اعتمادسازی میان مردم برای ترویج کتابخوانی ضرورت دارد

مارال دوستی، نویسنده و مجری برنامه های رادیو و تلویزیون در گفتگو با خبرنگار لیزنا درباره مسئله کتابخوانی و نشر ابعاد آن در کشور گفت: کتاب خودش یک رسانه است و به آدمها اجازه می دهد که در دنیای موازی زندگی کنند، هر چقدر هم که مردم یک کشور و یک ملت کتابخوان باشند؛ باز هم بحران وجود دارد؛ به دلیل اینکه کتابهای بسیاری که خوانده نشده اند در دنیا وجود دارد. در نتیجه درباره بحران، نشر و تشدید کتاب نخوانی در ایران هیچ کارشناسی نمی تواند به طور جامع صحبت کند؛ به دلیل اینکه ناشران اعتقاد دارند که بحران داریم به دلیل مردم کتاب نمی خوانند؛ رسانه ها اعتقاد دارند که مردم کتاب نمی خوانند و پای صحبت هر کدام از آنها که می نشینیم، مردم، ناشر، اهل کتاب هر کدام گلایه های خودشان را دارند.

وی در ادامه درباره بحران نشر در کشور افزود: این به نظرم عادی است و خیلی هم طبیعی است؛ چون ما در زندگی عادی مان هم همیشه دیگران را مقصر می دانیم. بنابراین خیلی سخت است که راجع به این موضوع صحبت کنیم ولی من به طور جدی اسمش را بحران نمی گذارم؛ یعنی به نظرم هنوز به مرحله بحران نرسیده است. بلکه در این چند سال اخیر به نظرم مردم به سمت کتاب خواندن می روند و اتفاقا کتاب می خرند. اما اینکه به نسبت چاپ و به نسبت وفور کتاب در مراکز کتابفروشی، کم کتاب خریده نمی شود یک بحث است و اینکه مردم در حد خودشان یا بیشتر از حد خودشان کتاب می خوانند یک بحث دیگر است. اما من هیچ وقت اسم این ماجرایی که در آن هستیم را هیچ وقت بحران نمی گذارم.

دوستی تصریح کرد: به دلیل اینکه کار کتاب انجام داده ام و تجربه کتابخوانی و برنامه های ترویج کتابخوانی داشته ام به نظرم بیشتر مردم به شدت کتابخوان و کتاب دوست هستند. اما طبیعتا کتابهایی زیادی هم هستند که به اصطلاح نمی فروشند. در واقع به نسبت سایر کتابها کم، فروش می روند.

وی در ادامه درباره نقش رسانه ها در ترویج کتابخوانی گفت: درباره اینکه نقش رسانه ها تا چه میزان می تواند در کتابخوانی پررنگ باشد هم می توانم بگویم که من چند تا برنامه موفق نام ببرم که سرآمدشان برنامه «خندوانه» است که یک مسابقه ای را آقای جوان و گروهشان، طراحی و اجرا کردند. پس از اعلام این مسابقه وقتی از کتابفروشان می پرسیدید یا در کتابفروشی ها می دیدید؛ واقعا این کتابها فروش می رفت. این یعنی اینکه مردم به رسانه و برنامه موفق گوش می دهند.

مارال دوستی تصریح کرد: ما برنامه موفق در تلویزیون کم داریم. وگرنه اتفاقا مردم منتظرند که بهشان خوراک برسد و اعتماد کنند. در واقع، جای برنامه ای مثل خندوانه که من چقدر ناراحتم که دارد تمام شدد؛ در بین مردم خالی است. چون اعتمادسازی کرده است و مردم متوجه شده اند که هر حرفی در این برنامه ها گفته می شود حرف واقعی است و به مردم دروغ نمی گوید. پس مردم حرفی که می زند را باور دارند و طبیعتا کتابی را که معرفی می کند را می خرند. مثلا آقای فردوسی پور، میهمان این برنامه، از کتاب خودش در این برنامه اسم برد که چقدر کتاب «هنر شفاف اندیشیدن» فوق العاده است. و به نظرم اگر مردم آن را بشناسند؛ محال است که آن را نخوانند. پس به نظرم ما بیشتر از اینکه بحران داشته باشیم باید به بحث اعتماد در جامعه درخصوص کتاب خواندن بپردازیم. به نظرم ما بحران کتاب خواندن نداریم ما بحران اعتماد به همدیگر را داریم برای اینکه کتاب معرفی کنیم. پس نقش رسانه ها در کتابخوانی خیلی موثر است اما به شرط اینکه برنامه هایی توسط آدم هایی تولید شوند که اعتمادسازی کرده باشند. یه جمله ای هم هست که من در همه برنامه هایم به آن اشاره می کنم که ما به اندازه همه کتاب های نخواندۀ دنیا بی سوادیم. به نظرم اتفاقا مردم بسیار علاقه مند به کتاب خواندن هستند؛ شاید این نسبتی که مدنظرم هست فروشندگان کتاب را راضی نگه ندارد اما می تواند خوشحال نگهشان دارد.

مارال دوستی در پاسخ به این سوال که خودتان چگونه کتابهایتان را انتخاب می کنید گفت: من صادقانه سعی می کنم که همه کتابهایی که منتشر می شود را بخوانم؛ البته می دانید که چقدر ناتوانم چون کتابهای زیادی در حال حاضر منتشر می شود و من وقت نمی کنم که همه شان را اگر بخواهم هم بخوانم. اما سعی من این است که از دنیای کتابها عقب نمانم. دنیای کتابها حتی اگر کتابهای خوبی هم نباشند، دنیای پیش رونده ای است و ما تنها رقیب اصلی زندگی مان که زمان هست را حتی اگر ازش جلو هم نزنیم، نباید از آن عقب بمانیم. من عمدتا کتابها را انتخاب می کنم و می خوانم ولی اگر به من بگوئید که اولین انگیزه ام برای خرید یک کتاب، چیست؟ می گویم که من به ناشران خیلی اعتماد می کنم. چون به نظرم ناشران کسی را پیدا می کنند که به اعتبارشان لطمه نزند. در مرحله دوم از دوستان هنرمندم، نویسنده و مترجم که می شناسمشان و بهشان اعتماد دارم؛ بی شک هم کتابهایشان را می خرم و هم نخوانده تبلیغ می کنم.

مارال دوستی در پاسخ به اینکه شما در پاسختان به نقش رسانه ها در انتخاب کتابهایتان اشاره نکردید؛ آیا رسانه ها (خبرگزاری ها و صدا و سیما) هنوز نتوانسته اند اعتماد شما را جلب کنند که در انتخاب کتاب توصیه ای به شما داشته باشند؟ گفت: ببینید من چون خودم در رسانه کار می کنم، هیچ وقت خودم را مخاطب رسانه قرار ندادم و صادقانه بگویم که شاید به همین علت هم به آن اشاره ای نکردم. خب به نظرم به طور دقیق برنامه ای را ندیدم که راجع به این مسئله بتواند صحبت کند. یا شاید خبرگزاری ها و رسانه ها کتابی را معرفی می کنند که من قبلش خریده ام. فکر می کنم که خبرگزاری ها یا رسانه ها یک تأخیری را نسبت به حوزه چاپ دارم. اما مطمئنم که برای کسانی که دیر به دیر به کتابفروشی ها سر می زنند، مفید باشد.

وی در پاسخ به اینکه رسانه ها چقدر در تبلیغ کتاب موفق بوده اند، گفت: رسانه ها تمایل دارند که کتاب را معرفی کنند و رادیو و تلویزیون تلاش می کنند که کتابهایی را که خودشان  می خوانند یا به ایشان پیشنهاد می شود را معرفی کنند. مثلا در شبکه چهار سیما، موج جدیدی از برنامه های فرهنگی آغاز شده است که ما معرفی و نقد کتاب را به شیوه جدید داریم و اینها مفید هستند و نگاه آقای غلامی به کتاب، نگاه مثبتی است. فکر می کنم این طور نیست که نخواهند معرفی کنند اما اینکه چگونه کتابشان را پیدا می کنند و به مخاطب عرضه می کنند این بحث دیگری است. که من فکر می کنم که مردم وقتی به کسی اعتماد می کنند به خصوص وقتی به شخصیتی حقوقی و به یک برنامه اعتماد می کنند؛ بهترین زمان معرفی کتاب است. در زمان معاصر که همه چیز با سرعت اتفاق می افتدد شاید کسی وقت نداشته باشد که تشخیص بدهد که کدام کتاب مفید است اما بر فرض اگر به فردی در رسانه اعتماد می کند اینکه آن اعتماد پاسخ داده شود؛ بی شک آن کتاب و آن برنامه خاص هر دو با هم بر هم تأثیرگذاشته اند تا موفق شوند. بهترین راه تبلیغ کتاب این است که افرادی مثل عادل فردوسی پور، رامبد جوان که اسمشان برای مردم سندیت دارد و مردم به آنها اعتماد دارند؛ آن را معرفی کنند. یا نشستهایی مثل نشست کتابخوان اصحاب رسانه که افراد رسانه ای کتاب به مردم معرفی کردند و خیلی هم از آن استقبال شد می تواند برای تبلیغ کتاب برگزار شود. به هر حال اعتماد افراد در جامعه به یکدیگر که در نهایت سرمایه اجتماعی ما را بالا می برد سبب می شود که افراد به توصیه های کتابخوانی یکدیگر اعتماد کنند. و هر چقدر از این افرادی که مورد اعتماد مردم هستند در برنامه های رسانه ها بهره مند شویم، می توانیم به تأثیرگذاری آنها در اقبال مردم برای توصیه های کتابخوانی شان به ایشان امیدوار باشیم.