داخلی
»مقاله های روز
ضرورت تجدید نظر در برنامه‌های درسی علم اطلاعات و دانش شناسی (۴)
دکتر جعفر مهراد استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار لیزنا درباره تجدید نظر در برنامه درسی کارشناسی علم اطلاعات و دانش شناسی گفت: طراحی یک برنامه درسی مناسب برای دوره کارشناسی علم اطلاعات و دانش شناسی در یک محیط دیجیتالی پویا تا حدودی مستلزم تعادل بین اصول سنتی و فناوری های پیشرفته است.
وی افزود: نخستین سوالی که در برنامه ریزی درسی کارشناسی علم اطلاعات و دانش شناسی مطرح است آن است که ماموریت این برنامه چیست و چه هدف هایی را دنبال می کند. به باورم، در عصر انقلاب صنعتی چهارم، همه چیز در ارتباط با ماموریت (mission) علم اطلاعات و دانش شناسی حول یک محور می چرخد و آن آماده کردن دانشجویان برای یک عملکرد حرفه ای با کیفیتی بالا و درخور مناسب با پیچیدگی هایی است که در چشم انداز اطلاعات مشهود است. به عبارت دیگر، ماموریت این رشته در این عصر، ارایه آموزش جامع به دانشجویان علاقمندی است که کنجکاوی فکری، تفکر انتقادی و مهارتهای فنی لازم را در آنان تقویت کند. ماموریت اصلی اغلب شامل تعهد به ارتقای دسترسی به اطلاعات، سواد آموزی و نظارت اخلاقی در یکی محیط تکنولوژیک به سرعت در حال تحول است.
استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز ادامه داد: از طرف دیگر، هدف های (goals) برنامه کارشناسی علم اطلاعات و دانش شناسی مشتمل است بر: تسلط بر اطلاعات، شایستگی فناوری، آگاهی اخلاقی، تنوع و شمول، مهارتهای پژوهشی، حرفه ای گرایی، مشارکت اجتماعی، شایستگی تخصصی و یادگیری مادام العمر.
بنیانگذار موسسه ISC گفت: در اینجا یک برنامه درسی جامع پیشنهادی را ملاحظه می کنیم که هدف غایی آن تجهیز دانشجویان به مجموعه مهارتهای متنوع، ترکیب دانش با آخرین گرایش ها در چشم انداز دیجیتال است:
برنامه دوره کارشناسی علم اطلاعات و دانش شناسی:
سال اول: مبانی علم اطلاعات
نیمسال اول:
١- مبانی علم اطلاعات
٢- مبانی فناوری اطلاعات
٣- بازیابی اطلاعات و سیستم های مدیریت پایگاه داده
۴- نگارش و مهارت های پژوهشی دانشگاهی
نیمسال دوم:
١- سازمان اطلاعات و فراداده
٢- مقدمه ای بر مدیریت دانش
٣- مقدمه ای بر تحلیل داده
۴- اصول برنامه نویسی
سال دوم: سیستم ها و فناوری اطلاعات
نیمسال اول:
١- معماری اطلاعات و طراحی وب
٢- مهارت های ارتباطی برای کارشناسان اطلاعات
٣- کتابخانه های دیجیتالی و آرشیو
۴- برنامه نویسی برای کارشناسان اطلاعات:
- انتخاب یکی از زبان های زیر:
- Python
- R
- JavaScript
- SQL
- PHP
- #C
- Shell Scripting
- Perl
- MATLAB
نیمسال دوم:
١- امنیت اطلاعات و حریم خصوصی
٢- مدیریت محتوای چند رسانه ای
٣- مقدمه ای بر داده کاوی
۴- مسایل اخلاقی و حقوقی در علم اطلاعات
سال سوم: دروس تخصصی و انتخابی
نیمسال اول:
١- برنامه نویسی برای کارشناسان اطلاعات (انتخاب یک زبان برنامه نویسی از نیمسال اول سال دوم)
٢- فناوری های مشارکتی برای مدیریت دانش
٣- تجسم اطلاعات
۴- دروس انتخابی: از میان درس هایی مانند حفاظت دیجیتال، مبانی فهرست نویسی و رده‌بندی، و علوم انسانی دیجیتال انتخاب کنید.
نیمسال دوم:
١- فناوری های وب معنایی
٢- رفتار اطلاع یابی و تجزیه کاربر
٣- روش های پژوهش در علم اطلاعات
۴- دروس انتخابی: از میان درس هایی مانند مدیریت توسعه مجموعه، بازاریابی اطلاعات،و هوش رقابتی انتخاب کنید.
سال چهارم: پروژه های دانشجویی و کارآموزی
نیمسال اول:
١- انتخاب پروژه دانشجویی و طرح پیشنهادی تحقیق
٢- کارآموزی
٣- مباحث پیشرفته در علم اطلاعات
۴- دروس انتخابی: از میان درس هایی مانند کارآفرینی اطلاعات، تحلیل رسانه های اجتماعی، مدیریت دارایی های فکری، انفورماتیک اجتماعی انتخاب کنید.
نیمسال دوم:
١- اجرا و ارایه پروژه دانشجویی
٢- تجربه کارآموزی
٣- سمینار در علم اطلاعات
۴- دروس انتخابی: از میان درس هایی مانند حکمرانی اطلاعات، کشف دانش و سیاست اطلاعات انتخاب کنید.
دکتر مهراد افزود: این برنامه یک برنامه جامع پیشنهادی چهار ساله در مقطع کارشناسی علم اطلاعات و دانش شناسی است که مفاهیم پایه، حوزه های دانش تخصصی، مهارت های عملی و فرصت های توسعه حرفه ای را پوشش می دهد. از طریق ترکیبی از درس های اصلی، دروس انتخابی، پروژه های عملی و تجربیات کارآموزی، دانشجویان در حالی که برای مسیرهای شغلی متنوع در صنعت و دولت و بخش های غیرانتفاعی آماده می شوند، درک کاملی از اصول، فناوری ها و شیوه های مدیریت اطلاعات را نیز بدست می آورند.
وی تاکید کرد: شرط ورود به این دوره اولا داشتن استادان واجد شرایط و در ثانی پذیرش دانشجو از رشته های ریاضی فیزیک و علوم تجربی است ( در مورد این بخش از گفتگو به خبرگزاری لیزنا: شنبه ٧ بهمن ماه ١۴٠٢ تحت عنوان ضرورت تجدید نظر در برنامه‌های درسی علم اطلاعات و دانش شناسی (٣)مراجعه کنید).
وی مجدداً تاکید کرد: این برنامه تنها یک پیشنهاد است که اولا انعطاف پذیر است و در ثانی امکان بروز رسانی آن براساس نیازهای در حال تکامل محیط دیجیتال آسان تر می باشد.
از اینکه نظرات را با حوصله خوانده اید و پاسخ داده اید بسیار سپاسگزارم.
برقرار و سلامت باشید
آقای دکتر مهرداد در نظرات قبلی هم تاکید داشتن بر بازنگری و شکی هم نیست که بازنگری مهم و نیاز است ولیکن نیازمند برنامه بلند مدت که اساتید خود رشته بتونن آماده بشن و مباحث رو بر اساس فلسفه رشته تدریس کنن،مسلما یک استاد مهندسی بی توجه به فلسفه رشته ما درس میده و دانشجو هم نمیتونه پا به پای ایشون بیاد.
اخیرا کار گروه آینده پژوهی در کمیته برنامه ریزی رشته در وزارت عتف شکل گرفته که امیدوارم حداقل سه برنامه کوتاه مدت،میان مدت و بلند مدت بر اساس انواع آینده ها ارائه بدن که نه دچار استحاله بشیم و نه از دنیا عقب بیفتیم.
بازنگری راهی که باید رفت.
با احترام با نظر شما موافق نیستم. فرصت بلند مدت یعنی سه سال؟ پنج سال؟ یا هفت سال؟ در طول این مدت تکلیف دانشجو چیست؟ آموزش با برنامه های نه چندان مناسب؟ این که شایسته نیست تعدادی جوان علاقمند به تحصیل هر سال در این رشته وقت خود را صرف آموزشی کنند که برنامه های آن بروز نیست.
در یک رشته تحصیلی مانند علم اطلاعات و دانش‌شناسی که به سرعت در حال توسعه است، باید از اعضای هیات علمی انتظار داشته باشیم که از آخرین تحقیقات، روندها و فناوری ها بروزبوده و آگاه و توانمند باشند. اعضای هیات علمی باید بتوانند دانش جدید را در تدریس خود بگنجانند، دانشجویان را به طور موثر راهنمایی کنند، و به طور بالقوه به پیشرفت این رشته از طریق تحقیقاتی که انجام می دهند کمک کنند. انعطاف پذیری و آمادگی به تغییر از خصیصه های کلیدی است که اعضای هیات علمی در رشته های پویایی مانند علم اطلاعات و دانش شناسی باید از آن برخوردار باشند. تغییر و تحولات تکاملی که یک شبه در رشته اتفاق نیافتاده است! این یک روند دایمی و همیشگی است. برنامه ریزی برای اعزام دانشجویان مستعد و واجد صلاحیت برای ادامه تحصیل در کشورهای پیشرفته برای تامین نیروی انسانی نیز از راه های دیگر است که نباید از آن غفلت کرد.
پیشنهاد بنده بر این است که این رشته از مقطع کاردانی تا دکتری اگر قرار است در دانشگاههای ایران تدریس شود و در برنامه های درسی آن تجدید نظری انجام پذیرد باید همگام با دانشگاههای جهان و بین الملل برنامه های درسی آن در تمام مقاطع و در تمامی دانشگاهها به صورت یکپارچه ارائه گردد و در واقع به این رشته با دید جهانی نگاه شود تا هر چه زود تر این رشته جایگاه جهانیش را در ایران نیز بدست آورد.
به امید آینده بهتر برای این رشته بسیار زیبا و جذاب
از اظهار نظر شما دانشجوی دکتری سپاسگزارم. کاملآ با شما موافقم. اگر ۴ گفتگو درباره تجدید نظر در برنامه‌های درسی علم اطلاعات و دانش شناسی را خوانده باشید توجه من به تغییراتی بود که در عرصه جهانی و در راستای انقلاب صنعتی چهارم در علم اطلاعات صورت گرفته است. کتابداری سنتی چندان تغییری به خود ندیده است و روی این اصل در این چهار گفتگو به کتابداری عمومی، کتابداری کتابخانه های دانشگاهی یا کتابداری کودک و نوجوان نپرداختم. در بحث علم اطلاعات و مطالعات دانش تغییرات بنیادی است. با عوض کردن یک درس و یا با جایگزینی درس دیگر در برنامه های درسی علم اطلاعات، آن تغییر مورد نظر و همگام با نوآوری های فناورانه که در رشته رخ داده است، اتفاق نخواهد افتاد.
از کمینه برنامه ریزی وزارت عتف اطلاع دارم که بازنگری ها را آغاز کرده و مشغول مطالعه و انجام تجدید نظر های اساسی در علم اطلاعات و دانش شناسی هستند باید منتظر ماند و حاصل کار کمیته را دید.
برای شما دانشجوی محترم آرزوی موفقیت دارم.