ام که بی نهایت دوستشان دارم از صمیم قلب تشکر می کنم. من خاک پای همه آن ها هستم.

روزهای ابتدایی ورود به رشته برای من بسیار گیج کننده بود. چون هیچ پیش شناختی از این علم نداشتم. فقط سعی می کردم راه را پیدا کنم. دو سال اول این سردرگمی ادامه داشت. اما به تدریج یک چیزهایی را داشتم متوجه می شدم. از طریق مطالعه نوشته های استادان، رشته را بیشتر شناختم. در اکثر همایش هایی که برگزار می شد شرکت می کردم تا بتوانم راهم را پیدا کنم. اما سال چهارم دوره کارشناسی به این دلیل که علاقه زیادی به معلمی داشتم تصمیم گرفتم در رشته مدیریت آموزشی ادامه تحصیل دهم. حتی دوست بسیار خوبم محمدعلی غلامی از یکی از دوستانش فهرست منابع ارشد مدیریت آموزشی را برایم گرفت. اما تغییر رشته برایم ترس داشت. می دانستم که باید با دانشجویان مستعدی رقابت کنم که زیربنای رشته اشان را بسیار بیشتر و بهتر از من می دانند. در همین زمان ها بود که همایشی در دانشکده برگزار شد. عنوان همایش یادم نیست. فقط به یاد دارم که قرار بود چهار نفر از دانشجویان دکتری سخنرانی داشته باشند. اگر اشتباه نکنم سخنران ها خانم دکتر آبام، خانم دکتر اخوتی و خانم دکتر زندی روان بودند. اما سخنرانی چهارمین نفر همان مسیری را پیش چشمانم به تصویر کشید که شاید به دنبالش می گشتم. آن فرد آقای دکتر حمید علیزاده بود. و همین شد که تصمیم گرفتم برای ادامه تحصیل در رشته کتابداری تلاش کنم. آموختن به من لذت می دهد. دوست دارم یک روزی برسد که به معنی واقعی کلمه دانشجو باشم. 

مقطع کارشناسی و ارشد را در کدام دانشگاه ها گذراندید و چه سالی فارغ التحصیل شدید؟

مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد را در دانشگاه فردوسی گذراندم. در سال 1385 از دوره کارشناسی و در سال 1390 از دوره کارشناسی ارشد فارغ التحصیل شدم. عنوان پایان نامه ام "تحلیل جستجوهای موضوعی کاربران در فهرست رایانه ای به لحاظ نوع و چگونگی همخوانی آن ها با سرعنوان های موضوعی فارسی (با استفاده از ثبت داد و گرفت" می باشد. راهنمای من استاد رحمت الله فتاحی و مشاورم استاد محمدحسین دیانی بودند.

آزمون دکتری امسال 739 شرکت کننده داشت که در این بین شما اول شدید، به نظر شما علت اصلی اشتیاق این تعداد متقاضی برای ورود به مقطع دکتری چیست؟ نبود بازار کار مناسب برای جذب فارغ التحصیلان چقدر در این اشتیاق مؤثر است؟

انگیزه و یا علت ادامه تحصیل از یک فرد به فرد دیگر می تواند متفاوت باشد. باید در این زمینه پژوهش انجام گیرد که به احتمال فراوان پژوهش هایی انجام شده است و من مطلع نیستم. اما نبود بازار کار مناسب بی تأثیر نیست. حالا اینکه تأثیرش چقدر است نمی دانم. شما بهتر از من می دانید که در حال حاضر تناسبی میان تعداد دانشجویان پذیرفته شده و ظرفیت بازار کار وجود ندارد. امیدوارم روزی برسد که شرایط برای همه بهتر شود.

در این آزمون بزرگ، نفر اول شدن چه مقدماتی داشت؟ به طور ویژه برای مخاطبین کنکوری لیزنا، در خصوص منابعی که مطالعه نمودید و نحوه برنامه ریزیخود بفرمایید؟

پشتیبانی خانواده و تلاش. از کسی که به من عقل داد تا امسال تلاش کنم بی نهایت سپاسگزاری می کنم. امیدوارم همیشه هوای همه ما را داشته باشد. من به مدت حدود سه ماه و نیم تا چهار ماه به طور میانگین روزی هفت هشت ساعت مطالعه می کردم. منابعی که من خوانده ام به شرح زیر است:

سازماندهی اطلاعات/ آرلین جی. تیلور؛ ترجمه محمدحسین دیانی

مفاهیم بازیابی اطلاعات/ میراندا لی پائو؛ ترجمه رحمت الله فتاحی و اسدالله آزاد

نظام های بازیابی اطلاعات/ اف. ویلفرد لنکستر؛ ترجمه جعفر مهراد (برخی قسمت ها)

نمایه سازی و چکیده نویسی/ اف. دبلیو لنکستر؛ ترجمه عباس گیلوری (برخی قسمت ها)

تحلیل موضوعی و نمایه سازی/ علی مزینانی

کتابخانه و کتابداری/ علی مزینانی

درآمدی بر اطلاع شناسی/ عباس حری (برخی قسمت ها)

فلسفه کتابداری و اطلاع رسانی/ بهار رهادوست (برخی قسمت ها)

شناختی از دانش شناسی/ هوشنگ ابرامی

کتابخانه های دیجیتال/ مهدی علیپور حافظی

مبانی فناوریهای اطلاعاتی/ جعفر مهراد و سارا کلینی مقدم

آشنایی با بانک های اطلاعاتی/ داود محمدی فر (برخی قسمت ها)

آشنایی با بانک های اطلاعاتی/ آتش جعفرنژاد (برخی قسمت ها)

استانداردهای ابرداده ای/ ویرایش شده توسط علیرضا نوروزی (برخی قسمت ها)

از کتابسنجی تا وب سنجی/ فریده عصاره، غلامرضا حیدری و دیگران

آشنایی با علم سنجی/ عبدالرضا نوروزی چاکلی

روش های تحقیق در کتابداری/ محمدحسین دیانی

روش های آماری برای متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی/ لیون واگان؛ ترجمه محمدرضا قانع و کیوان کوشا

روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی/ علی دلاور

روش های تحقیق در علوم رفتاری/ زهره سرمد و دیگران

آمار و روش تحقیق ویژه رشته های روانشناسی و علوم تربیتی مدرسان شریف/ کلثوم امیری

استدلال آماری در علوم رفتاری/ ریچارد جی. شیولسون (جلد اول و دوم) (بخش هایی که فکر می کنید به درک شما از آمار کمک می کند)

مقدمه ای بر آمار در علوم اجتماعی/ نورمن کورتز (برخی قسمت ها)

در مورد زبان هم که باید بگویم اکثر بچه های رشته از همان دوران کارشناسی دنبال یادگیری زبان و خواندن متون به زبان اصلی هستند.

منظورم از عبارت "برخی قسمت ها" که داخل پرانتز آورده ام این است که هر جای متن که مرا می گرفت من هم آن را می گرفتم.

مخاطبین ما مایلند بدانند، درصد های نفر برتر این آزمون در دروس تخصصی، زبان و استعداد تحصیلی چگونه بوده است. اگر ایرادی ندارد بفرمایید.

تخصصی: 53 درصد؛ زبان: 51 درصد؛ استعداد تحصیلی: 23 درصد. درصد استعداد تحصیلی ام نشان می دهد استعدادم چه طور است. شرمنده ام.

برای دانشجویان فارغ التحصیل و علاقمند به ادامه تحصیل در مقطع دکتری چه پیشنهادی دارید؟

اگر آن ها پیشنهادی دارند به من بدهند. من کوچک همه آن ها هستم. فقط می گویم سعی کنیم مورد شناخت را درک کنیم؛ زیرا آن هنگام است که سخنان ما قابل درک خواهد بود.

برنامه بعدی شما در مسیر حرفه ای شدن در رشته، پس از قبولی در آزمون دکتری چیست؟

من تا کنون بیشتر به مباحث نظری پرداخته ام. اگرچه فلسفه را نمی فهمم اما به آن بسیار علاقه دارم. از این به بعد اگر ان شاء الله پذیرفته شدم سعی خواهم کرد تا مهارت هایم را نیز افزایش دهم.

به عنوان آخرین سؤال، مایل به گذراندن دوره دکتری در کدام دانشگاه هستید؟

امیدوارم در هر گروهی که پذیرفته شدم بتوانم دانشجوی خوبی باشم. بتوانم رشد کنم. و شاید روزی به اندازه ذره ای کوچک بتوانم به همراه سایر دوستان به جامعه خدمت کنیم.

برایتان آرزوی موفقیت روزافزون داریم

من هم برای همه روزهایی روشن و پر از امید را آرزو دارم. اجازه می خواهم بار دیگر از پدر و مادر مهربانم و همه افراد خانواده ام بی نهایت تشکر کنم. از همه استادانم تشکر کنم. از همه دوستانم تشکر کنم. از دکتر فتاحی که تصویر ایشان در قلب من حکاکی شده بسیار تشکر می کنم. از دکتر دیانی تشکر می کنم که بیان ایشان ذهنم را روشن می کند. از استاد جاویدی، استاد یغمایی، دکتر داورپناه، دکتر پریرخ، دکتر نوکاریزی، دکتر قاسمی، دکتر صنعت جو، دکتر عباسی و مرحوم دکتر اسدالله آزاد به سبب هر آنچه که به من آموختند بی نهایت سپاسگزاری می کنم. و در انتها یاد استاد هوشنگ ابرامی و استاد عباس حری را گرامی می دارم که از آثار ایشان در حد درک اندک خودم بسیار آموخته ام. 

قدرشناسی شما قابل تقدیر است. از کلام صمیمی تان سپاسگزارم.