ضرورت عضویت کتابداران ایرانی در کمیته های تخصصی ایفلا

«ابر داده های پيوندی در سرعنوان موضوعی فارسی» و «برنامه راهبردي مديريت حفاظت ديجيتالي اسناد دولتي كشور» به قلم، میترا صمیعی، و کوهیار دوالو، از مقالات پذیرفته شده در هشتادمین کنگره بین المللی ایفلا است، که توسط دکتر غلامرضا امیرخانی، عضو هیأت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی، در ایفلا  2014 ارائه خواهد شد.

در ادامه صحبت های دکتر میترا صمیعی، مدير كل پردازش و سازماندهي سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران، از نگاهتان می گذرد.

لطفا خودتان را معرفی بفرمایید؟

ميترا صميعي متولد 1350 هستم. من دكتري كتابداري و اطلاع رساني دارم و فارغ التحصيل دانشگاه آزاد اسلامي، واحد علوم و تحقيقات تهران در سال 1389 هستم. از سال 1377 در معاونت پژوهشي كتابخانه ملي ايران مشغول به كار شدم و از همان سال افتخار همكاري با تيم تخصصي دايره المعارف كتابداري و اطلاع رساني در جلد اول و دوم را داشتم. 4 سال افتخار همكاري با مرحوم استاد دكتر عباس حري را داشتم كه هرچه مي دانم از اوست. روحش شاد باد. همچنين در جلد دوم دايره المعارف كتابداري و اطلاع رساني نيز به مدت 4 سال افتخار همكاري با دكتر فريبرز خسروي و دكتر ابراهيم افشار زنجاني را داشتم كه از اين بزرگواران نيز خيلي آموختم. تا سال 1391 در بخش پژوهش كتابخانه ملي ايران بودم و در حال حاضر هم مدير كل پردازش و سازماندهي سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران هستم.

حضور پژوهشگران ایرانی را در مهم ترین رویداد جهانی حوزه کتابداری، چطور ارزیابی می کنید؟

به نظر من چند سالي است كه حضور پژوهشگران ايراني در ايفلا به نسبت خوب است. البته امسال 5 مقاله براي ارائه شفاهي در جلسات تخصصي ايفلا و 3 پوستر نيز پذيرفته شده است. قابل ذكر است كه از اين تعداد 4 مقاله و 1 پوستر از سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران بوده است و از اين 5 مقاله، 4 مقاله آن از اداره كل پردازش و سازماندهي سازمان اسناد وكتابخانه ملي ايران است، و تمام مقالات مطرح شده از سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران، مسأله محور و كاربردي بوده است. در همين جا من به تمام همكاران بخش خودم آفرين مي گويم و همچنين به خانم مهندس اسلامي كه با وجود اينكه كنگره ايفلا در حوزه تحصيلي ايشان نيست ولي به خوبي موضوعات جديد فناوري اطلاعات كه مرتبط با كتابداري و اطلاع رساني هست را شناسايي و مطالعه مي كنند و 2 سال متوالي مقاله ايشان در ايفلا پذيرفته مي شود. اين را هم مي دانيم كه رشته كتابداري و اطلاع رساني الان مدت زماني است كه با مسائل فناورانه آنقدر پيوند خورده كه ما كتابداران براي اينكه از جهان عقب نمانيم بايد وارد اين مباحث جديد بشويم و چقدر خوب است كه اين با همكاري كتابداران و متخصصان فناوري و مهندسان رايانه باشد. من به جرات مي گويم كه اگر پشتيباني  و حمايت مناسب و بيشتري از پژوهشگران سازمان انجام گيرد سال آينده، كاركنان سازمان، حضورشان از اين هم پررنگ تر خواهد بود.

در این کنگره بین المللی 2 اثر از جنابعالی پذیرفته شد، در خصوص عناوین این آثار و ضرورت پرداختن به موضوعات توضیح بفرمایید.

بله 2 مقاله در دوبخش مجزا از من پذيرفته شده است. عنوان مقاله اول كه قرار است در روز 18 اگوست در بخش كنترل جهاني كتابشناختي در عصر ديجیتال و يوني مارك ارائه شود:

Linked data cloud in” Farsi subject headings : case study  at the NLAI

«ابرِ داده هاي پيوندي در سرعنوان موضوعي فارسي : مطالعه موردي در سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران»

اصطلاح داده‌های پیوندی به مجموعه‌ای از بهترین شیوه های مربوط به انتشار و ارتباط داده‌های ساخت‎یافته در شبکه اشاره می‌کند. در این رویکرد، داده‌ها با استفاده از چارچوب توصیف منابع (آر دی اف) به صورت عبارات ساده‌ای بیان می‌شوند و با استفاده از ترکیبات يو آر. ال ها به یکدیگر متصل می‌شوند. نظام سازماندهی دانش (اسکاس) نيز نوعی از واژگان RDF است که برای ارائه­ی نظام­های سازماندهی دانش مانند اصطلاح نامه­ها، تاکسونومی­ها، طرح­های رده­بندی و سر­عنوان­های موضوعی استفاده می­شود. اسکاس بر اساس چارچوب توصيف منابع (rdf)، است كه توسط دستگاه قابل خواندن است و می­تواند بين نرم­افزارهای کاربردی مبادله شده و در شبکه­ی جهانی وب منتشر شود.

 در همايش ملي كتابخانه هاي ديجيتالي كه در بهمن ماه سال گذشته برگزار شد مقاله خانم دكتر شريف در خصوص بخشي از اشكالات احتمالي تبديل ركوردهاي مستند موضوع فارسي به داده هاي پيوندي باروش پيمايش  شناسايي و بررسي شده بود. در سال گذشته هم خانم مهندس اسلامي نيز مسأله داده هاي پيوندي را طرح كرده بودند. با توجه به اينكه الان تقريبا يك سال است كه سرعنوان موضوعي فارسي در حال ويرايش است و بسياري از اشكالاتي كه خانم دكتر شريف اشاره كرده بودند، بر طرف شده است و همچنين بانك مستندات كتابخانه ملي نيز ويرايش مي شود و نيز داده هاي پيوندي در اين بانك مستندات يكي از مسائلي است كه با كمك متخصصان فناوري اطلاعات سازمان در حال مطالعه و بررسي است من خواستم طرح مسأله كنم و اين مسأله را در همايش ايفلا مطرح كنم. اگر چه متاسفانه خودم نتوانستم در اين همايش حاضر شوم ولي فكر مي كنم طرح آن در ايفلا بتواند در پيشبرد اهداف سازماني مفيد و موثر باشد. با توجه به اينكه فهرست سرعنوان هاي موضوعي كنگره در قالب اسكاس در فضاي ابرِ داده ها منتشر شده است، فكر مي كنم اين امكان براي سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران فراهم است كه به اين مهم دست يابد.

The strategic programme for the management of digital preservation of governmental records

دومين مقاله من  كه در روز 21 اوت در بخش  The Government  Information and Official Publications session ارئه خواهد شد عنوان آن « برنامه راهبردي مديريت حفاظت ديجيتالي اسناد دولتي كشور » است .

در اين مقاله من به طور ويژه به اسناد دولتي كشور پرداختم و با توجه به اينكه هم پايان نامه دكتري من با راهنمايي دكتر فريبرز خسروي و مشاوره دكتر سعيد رضايي شريف آبادي، درباره بحث "حفاظت ديجيتالي" است و الان تقريبا 8 سال است كه  من به طور تخصصي و ويژه در اين خصوص مطالعه كردم و مي كنم و چندين مقاله از من در همايش هاي بين المللي در حوزه حفاظت ديجيتالي پذيرفته شده است و با توجه به جايگاه اسناد دولتي به عنوان بخشي از يادواره‌هاي مشترك مردم جهان كه نقش مهمي در حفظ هويت ديني، ملي و فرهنگي گذشته، حال و آينده دارند، بايد مسأله حفظ آن ها را جدي بگيرم و من با طرح اين مسأله خواستم فعاليت هاي سازمان را در اين خصوص طرح كنم.اسناد دولتي بسيار ارزشمند هستند و از طرف ديگر بسيار آسيب پذيرند. بسياري از اين اسناد با ارزش و منحصر بفرد و حتي مجموعه‌هاي كامل آرشيوي در طول تاريخ بر اثر حوادث طبيعي و يا فجايع انساني بويژه جنگها، از میان رفته‌اند و يا به دليل غفلت و فراموشي دولتها و صاحبانشان، پاره يا فرسوده شده‌اند بنابراين فقط در سايه اقدامات پيشگيرانه مي‌توان در مقابل  اين گونه حوادث ،اسناد را مي توان سالم نگهداشت. يكي از اين اقدامات پيشگيرانه در عصر نوين اطلاعاتي، حفاظت رقمي است. طبق تعريف ائتلاف حفاظت رقمي (Digital Preservation Coalition)، "حفاظت رقمی به مجموعه ای از فعالیت های مدیریت شده لازم برای تضمین دستیابی مستمر به مواد رقمی اطلاق می شود. این مواد رقمی ممکن است اسنادی باشند که در خلال کار روزمره یک سازمان شکل گرفته اند یا مواد توليد رقمي که برای یک هدف خاص ایجاد شده اند و یا تولیدات طرح های تحقیقاتی رقمی سازی، باشد. حفاظت رقمی به تمامی اقدامات لازم برای حفظ دستیابی به مواد رقمی صرفنظر از اضمحلال رسانه‌‌ها یا تغییرات فناورانه اطلاق می شود. در اين مقاله به طور خاص اين مسأله مورد بررسي قرار گرفته است و مقايسه اي هم با كتابخانه و آرشيو ملي كانادا شده است و نيز اين كه سازمان در جهان در چه جايگاهي است.

چندمین باری است که مقاله ای از شما در مجامع بین المللی پذیرفته می شود؟

هفتمين بار است كه مقاله من در همايش بين المللي پذيرفته شده است. البته در ايفلا، دومين بار است كه من مقاله براي ايفلا ارسال كردم كه پارسال در بخش اقماري آن در بانكوك تايلند پذيرفته شد و من به دليل شركت در ايفلا در كشور سنگاپور نتوانستم در بانكوك حضور يابم. و امسال دو مقاله براي ارائه شفاهي  پذيرفته شد كه قبلا توضيح دادم.

آیا شخصا برای ارائه مقاله در ایفلا حضور می یابید؟

متاسفانه نه، شخصا نمي توانم امسال در ايفلا حاضر شوم. اميدوارم بتوانم در سال هاي آينده در اين اجلاس بين المللي حضور داشته باشم. البته جناب آقاي دكتر اميرخاني معاون محترم كتابخانه ملي قبول زحمت كردند و قرار است  مقالات من را ارئه دهند.

به نظر شما، کاستی ها و نقاط قوت کتابداری ایرانی، چیست و چگونه می توان حضور پررنگ تر کتابدار ایرانی را در مجامع بین المللی شاهد بود؟

به نظر من چند سالي است كه ايرانيان حضور نسبتا خوبي دارند. به ويژه امسال، سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران با 4 مقاله براي ارائه شفاهي و يك پوستر نقش  بسيار پر رنگي داشته است. يكي از مسائلي كه اكثر كتابداران با آن روبرو هستند عدم پشتيباني سازمان ها و دانشگاه ها از انها براي حضور در ايفلا است . چون در حال حاضر هم بحث ويزا براي كشورهاي اروپايي معظلي است و هم هزينه هاي مالي بسيار كه فرد بايد براي سفر به اروپا متحمل شود. لذا در بسياري از موارد نمي تواند در اجلاس حاضر شوند. نكته ديگر كتابداران بايد با مسائل جديد و استانداردهاي نوين در حوزه كتابداري و اطلاع رساني آشنا باشند و  هميشه روز آمد باشند و بتواند در مباحث جديدي كه در دنيا مطرح است، پيشرو باشند. لازم است كتابداران ايراني عضو كميته هاي تخصصي ايفلا شوند. شايد در زمان هاي گذشته اساتيدي چون سركار خانم پوري سلطاني و.... عضو اصلي كميته هاي فهرستنويسي، كتابشناسي و... بودند، در صورتي كه در حال حاضر از ايران هيچ كس عضو كميته هاي تخصصي نيست. دليل آن هم سستي كتابداران و هم نداشتن رزومه تخصصي و هم عدم پشتيباني سازمان ها براي پرداخت حق عضويت در بخش هاي مختلف ايفلا است. پارسال كه من ايفلا بودم حضور كتابداران هندي خيلي پر رنگ بود. مي شود گفت در اكثر بخش ها يك نفر از هندوستان حضور داشت يا ارائه شفاهي ( سخنراني) داشت، يا عضو هيات رئيسه جلسه بود و يا در بخش پوستر، مقاله داشت. شايد بهتر باشد ما ايرانيان هم يك حركتي بكنيم و در كميته هاي تخصصي و خود ايفلا حضور پررنگ تري داشته باشيم. اين مستلزم ازاده خودمان و پشتيباني سازمان ها، دانشگاه ها و كتابخانه هاست.