نشست «ناصرالدین شاه کتابدار» برگزار شد

به گزارش خبرنگار لیزنا، سخنران این نشست، محمدرضا بهزادی، دانشجوی دکتری رشته گیاه پزشکی بود که سخنان خود را در بخش های: «کتابخانه های سلطنتی در ایران»، «دوران شکوه کتابخانه های سلطنتی»، و «دوران افول و ویرانی فکری» ارائه کرد.

وی با اشاره به کتاب «کتاب و کتابخانه های شاهنشاهی در ایران» اثر رکن الدین همایون فرخ، که به ارائه مطالب نابی در این حوزه می پردازد، بیان کرد: بر اساس مستندات موجود کتابخانه سلطنتی تا پیش از دوره قاجار، در دوره صفوی وجود داشته است.

سپس بهزادی به کتابخانه دوره شاه عباس، شاه سلطان حسین، و پس از آن دوره نادری و فتح هندوستان و غارت کتب خزانه الکتاب سلاطین گورکان، اشاره کرد.

بهزادی در ادامه دوران شکوه کتابخانه های سلطنتی ایران را دوره قاجار دانست و افزود: پس از اینکه سر سلسله قاجار حکومت را بدست گرفت، خیلی از کتاب ها به دارالخلافه تهران منتقل شد. در زمان فتحعلی شاه، نیز که از آن به عنوان دوره شکوه ایران یاد می شود، به فرمان فتحعلی شاه کتابخانه ای تحت عنوان «کتابخانه شاهنشاهی» در کاخ گلستان احداث شد.

وی با اشاره به دوره محمد شاه و کتب اهدایی از سوی پادشاهان سایر کشورها، به علاقه وی به ترجمه آثار اشاره کرد و با ارائه مستنداتی حاشیه نویسی های محمد شاه را بر این آثار نشان داد.

سخنران نشست، به نحوه ثبت کتاب در دوره قاجار اشاره کرد و گفت: در این دوره مستوفیان مسئول کتابخانه و خزانه شاه بودند، همچنین فهرستنویسی کتب را نیز انجام می دادند. اما فهرستنویسی تنها به درج نام کتاب، تاریخ اهدای کتاب، و نام مستوفی محدود می شد.

بهزادی ادامه داد: پس از محمد شاه، ولیعهد ناصرالدین میرزا، کتابدار کتابخانه سلطنتی شد. وی با ارائه مستندات و عکس هایی تاریخی، علاقه وافر وی به اهمیت موضوع کتاب و مطالعه را یادآور شد. دست نوشته های وی بر حاشیه کتاب ها، و ثبت مهر ولیعهدی بر کتاب ها در سال های متفاوت، حاکی از آن است که کتاب بارها و بارها مورد وثوق وی قرار داشته است.

وی تصریح کرد: ظاهرا کتابخانه در عصر ناصری به اوج می رسد. نکته ای که ناصرالدین شاه به آن اصرار داشت، ریاست کتابخانه بود. در بسیاری از نوشته هایش آمده است که، هیچ وقت ریاست کتابخانه را به دیگری نخواهم داد. وی مستوفیانی را جهت فهرستنویسی منابع کتابخانه می گمارد، که متاسفانه فهرست های تدوین شده، فاقد شماره بود.

بهزادی با اشاره به ورود کتب خارجی به کتابخانه در این دوره، اضافه کرد: دو کتابخانه معروف در این دوره، کتابخانه بیرون: کتابخانه ای در سرسرای اتاق موزه تالار آیینه کاخ گلستان؛ و کتابخانه اندرون: کتابخانه خوابگاه شاه، بوده اند.

وی از وجود بخش هایی همچون جزوات و رساله های تهیه شده توسط شاه، مانند رساله قواعد نظام، در کتابخانه خبر داد.

بهزادی ادامه داد: دزدی لسان الدوله از کتابخانه شاهنشاهی در دوره مظفری صورت گرفت. آماری از کتب سرقت شده وجود ندارد اما می توان گفت که کتابخانه ناصر الدین شاه تقریبا خلوت شد. لسان الدوله، با به کارگرفتن تعدادی صحاف و وراق و غیره به خوبی از کتابها نگهداری می کرد، آن ها را دوپوسته می کرد و می فروخت.

وی افزود: بین سالهای 28-26 قمری دزدی برملا شد و هیأت اکتشاف اشیاء مسروقه تشکیل و باز پس گیری منابع آغاز شد، که البته بسیاری از آثار دیگر قابل بازگشت نبود. سپس هیأتی 6 نفره مأمور به فهرستنویسی مجدد آثار کتابخانه شدند، که این فهرست در حال حاضر کاملترین فهرست موجود کتابخانه سلطنتی است.

بهزادی در خاتمه سخنان خود بر اساس اسناد موجود به موجودی کتابخانه سلطنتی در ادوار مختلف اشاره کرد و گفت: دوره رونق کتابخانه سلطنتی با 15 هزار عنوان کتاب، مربوط به دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار است.

این نشست که از ساعت 16 آغاز شده بود با برگزاری پرسش و پاسخ، در ساعت 18 پایان یافت.