مطالعات اقدام پژوهی تبیین شد

به گزارش لیزنا، در این کارگاه دکتر منصوریان در تعریف اقدام پژوهی گفت: Action research  یکی از نمونه مطالعات کیفی است. اقدام پژوهی یعنی اینکه یک شخص در خلال کار خود یک نگاه منتقدانه و ژرف اندیش به آنچه که پیرامونش می گذرد؛ داشته باشد و آمادگی تغییر را داشته باشد و به محیط هم این اجازه را بدهد. یعنی این یک فرآیند چند مرحله ای و به هم پیوسته است و بیش از هر چیز به یک ذهن منعطف و باز احتیاج دارد. در اقدام پژوهی نباید پژوهشگر دچار بدیهی پنداری باشد و احساس کند که می شود برای بهبود یکسری کارهایی را انجام دهد. لازم است، پژوهشگر در انجام این تحقیق با نگاه منتقدانه وارد عمل شود و باید با آن محیط در ارتباط باشد خود ما باید عضوی از سازمان باشیم و در گیر آن مسأله باشیم و هر چه این درگیری بیشتر باشد؛ تعامل بیشتر است.

منصوریان در ادامه افزود : واژگان مرتبط با اقدام پژوهی را می توان اینگونه بیان کرد:

Action research :learning by doing

Action inquiry /action learning

Participatory action research

تحقیقات کمی، می گویند محقق باید از پدیده ی جامعه مورد مطالعه، خودش را کنار بکشد اما در تحقیقات کیفی محقق باید وارد بستر و بافت پژوهشی شود اما حضورش تغییری در بافت ایجاد نکند؛ در واقع نوعی پارادوکس است.

وی افزود : شرایطی باید برای اقدام پژوهی وجود داشته باشد که در ابتدا باید یک عزم برای پژوهش وجود داشته باشد و این از اصلی ترین عوامل اقدام پژوهی است؛ دوم اینکه مسأله باید واقعی باشد، سوم برای انجام پژوهش های اقدام پژوهی شرایط کار باید کاملا طبیعی باشد. پژوهش باید منعطف باشد و اقدام پژوهی همواره باید در سطوح خرد انجام شود  چون نتایج اقدام پژوهی اصلا تعمیم پذیر نیستند و ما هنوز نتایج را نمی دانیم، بنابراین نمی توانیم ریسک بالایی داشته باشیم.

دیدن و شنیدن در پژوهش بسیار مهم است

دکتر منصوریان گفت: پژوهشگر باید ببیند، مشاهده کند. روش تحقیق در بسیاری از حوزه ها از حد یک ابزار فراتر رفته است و به یک هدف تبدیل شده است اصل دوم در تحقیق این است که پژوهشگر میبیند،مشاهده می کند و اجازه دارد که ببیند.

آیا پژوهشگر می تواند بدون توصیف به تحلیل برسد؟

وی گفت: این غیر ممکن است و تحلیل های ما مبتنی بر توصیف های ماست .زبان شناسان می گویند بنیاد زبان بر اسم استوار است و حتی صفت هم نوعی اسم است و نامگذاری یکی از مهارتهای اصلی محقق است و من معتقدم که بنیاد تحلیل خوب در تحقیق هم بر نامگذاری استوار است .پس محقق باید بتواند توصیف کند و اگر توانست توصیف کند می تواند آن را تحلیل کند؛ محقق باید بتواند سطوح اجزای مورد بررسی را نیز مقایسه کند و بالاخره اینکه بتواند تحلیل محتوا کند، داده هایش را از میان آنها دنبال کرده و به عنوان الگوها و پترن ها انتخاب کند.

عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی گفت: مسأله یعنی هر آنچه ما را از رسیدن به اهدافمان باز می دارد. مسأله را می توان به انواع مختلف تقسیم کرد و سپس آن را تبیین نمود تا ببینیم از چه وجوهی تشکیل شده است. برخورد با مسأله دو گونه است کمی (قیاسی)، کیفی(استقرایی). بعد از پیدا کردن مسأله را باید در یک طرح نو بریزیم.

یادگیری وقتی موفق است که با پرسش شروع شود

وی افزود: بعد از طرح ریزی مرحله اقدام به عمل است و بعد از آن ارزیابی و سپس تبیین یافته ها؛ یعنی یک دستاوردی باید داشته باشد و این حلقه همین گونه می چرخد و از reflect شروع شود. این چرخه آنقدر ادامه می یابد تا به یک نتیجه مطلوب برسیم.

منصوریان گفت: به طور کلی در پژوهش های کیفی همواره عامل انسانی دخیل است. چون واقعیت هایی که در پژوهش کیفی با آنها سروکار داریم از عین واقعیت های ذهنی هستند ما در پژوهش کیفی اصلا فرضیه نداریم زیرا فرضیه بر اساس نظریه نوشته می شود.

وی در ادامه افزود: در اقدام پژوهی گفتگو شرط اساسی است. اصل بعدی همکاری است پژوهش کیفی محصول کار تیمی است منظور همکاری جامعه مورد مطالعه و مجریان پژوهش می باشد.

دکتر منصوریان در ادامه در تبیین «خطر پذیری» و «تعامل نظر و عمل»  در اقدام پژوهی گفت: خطرپذیری یعنی هر تغییری در محیط اعمال می کنیم درجاتی از خطر همراهش است. این خطر پذیری باید در سطوح خرد باشد. «تعامل نظر و عمل»؛ اقدام پژوهی از عمل شروع شده و اگر یافته ای هم دارد در خدمت عمل است و همواره کاربردی است.

وی در پایان گفت: نقش محقق در اقدام پژوهی هماهنگی است و محقق باید مشتاق و فعال باشد. اولین حقی که خواننده بر گردن پژوهشگر دارد این است که راست بگوید وقت خواننده را هدر ندهد. نقش دیگر پژوهشگر تسهیل سازی و آموزش است. در گزارش نویسی مهارت های نگارش پژوهشگر مفید است و در نهایت پژوهشگر باید بتواند داده هایش را تحلیل کند و هر چه تنوع داده ها بیشتر باشد کار او از غنا و عمق بیشتری برخوردار خواهد بود.

این کارگاه از ساعت 10 تا 12 روز چهارشنبه 20 اردیبهشت 1391 برگزار شد.

گزارش: فاطمه محمودی