کارگاه آموزشی آشنایی با قالب فراداده‌‌‌ای یونی مارک برگزار شد

سید ابراهیم عمرانی متخصص در زمینه «فهرستنویسی ماشین خوان و مبانی فرادادهMachine Readable Cataloging (marc)»، پس از بیان تعاریف و مقدماتی از قالب مارک با مطرح کردن این مهم که  با اینکه قالب مارک کارایی لازم برای ورود به محیطهای جدید سازماندهی، به ویژه در محیطهای معنایی را ندارد، اظهار داشت  مارک نزدیکترین قالب به زبان فهرستنویسان در ایران است، چرا که تابع دقیق قواعد آنگلو امریکن است  و برای آموزش فهرستنویسی ماشین خوان بهترین شروع است و حتی اگر یک کتابدار نخواهد فهرستنویسی کند، باید مارک را بشناسد،‌ مانند کتابدار مرجع قدیمی که لازم بود برای شروع ساختار فهرست وبرگه دان خود را بشناسد.

او قدمت قالب  مارک (MARC)را بیش از نیم قرن دانست و تاکید کرد که دوره مارک و نرم افزارهای مارکی گذشته است و همانطور که گفته شد برای ورود به فضاهای سازماندهی نوین  همچون آر. دی. ای.، و مدلهای مفهومی در محیط وب معنایی (semantic web)باید ابزارهای دیگری را بکار گرفت، اما مارک برای شروع خیلی به آموزش کتابداران در محیط پردازش ماشین خوان کمک می کند. مارک داده های ماشین خوان را قابل پردازش می کند،  بنابراین یادگیری و آشنایی با قالب مارک را یک پایه و ضرورت برای یادگیری تکنولوژی های جدید دانست و بر آن تاکید کرد.برای مارک تعاریف مختلفی ارائه شده است که بیشتر تعاریف به حوزه عملکرد مارک مانند پرداش و اطلاعات انتقال می پردازند،‌ لیکن نگاه  دیگری هم هست که نگاه استاندارد است. در این نگاه مارک مجموعه ای از استانداردها برای شناسایی، ذخیره سازی و ارتباط بین اطلاعات و عناصر و نیز رکوردهای فهرستنویسی است.

گستردگی قالب مارک

عمرانی در ادامه ضمن معرفی یک قالب ماشینی ساده، به یک قالب ماشینی با داده های کتابشناختی رسید و پس از آن با معرفی ISO2709  (استاندارد تبادل اطلاعات کتابشناختی)  به معرفی استانداردهای رکوردهای  کتابشناختی ماشین خوان، همچون مارک های اولیه،  مانند یو. اس. مارک و بعد از آن یونی مارک و مارک 21 پرداخت. در ادامه قالب‌های استاندارد مارک (21(MARC همچون قالب کتابشناختی، قالب مستندات، قالب موجودی، و قالب رده بندی و قالب اطلاعات جامعه  را تشریح و بر ایجاد قالبهای کتابشناختی با استانداردهای کتابداری تاکید نمود.

وی در مورد فواید قالب ماشین خوان مانند انعطاف پذیری داده ها در ورود اطلاعات،‌پردازش و ایجاد و گسترش نقاط دسترسی، امکان انتقال اطلاعات یا ورود اطلاعات خودکار ، امکان مشارکت در فهرستگانها و خدمات بین کتابخانه ای توضیحاتی داد و پس از آن به توضیح نکات فنی مارک پرداخته و شماره ها (Tag)، فیلدها،‌فیلدهای فرعی و نشانگرها (Indicator)‌  و نحوه عمل آنها در ساختار قالب را توضیح داد و به امکان ارتباط و پیوندهای درون فیلدی، برون فیلدی وبرون رکوردی از طریق این قالب پرداخت.

خط مشی مجموعه سازی و خط مشی فهرستنویسی منابع الکترونیکی نداریم

با توجه به تفاوت‌های کتابخانه های دانشگاهی در زمینه مجموعه سازی و فهرستنویسی عمرانی برای هماهنگی مجموعه های کتابخانه های دانشگاهی ایجاد خط مشی مجموعه سازی و فهرستنوسی منابع الکترونیکی  را ضروری دانست. 

وی در ادامه  گفت: استانداردها ، قالبها و مدلها همه خوب است و همه شمامی توانید قالب خودتان را بسازید،‌ یا قالبی آماده را که در دل یک نرم افزار تعبیه شده را بخرید و فهرستهایتان را در آن  بریزید، لیکن در کنار همه اینها لازم است که شماخط مشی خود را داشته باشید. به ویژه در فهرستنویسی، به علت وجود تاثیر سلیقه ها در کارفهرستنویسی که حتما دو دو تا چهارتا نیست، نیاز است که هر کاری را بر اساس خط مشی انجام دهید . اتفاق افتاده که حتی یک فهرستنویس در دو موقعیت دو تصمیم مختلف گرفته باشد، بنابراین تاکید کرد که هر کتابخانه ای یا هر مجموعه کتابخانه ای  در یک مدیریت باید خط مشی خودش را داشته باشد.

قالب مارک ایران

در پایان سید ابراهیم عمرانی پس از معرفی مارک 21 و یونی مارک به معرفی مختصری از قالب مارک ایران نیز پرداخته و  سه قالب کتابشناختی، مستندات، موجودی، را در این مارک ملی به اختصار شرح داد. وی گفت: نبودن الگویی واحد برای ذخیره اطلاعات کتاب شناختی یکی از عوامل ناهماهنگی در فهرستنویسی ماشینی در سطح ملی است.کشورهای پیشرفته از سالها پیش و کشورهای در حال توسعه طی دهه اخیر،هر یک الگویی ملی را برای خود طراحی و مورد استفاده قرار داده انددر ایران نیز، پیش نویس الگویی تحت عنوان"مارک ایران" را توسط کتابخانه ملی با اقتباس از الگویی به نام "یونی مارک" تدوین کرده است.