لزوم تغییر در ساختار مقالات منتشره از پایان‌نامه ها

دکتر مهدي عليپور حافظي، استاديار پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ايران در گفتگو با خبرنگار لیزنا در خصوص فرآیند پژوهش گفت: " پژوهش بر مبناي دانش پيشين باعث آشنايي با دانش موجود شده و مسير رشد و بالندگي علمي را هموار مي­نمايد. از اين رو است كه دانش جديد توليد مي­ شود. كيفيت توليد دانش جديد مرهون دقت در آثار پيشينيان و كشف و ابداع ايده ­هاي نو است. همين امر باعث بالندگي علمي يك حوزه مي­شود. يكي از مهمترين گام­ها در اين زمينه انتشار يافته­ هاي نوين مي­باشد كه بايد داراي ويژگي­هاي مناسب توليدات علمي باشد. "

وی در ادامه تصریح کرد: "بسياري از مواقع شاهد به بار نشستن محصولات علمي مناسبي نيستيم و يا در برخي مواقع شاهد انتشار آثار ضعيف و غير علمي هستيم كه هر چند پژوهش و موضوع پژوهشي مناسبي مورد بررسي و مطالعه قرار گرفته ولي محصول نهايي داراي كيفيت مطلوبي نيست."

مدير گروه پژوهشي كتابخانه ديجيتال افزود: "بنابراين شناسايي آثار مطلوب نيز در عصر حاضر تبديل به يكي از چالش­هاي پژوهشي شده است. به هر حال پژوهش و مستند ساختن يافته­ هاي پژوهش مبتني بر اصول تدوين يافته­ هاي علمي مهم­ترين عناصر لازم در رشد و بالندگي هر حوزه علمي هستند و باعث ارتقاء سطح دانش در بين متخصصان حوزه­ هاي علمي خواهند شد."

دکتر علیپور حافظی در خصوص وضعیت کارهای پژوهشی در ایران گفت: "ارائه پاسخ روشنی برای وضعیت پژوهش در ایران به علت اينكه پژوهشي جامع در اين زمينه صورت نگرفته، نمي­توان داشت. در حال حاضر انتشار آثار علمي در سطح وسيعي رخ مي­دهد كه بررسي آنها قاعدتاً منتج به كشف و دستيابي به آثار مفيد، كم تأثير، بي­تأثير و مخرب خواهد شد. در حوزه كتابداري و اطلاع­رساني ايران نيز با چنين آثاري مواجه هستيم. در بررسي مقالات نشريات شاهد رشد كيفي مطلوبي هستيم ولي هنوز با شاخص­هاي مقالات تأثير گذار فاصله داريم. با اين وجود مسير رشد علمي در اين حوزه از انتشارات درست انتخاب شده و روز به روز شاهد رشد در اين حوزه هستيم."

وی افزود: "با توجه به اينكه درصد بالايي از مقالات منتشر شده در نشريات علمي – پژوهشي اختصاص به مقالات اخذ شده از پايان­ نامه­ ها دارند، به صورت عمومي با چالشي مواجه هستيم كه مقالات استخراج شده از پايان­ نامه­ ها داراي ساختاري مشابه با پايان­ نامه­ ها هستند و اين مسأله باعث محدوديت­هايي در انتقال دانش كسب شده در پژوهش­ها مي­ شود. به نظر مي­ رسد مشكل اصلي در اين زمينه عدم توجه و يا آشنايي پژوهشگران و فارغ ­التحصيلان به قالب­هاي مقالات پژوهشي باشد. لذا نياز به ترميم اين مسأله در دانشگاه­ها به وضوح احساس مي­ شود. در كل مي توان گفت كه بايد تلاش­هايي در جهت اصلاح و ارتقاء اين مسأله در سطح كلان صورت گيرد."

مهدی علیپور حافظی در ادامه با اشاره به لزوم برگزاری کارگاههای آموزشی در این زمینه بیان کرد: "در اين حوزه كارگاههای آموزشي براي اساتيد، دانشجويان كارشناسي ارشد، كارشناسان ارشد و دانشجويان دكتري طراحي شده است كه نخستين آن در هفته پژوهش امسال در دانشگاه سمنان براي اعضاي هيأت علمي دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي ارائه شد."

وی همچنين پيشنهاد کرد: "مبحث مذكور در دو جلسه به عنوان بخشي از دروس روش تحقيق در دوره­ كارشناسي ارشد و دكتري نيز ارائه شود."

معاون سردبير نشريه كتاب ماه كليات  اظهار داشت: "علاوه بر اين دسته­اي از مقالات ارزشمند اختصاص به مقالات نقد دارد. متأسفانه توجه كمي به اين موضوع در كشور شده است. انتشارات محدودي هم كه در اين زمينه وجود دارد، نشانگر كيفيت پايين اين مقالات و توجه ناكافي به محتواهاي علمي محصولات منتشر شده هستيم. توجه به نقد به خودي خود منتج به ارتقاء دانش مكتوب و مضبوط خواهد شد. لذا بايد به صورت ريشه­ اي به اين موضوع نيز پرداخت."

وی افزود: "اما وضع در انتشار كتاب به صورت عمومي و نيز اختصاصاً در حوزه كتابداري و اطلاع­ رساني بسيار نامطلوب است. بررسي آثار منتشر شده در اين زمينه نشانگر عدم وجود توجه كافي به انتشار كتاب است. بسياري از كتاب­هاي منتشر شده در حوزه كتابداري و اطلاع­ رساني فاقد محتواهاي علمي مورد نياز جامعه هستند و اين مسأله با افزايش انتشارات در اين زمينه گسترش بيشتري پيدا كرده است."

دکتر علیپور گفت: "قطعاً انتشارات باعث رشد علمي هر حوزه­اي خواهند شد. از اين رو توجه به كيفيت در اين زمينه باعث خواهد شد تا بيشتر شاهد رشد و بالندگي اين حوزه علمي باشيم."

عضو هيأت مديره انجمن كتابداري و اطلاع­رساني ايران به دانشجویان کتابداری و اطلاع رسانی توصیه کرد: "فرصت انجام پژوهش غنيمتي است كه بايد بسيار مورد توجه دانشجويان قرار گيرد. به دنبال زمان خالي و كافي براي انجام پژوهش نگرديد از لحظه­ ها براي اين منظور استفاده نماييد. انتخاب موضوع مناسب و متناسب با نياز جامعه و علائق پژوهشي فرد از اهميت بسيار بالايي برخوردار است. كيفيت در انجام پژوهش و كيفيت در تهيه گزارش پژوهش (به ويژه در مقالات مستخرج از پايان­ نامه) بسيار حائز اهميت است."

وی در پایان درخصوص آینده رشته کتابداری بیان کرد: "آینده حوزه كتابداري و اطلاع­رساني از جمله رشته­ هايي است كه بسيار مورد نياز و توجه جوامع بوده، هست و خواهد بود. در آينده نيز شاهد رشد و توسعه سريع آن خواهيم بود. رشد حوزه­هاي مرتبط با اين رشته خود نمايانگر اين مسأله است. بويژه اينكه كتابداري و اطلاع­رساني خواه ناخواه با حوزه ­هايي مرتبط است كه دقيقاً براي مرتفع ساختن نيازهاي اطلاعاتي جوامع بوجود آمده ­اند. لذا تلفيق با اين حوزه­ها مانند فناوري اطلاعات و ارتباطات بسيار به رشد و توسعه متقابل اين حوزه­ ها كمك خواهد كرد. بنابراين توجه به نيازهاي روز و فناوري­هاي مرتبط با آن و به ويژه پيشرو بودن در اين زمينه­ ها در آينده بسيار حياتي خواهد بود."

خبرنگار: مریم عمروانی