داخلی
»اخبار کتاب
کتاب‌های دمیرچی داستان غم‌انگیز سرنوشت فرهنگی ایران است
به گزارش لیزنا، مراسم تقدیر از اسمعيل دميرچی، نويسنده و پيشكسوت عرصه صنعت چاپ و نشر، روز یکشنبه، اول اسفندماه، در سالن كتاب موسسه خانه كتاب برگزار شد.
این مراسم در آستانه هشتاد سالگی دمیرچی و با حضور مجيد غلامی جليسه، مديرعامل موسسه خانه‌كتاب؛ غلامرضا اميرخانی، معاون كتابخانه ملی؛ احسان شكرالهی، مديركل نسخ خطی كتابخانه ملی؛ غلامرضا اميرزاده، مشاور عالی فرهنگی تعاونی ليتوگرافان؛ حجت‌الاسلام محمدرضا نورالهيان، مشاور رئيس كتابخانه ملی؛ محسن جعفری‌مذهب، عضو هيأت ملی سازمان اسناد و كتابخانه ملی؛ امين عارف‌نيا، مديركل دفتر وزارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ قاسم صافی و محمود ناظران پيشكسوتان صنعت چاپ و جمعی از اهالی فزهنگ و هنر و بزرگان صنعت چاپ برگزار شد.
فعاليت‌های دميرچی حاكی از علاقه مادرانه ايشان به صنعت چاپ است
مجيد غلامی‌جليسه در سخنرانی خود گفت: باعث افتخار ماست كه در آستانه ۸۰ سالگی استاد دميرچی كه به نوعی ارادت و تشكر و قدردانی خود را به پاس خدمات بی‌وقفه‌شان در حوزه چاپ ارايه دهم . ما به بزرگانی همچون استاد دميرچی نيازمند بوده هستيم و خواهيم بود.
جلیسه با اشاره براینکه در سال ۱۳۸۳ به لطف جناب جعفری‌مذهب با استاد دميرچی آشنا شده است، ادامه داد: كتاب «تاريخ چاپ سنگی ايران» به قلم استاد دميرچی منتشر شده بود. اثر را مطالعه كردم و ديدم اساساً كتابی پيش از اين با اين ويژگی‌ها منتشر نشده است.
او افزود: اسمعیل دميرچی هوشمندانه مسير زندگی خود را انتخاب كرد و به مسائلی پرداخت كه دیگران به آن‌ها نپرداخته‌اند. و این رمز و راز انسان‌های خردمند است كه به كار‌هايی می‌پردازند كه ديگران به آن‌ها نپرداخته‌اند و غالباً هم كارهای سختی هست.
به گفته جليسه تا آن زمان كه «تاريخ چاپ سنگی ايران» منتشر شود تعداد كتاب‌های اين حوزه به انگشتان دست نمی‌رسيد.
مدیر عامل خانه کتاب با بیان اینکه تأسيس موزه چاپ ايده ايشان بود افزود: تاسیس این موزه نياز واقعی مملكت ما با اين سابقه فرهنگی است. همچنین ايشان با چاپ كتاب‌های «قبيله چاپ» و «هويت‌های پايدار» نيز خلأ‌هايی كه در اين حوزه بود را برطرف كردند و همه اين كار‌ها را يك تنه انجام داده است.
جلیسه با فعاليت‌های دميرچی را حاكی از علاقه مادرانه ايشان به صنعت چاپ است عنوان کرد و در توضیح این مطلب افزود: زمانی که موزه صنعت چاپ بسته شد و اسباب آن به حیاط کتابخانه ملی منتقل شد ایشان در جلسه‌ای که برای بررسی این موضوع تشکیل شده بود مادرانه اشک می‌ریخت. من این صحنه را هرگز فراموش نخواهم کرد. دمیرچی هنوز هم ناراحت است چون هنوز هم برای این مسئله اتفاقی نیافتاده است و ما هم متاسفیم که نتوانستیم برای آن کاری انجام دهیم.
او در ادامه با اشاره بر اینکه دمیرچی دهه ۹۰ زندگی خود را شروع می‌کند گفت: ایشان با وجود سن بالا همچنان یک‌تنه دغدغه عاشقانه خود را دنبال می‌کند و هنوز دنبال احیای موزه چاپ است. همچنین امسال سومين كتاب خود در این سال كه را با تلاش فراوان منتشر كردند. اين آثار نكته‌های ارزشمندی را به ما گوشزد می‌كنند، واقعاً از آن‌ها لذت می‌برم. اميدوارم مسئولان كتابخانه ملی و كتابخانه مجلس همت كنند تا موزه چاپ مجدداً بازگشايی شود.
جلیسه در پایان اظهار کرد: همچنين اميدوارم همان‌طور كه جناب جليسه فرمود در آينده بسيار نزديك شاهد راه‌اندازی مجدد موزه چاپ باشيم زیرا اگر بخواهیم مبنای تاریخ چاپ را چاپ در جلفا قرار دهیم، حدود ۵ قرن از آغاز چاپ در ایران می‌گذرد و با بسته شدن این موزه با دستان خودمان تاریخ صنعت چاپ ایران را از بین می‌بریم.
در ادامه این مراسم فیلم کوتاهی از زندگی اسمعیل دمیرچی و تلاش‌های او در زمینه صنعت چاپ نمایش داده شد.
نه در ساختمان قدیمی و نه در ساختمان جدید کتابخانه ملی جایی برای دمیرچی نداریم
در ادامه اين مراسم محسن جعفری‌مذهب، عضو هيأت ملی سازمان اسناد و كتابخانه ملی اظهار كرد: در تاریخ تحولات فرهنگی ایران دو نکته مورد توجه قرار نمی‌گیرد. در توضیح نکته اول، یکی کسانی که به فکر پیشرفت ایران افتادند عباس‌میرزا است که اولین گروه دانشجویان را به خارج از کشور اعزام کرد، آموزش چاپ را هم به ایران آورد. پس از انتقال دستگاه چاپ به ایران یعنی حدود ۲۰۰ سال پیش، روشنفکران متوجه شدند که افراد کمی سواد خواندن دارند و باعث شد کسانی به مانند امیر کبیر به فکر ساخت مراکز آموزش‌های نوین بیافتند که باعث شد سود به غیر از خانواده‌های مرفه، به خانواده‌های ضعیف جامعه نیز منتقل شود. این مسئله باعث ایجاد و انتشار گسترده کتاب شد و سپس باعث شد که روزنامه‌ها ایجاد و منتشر شود. ریشه همه این‌ها چاپ است در حالی که در بررسی تاریخ روزنامه‌ها به چاپ پرداخته نمی‌شود.
جعفری‌مذهب ادامه داد: امسال پانصدمین سال است که لوتر اعلامیه خود را چاپ کرد و به دیوار چسباند. او می خواست که کتاب مقدس به زبان آلمانی خوانده و منتشر شود ولی همین مسئله باعث شد که لوتر متوجه شود بسیاری سواد خواندن و نوشتن ندارند و برای آموزش زبان آلمانی تلاش کرد. ریشه این مسئله هم در چاپ است.
او ادامه داد: نکته بعدی نخبه‌گرایی در تاریخ کشور است. وقتی چیزی ایجاد می‌شود نام پدید‌آورنده آن هم می‌آید. مثل نویسنده یا مترجم کتاب. ولی توجهی به این نمی‌شود که هزاران نفر در زیرزمین کتابخانه‌ها و چاپخانه‌ها کار می‌کنند تا کتابی ایجاد شود. کسی این افراد را نمی‌بیند.
جعفری‌مذهب با بیان اینکه حدود ۱۵ سال پیش با دمیرچی آشنا شده است ادامه داد: در آن زمان ایشان خواهش داشتند که در فضای کتابخانه ملی فضایی به ایشان اختصاص داده شود تا دستگاه‌های چاپی را که به اصطلاح قراضه بودند را در آن قرار دهند. ولی در ساختمان قدیمی این فضا را نداشتیم. در ساختمان جدید کتابخانه ملی نیز فضای زیادی بود ولی چون ممکن بود در آینده این فضاها مورد نیاز باشد موافقت نشد و با موافقت کتابخانه مجلس فضایی در آن کتابخانه در اختیار دمیرپی قرار داده شد و ایشان این دستگاه‌ها را به آنجا منتقل کردند. ولی آنجا هم اتفاق تلخ افتاد و دستگاه‌های چاپ زیر برف و باران قرار گرفت که قابل تاسف است.
او با اشاره به کتاب «تاریخ قبیله چاپ» نوشته اسمعیل دمیرچی اظهار امیدواری کرد که سایر اصناف هم تاریخ قبیله خود را بنویسند.
دميرچی تاريخ كهنه ما را بازخوانی می‌كند
غلامرضا اميرزاده، مشاور عالی فرهنگی تعاونی ليتوگرافان سخنران بعدی این مراسم بود.
او در سخنان خود گفت: استاد دميرچی سال‌هاست با تمام تلاش به صورت شبانه‌روزی نه تنها كارهای كتاب و موزه بلكه خيلی چيزهای ديگر انجام می‌دهد. اميدوارم عمر طولانی داشته باشد، بتواند تاريخ صنعت سخت‌افزاری فرهنگ را که صنعت چاپ است ارائه دهد.
وی ادامه داد: دميرچی آثاری دارد كه اميدوارم به همت خانه كتاب منتشر شود. استاد دميرچی در طول فعاليت در همه امور گويا ماموریت خدایی گرفته است تا آنچه در پیرامون خود و آنچه در صنعت چاپ اتفاق افتاده را يادداشت كند.
اميرزاده افزود: دميرچی تاريخ كهنه ما را بازخوانی می‌كند. كتاب وی درباره موزه داستان غم‌انگيز سرگذشت فرهنگی جامعه است كه متأسفانه امروز از جايی به جای ديگر در حال نقل مكان است.
او با بيان اين‌كه بخاطر این عدم توجه به فرهنگ همه مسئولیت‌های خود را کنار گذاشته است، افزود: روزی که حمله کردند و موزه چاپ را از کتابخانه ملی بیرون ریختند، موزه‌ای که آنقدر برای آن زحمت کشیده شده بود، تمام تلاش‌های یک عمر این مرد از بین رفت.
امیرزاده افزود: بعد از انقلاب متاسفانه در برخی جاها افرادی که ناشی و یا ناآگاه بودند مسئولیت‌ها را بر عهده گرفتند. به دلیل این نا آگاهی دستگاه‌های چاپی را که در زیر زمین‌ها بود را گل گرفتند و بر روی آن‌ها سیمان ریختند. دمیرچی با تلاش شبانه‌روزی آن‌ها را کند و درآورد.
او دمیرچی را ایران‌بان توصیف کرد و گفت: دمیرچی را یک ایرا‌بان می شناسم که هیچ ماموریتی به ایشان داده نشده است ولی روح و قلب ایشان فقط برای ایران تلاش می‌کند.
هدف دمیرچی روشن است
قاسم صافی، پيشكسوت صنعت چاپ در سخنرانی خود گفت: نخستين بار حدود ۳۵ سال پیش و برای تنطیم دایره‌المعارف گونه‌ای با ایشان در موسسه نوريانی با استاد دميرچی آشنا شدم که من را راهنمایی کرد. خوشحال بودم كه با فردی آشنا می‌شوم كه تلاش بسياری در حوزه تاريخ چاپ كرده است و نه تنها در دانش تخصصی چاپ بلكه در دانش عمومی نيز سرافراز است.
وی دمیرچی را از اشخاص گذار برشمرد که افکار و اندیشه‌های او با بسیاری از اندیشمندان و مفاخر انس و الفتی خاص دارد.
به گفته او دميرچی در زمينه فن چاپ، حروف‌چينی و ساير رشته‌های چاپ آموزش‌های لازم را ديده است و هر چند دانش آكادميك ندارد اما پهلو به پهلوی استادان که تدریس می‌کنند، حركت می‌كند و به صنعت چاپ کاملا آشنا است و يك مورخ و پژوهشگری بسيار برجسته در رشته چاپ است.
او افزود: دمیرچی یک تذکره‌نویس برجسته است و همین کتاب‌هایی که نوشته است در عین حال تذکره است. او همه اتفاق‌هایی را که در پیرامونش اتفاق می‌افتد را یادداشت می‌کند.
او با بیان اینکه پس از دیدن موزه چاپ که بعدا منحل شد، به شوق آمده و کتابی را نوشته است گفت: دمیرچی هدفی دارد. هدف او هدف روشنی است که خود آن را می‌شناسد و می‌داند که چه می‌خواهد. هدف باید والا باشد که چنین استمراری را داشته باشد. دمیرچی یکی از نوادیر صنعت چاپ و پژوهشگر این صنعت است.
صافی در پایان از مرحوم میرزای گلپایگانی و خدمات ایشان در صنعت چاپ یاد کرد.
در بخش ديگر اين مراسم محمود ناظران، پيشكسوت صنعت چاپ گفت: راه عشق که شروع می‌شود باید هزینه آن را پرداخت و دمیرچی عمر و آبروی خود را صرف این عشق خود کرده است.
ناظران اسمعیل دمیرچی را دارای شعف زياد و روحيه جوان، بسيار چابك و باپشتكار ، با صراحت و امانت‌دار، دارای سلامت نفس و جان و بدون كينه و حسد، بسیار جدی در کار و بسیار خوش‌خلق در روابط خود با دیگران و همکاران توصیف کرد.
همچنین با ذکر خاطراتی از دوران آشنایی با وی، بر میزان مهارت دمیرچی در کار با انواع ماشین‌آلات جدید چاپ تاکید کرد.
فراموش كردن ريشه‌ها بی‌هويتی به همراه دارد
در ادامه مراسم اسمعيل دميرچی پس از بریدن کیکی که خانه کتاب به مناسبت زادروز ۸۰ سالگی ایشان تدارک دیده بود گفت: خدا را شاكرم كه اين فرصت را برايم پيش آورد تا به همت آقای جليسه و سيدفريد قاسمی نوشته‌ها و پژوهش‌هايم چاپ شوند تا آنچه بر صنعت چاپ رفته است را برای نسل‌های آينده منتشر كنم تا به يادگار بماند.
وی به ذکر خاطره‌ای از دهه ۳۰ و دوران آغاز کار در چاپخانه پرداخت. زمانی که برای چاپ یک کتاب، تمامی حروف یک کتاب و فاصله بین کلمات یک به یک با کنار هم قرار دادن حروف سربی شکل می‌گرفت؛ در شب عید یک سال که به همراه دیگر کارگران حروف‌چین، مشغول حروف‌چینی مجله‌ای بودند تا آن را قبل از سال تحویل به پایان برساندند، به علت تمام شدن فاصله با خلاقیت استادکار خود به خای فاصله از پوست تخم ژاپنی استفاده می‌کنند.
وی با بیان این خاطره گفت: سعی كردم آنچه كه من در اين خط سير كسب را در كتابی به نام «جاافتاده» به رشته تحرير درآورم. نسل امروز که دائما از موبایل و کامپیوتر به راحتی استفاده می‌کنند باید بدانند و آگه باشند که ريشه‌ها را فراموش نكند، زيرا فراموش كردن ريشه‌ها بی‌هويتی به همراه دارد و اين خيلی خطرناك است.
در پایان این مراسم از کتاب «یادداشت‌های جا افتاده» خاطرات اسمعیل دمیرچی رونمایی شد.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.