هدف از ایجاد و تصویب گرایش علم سنجی فرهنگ سازی است

دکتر سعید اسدی عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار لیزنا در رابطه با گرایش جدید تصویب شده در رشته علوم کتابداری و اطلاع رسانی، تحت عنوان  «علم سنجی»  اظهار کرد: " دانشگاه شاهد و دانشگاه تهران هر دو در گرایش علم سنجی در دوره کارشناسی ارشد دانشجو می پذیرند. البته دانشگاه های دیگر یا اعلام تقاضا نکرده اند یا با تقاضای آن ها موافقت نشده است. دانشگاه شاهد به دلیل اینکه در زمینه علم سنجی پرکار بوده است و دانشگاه تهران هم به این دلیل که دارای دانشکده مستقل کتابداری است و چون چند تا زیرگروه دارد در دوره اول این گرایش دانشجو می پذیرند."

وی درباره ضرورت ایجاد این گرایش بیان داشت: " اینکه آیا علم سنجی یک گرایش مربوط به کتابداری است یا خیر بحث وجود دارد. برخی اعتقاد دارند  که  علم سنجی یک رشته بین رشته ای است و لزوما گرایشی از کتابداری نیست  و با رشته هایی مانند فلسفه، علوم تربیتی و از این قبیل هم نزدیکی دارد. اما افزایش کمی تولیدات علمی کشور و رشد خوب  رتبه های علمی در سطح بین المللی و سیاست های خاص به وجود آمده که اعضای هیأت علمی و اساتید باید از حالت صرف آموزش دهنده خارج شوند و به مطالعه و تحقیق هم بپردازند، ضرورت ایجاد این رشته را مشخص می سازد. این تحول به وجود آمده در سیستم های دانشگاهی اساتید را تشویق می کنند که برای بقای سیستم آموزشی کار پژوهشی کنند و به دنبال آن احساس می شود که تولیدات علمی آن ها مورد سنجش قرار گیرد. تولید یک مسأله است و سنجش کمی و کیفی آن ها مسأله دیگر. تولیدات علمی استاد با استاد دیگر، دانشگاه با دانشگاه دیگر و گروه با گروه دیگر باید مورد سنجش قرار گیرد. قبلا چون کتابسنجی را کتابداران  داشته اند بحث علم سنجی هم باتمام پیچیدگی هایش می تواند در زمره فعالیت های آن ها قرار گیرد."

دکتر اسدی درباه «سطح اساتید کتابداری ایران در آموزش علم سنجی » بیان کرد :"  دو دسته درس در این گرایش وجود دارد.  دسته اول مربوط به مفاهیم اطلاع رسانی است مانند مفاهیم کتابسنجی  و دسته دوم  دورس تخصصی تر است مانند ریاضیات ، آمار و برنامه نویسی کامپیوتر  و ترجیحا متخصصانی می خواهد که با هر دو حوزه کامپیوتر و علم سنجی آشنا باشند. بخصوص اینکه آمار علم سنجی متفاوت از آمار سایر رشته هاست.

وی افزود: چون علم سنجی یک رشته جدید است متخصصان مخصوص رشته را می خواهد. مدرسان این رشته حتما نباید کتابدار باشد. مثلا مدرس درس الگوی ریاضیات یا مبانی ریاضیات  باید کتابداری باشد که مطالعه ریاضیات داشته باشد یا استادی با تخصص ریاضیات باشد  که با مفاهیم علم سنجی آشنا باشد. خلأ کمبود اساتید کمی احساس می شود. اساتید این رشته می توانند افرادی باشند که مثلا دوره دکتری خود را در گرایش علم سنجی داشته اند مانند دکتر نورمحمدی و یا افرادی که فعالیت علمی شان در حوزه علم سنجی بوده است. اما در حوزه های تخصصی تر مذکور نیاز به حضور اساتید از گروه ه های دیگر است."

وی تصریح کرد: برنامه کلیدی گروه علم سنجی «فرهنگ سازی» است. اصطلاح علم سنجی اصطلاحی است که همه با آن رو به رو هستند. در حالی که در جامعه جای خودش را به عنوان یک رشته علمی باز نکرده است. در واقع باید این اصطلاح  به عنوان یک تخصص و یک رشته علمی بخصوص در سطح مدیران و تصمیم گیران کشور  مورد توجه قرار گیرد تا اساتیدی را به طور تخصصی تربیت کنند و اساتید و دست اندرکاران از تریبون ها ی مختلف قابلیت ها و توانایی های فارغ التحصیلان این رشته را شناسایی کنند.

بالأخره  نیاز است که در عناوین استخدامی مرتبط با این رشته رایزنی شود و پست هایی با عناوین کارشناس های علم سنجی طراحی شود. در حال حاضر معاونت های پژوهشی دانشگاه ها ابراز خوشحالی می کنند که این رشته متخصصانی را در این زمینه تربیت خواهد کرد و به دنبال افرادی با این تخصص می باشند. چالش دیگر در این زمینه علاوه بر دورس و تدریس ، مبحث کارآفرینی است که باید چارت سازمانی برای آن ایجاد شود. زمینه کاری برای آن به طور بالقوه وجود دارد و باید ساز و کار قانونی برایش ایجاد گردد."

وی با اشاره به تصویب این گرایش افزود: "نبود گرایشهای موضوعی و تخصصی به عنوان ایرادی عنوان می شد که تا به حال به حوزه کتابداری وارد بود  و گفته می شد که کتابداری اگر می خواهد مبنای علمی داشته باشد باید به حوزه های فرعی تر تقسیم شود. گرایش های قبلی تنها به اطلاع رسانی و بازیابی اطلاعات محدود بود اما بعدها در کشورهای پیشرفته تر رشته های متعددی ایجاد شده است که یا گرایش های کتابداری و یا نزدیک به آن هستند مانند مدیریت دانش و یا مدیریت اطلاعات."

عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد درباره « مزایا و معایب این گرایش» اذعان داشت: "ایجاد گرایش هایی از این قبیل با ایجاد فرصت هایی، کتابداری را در جامعه عینی تر، کاربردی تر و تخصصی تر می کند و جایگاه آن را در جامعه تقویت می نماید. اما از معایب آن این است که مفهوم و فلسفه اصلی کتابداری را زیر سؤال می برد چون ممکن است آن قدر علم سنجی اهمیت یابد که ادامه دادن آموزش در رشته کتابداری احساس نشود. همان گونه که در وزارت بهداشت اینکه دکتری کتابداری تأسیس شود مسأله است.

وی گفت: در وزارت بهداشت با ایجاد رشته «مدیریت اطلاعات سلامت»  که ترکیبی از چند رشته است و ایجاد دکتری کتابداری توجیه پذیر نیست. در زیر شاخه های کتابداری همین مسأله می تواند یک نقطه خطری باشد که با تقویت گرایش هایی از این قبیل رشته مادر و فلسفه وجودی آن را زیر سؤال ببرد و برای فارغ التحصیلان امکان ادامه تحصیل مشکل شود  و جایگاه اصلی این رشته متزلزل گردد و به فراموشی سپرده شود. "

وی در پایان افزود: " افراد برای تحصیل در رشته جدید با دید تردید نگاه می کنند . خواه ناخواه در یکی –دو سال اول  مشکلاتی دارند. انتخاب گرایش، استرس شغل آینده و کمبود منابع استاندارد آموزشی از مشکلات مربوطه است و به زمان نیاز دارد که هیأت علمی منابع پایه را ایجاد کنند.

افرادی که قصد ادامه تحصیل در مقاطع تکمیلی را دارند بیشتر از  بازار کار باید به علاقه خود توجه کنند. مطالعه در این گرایش با توجه به فضای رقابتی ایران فرصت شغلی و استخدامی را ایجاد می کند. کسانی که می خواهند این رشته را ادامه بدهند  بهتر است با اساتید مربوطه تماس بگیرند، خبرهایی از این دست را بخوانند تا ابهاماتشان را برطرف کنند. من تحصیل در این گرایش را توصیه می کنم چرا که زمینه کاری و پژوهشی مناسب وجود دارد و این نقطه قوت این رشته است."

خبرنگار الهه حسینی