تغییرنام رشته کتابداری نیازمند اصلاح پست سازمانی کتابدار است

دکتر زهیر حیاتی، استاد گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شیراز در گفتگو با لیزنا در خصوص تغییر نام رشته کتابداری گفت:  "در تغییر نام رشته با حرکت از پایین به بالا موافق نیستم چون سابقه چنین حرکت هایی به نتیجه خیلی خوبی نینجامیده است. اگر حرکت بخواهد از پایین انجام شود این حتما به یک نیاز موقتی پاسخ می دهد. بدون اینکه در نظر گرفته شود چه عواقبی دارد. در کوتاه مدت یک سری را راضی می کند ولی در بلند مدت جوابگو نیست."

وی ادامه داد: "فرض کنید وقتی جمعیتی یک خواسته ای را بیان می کند تبعات آن چیست؟ و چه کسانی باید در برابر این خواسته هزینه بپردازند؟ چه کسانی نفع می برند و چه کسانی ضرر می کنند؟
دکتر زهیر حیاتی افزود: این مساله ی تغییر نام، ریشه در واقعیت هایی دارد ولی راه حل برای حل این مشکل باید از طریق بررسی های عمیق انجام شود. جوانانی که وارد این رشته می شوند بعد از یک مدتی از نامی که بر آن ها گذاشته شده است و می شود خوشحال نیستند و گاهی هم احساس ناخوشایندی به آن ها دست می دهد. متاسفانه این مشکل به بزرگان این رشته هم سرایت کرده است و مشکل را حادتر کرده است.

وی افزود:  البته مشکل عدم شناسائی عامه مردم از رشته، جنبه عمومی دارد و تنها مربوط به مردم ایران نمی شود. ولی تحقیر جنبه بین المللی ندارد. حقوق و احترام مساوی جزو میثاق های بین المللی است. مسائل حرفه ای را با حرکت های این چنینی حل نمی کنند. مشکلی که در این جریان ها وجود دارد این است که ما می خواهیم کاری را انجام دهیم و انتظار داریم همه قبول کنند. این مساله در هیچ جای دنیابه  این صورت مطرح نشده است و به این طریق هم دنبال راه حل نبوده اند.  من نمی توانم بگویم که نام رشته این است و همه قبول کنند."

وی گفت: "حرکت های اجتماعی  و فراگیر می خواهند همه را مثل خود کنند و تفاوت ها را از بین ببرند. باید توجه کرد برنامه آموزشی که می خواهیم ایجاد کنیم و تغییراتی که قرار است در رشته کتابداری انجام دهیم چه نتیجه ای در بر خواهد داشت؟ باید ببینیم دانشجویی را که تربیت می کنیم در کجا قرار است کار کند؟ اگر قرار است که در کتابخانه کار کند تنها پست کتابدار در آنجا وجود دارد.

تصور این که عده ای بدون داشتن نام و عنوان کتابدار مدیریت و فعالیت های کتابخانه ها را بر عهده داشته باشند کمی دشوار و بی بدیل است. تصور نمی شود که در حال حاضر بر روی این افراد نام دیگری به جز کتابدار گذاشت. در حال حاضر عنوان شغلی به نام اطلاع رسان یا متخصص اطلاع رسانی یا مدیر دانش در سازمان کتابخانه ها وجود ندارد. درست و منطقی به نظر نمی رسد که ما با تغییر نام ها افراد حویای کار را با مشکل رو برو کنیم. کاری که برای آن ها نکرده ایم و لی در عوض به مشکلات آن افزوده ایم؟"

حیاتی افزود: "مشکل ساختاری است که در کتابخانه هاست. باید بررسی کرد که مشکلات حقوقی چیست؟ و چگونه باید نام این رشته در صف مشاغل قرار بگیرد؟ اگر ما نام رشته را تغییر دهیم و مدرکی به فارغ التحصیل داده شود و در بازار کار به وی بگویند مدرکی که به شما داده اند به درد ما نمی خورد و ما چنین پستی نداریم؛ در آنصورت چه باید کرد؟ به عنوان مثال فارغ التحصیل علم سنجی کجا قرار است کار کند؟ آیا بازار کار برای چنین تخصصی به اندازه کافی توسعه پیدا کرده است. توجه به این نکته ضروری است که علم سنجی حرفه نیست."

دکتر زهیر حیاتی تصریح کرد:" نام این رشته تنها کتابداری نیست؛ «کتابداری و اطلاع رسانی» است. تحولاتی که در تکنولوژی رخ داده باعث شده که نام «اطلاع رسانی» به نام «کتابداری» افزوده شود و این تغییر نام نتیجه  حرکت های اعتراضی نبوده است. با تغییر فن آوری، ماهیت رشته کتابداری هم تغییر کرده است، البته ما شاهد تغییرات شگرفی در فضای کتابخانه های ایران آن گونه که مدعی تغییر هستیم نمی باشیم."

وی یادآور شد: "افرادی که می گویند نام رشته کتابداری باید تغییر کند. چه طور و چگونه می خواهند این کار را انجام دهند؟ من مخالف تغییر نام نیستم اما باید یک پیشنهاد منطقی آورده شود."

دکتر حیاتی در ادامه توضیح داد: "در کشورهای دیگر، دانشگاه ها به طور مداوم در حال بررسی بر روی رشته هایشان بر اساس پیشرفت های علمی و تقاضای جامعه برای رشته های مختلف می باشند. لذا، رشته ای را تعطیل می کنند، رشته دیگری را گسترش می دهند و در مواردی هم رشته جدیدی را باز می می کنند. برای رشته کتابداری و اطلاع رسانی این اتفاق در دنیا زیاد رخ می دهد، انجمن های کتابداری هم به کار خود مشغولند و این جریان را بررسی و ارزیابی می کنند. بدین ترتیب مشاهده می شود که نه جریان اجتماعی در کار است و نه حرکت از پائین به بالا."

وی  گفت: "پیشنهاد می کنم دانشگاه هائی که خیلی علاقه مند به تغییر نام رشته کتابداری هستند و امکانات آن را هم فراهم کرده اند خود به صورت مستقل به این کار بپردازند. به عنوان مثال چرا دانشگاه شهید چمران پیشرو در این کار نمی شود و برنامه جدیدی که فارغ التحصیلان آن نام جدیدی بر آن ها گذاشته خواهد شد به دانشگاه خود نمی دهند، تا در صورت تصویب آن را به اجرا بگذارند و به دیگران هم نتیجه کار خود را نشان دهند.  ما با کار و تلاش می توانیم نگرش دیگران رانسبت به خودمان تغییر دهیم و نه با احساس حقارت کردن."

وی اظهار داشت: "تغییر نام ها به خصوص در زمینه مشاغل سازمانی احتمالا مشکلات حقوقی در پی خواهد داشت. ضمن آن که بدست آوردن هویتی جدید نیز کار خیلی ساده ای نیست. خدای نکرده به این وضعیت دچار نشویم که از یک هویتی که ریشه در تاریخ دارد بریده باشیم و هویت جدیدی نیز نتوانسته ایم در خور خویش کسب کنیم. البته ممکن است گفته شود که تغییر شهامت می خواهد. بنده هم این را قبول دارم . ولی کاری که بدون تدبیر بخواهد انجام شود شایسته کسانی که عناوین دانشگاهی را دارند نیست."

وی در پایان گفت: "من تا به حال روی نام جدید برای رشته کتابداری به صورت جدی فکر نکرده ام. و هر زمانی هم که با خود این مسئله را مروز کرده ام به نتیجه روشنی دست نیافته ام. البته باید گفت که مشکلات رشته ما نام آن نیست، مشکلات اساسی دیگری وجود دارد که به آنها رسیدگی نمی شود."