داخلی
»برگ سپید
بشر معمای بغرنجی است. ملغمه ای از تضادها. راوی داستان انسان بنا به احساسات و اندیشه های فردی، دریچه ای به حقیقت آدمی گشوده است. در این میان، ادبیات داستانی پر است از این روایات، از شور و شوق آدمی به زندگی تا مدرنیته متعفن. روایاتی از عشق و تنفر، بیم و امید، پیروزی و شکست. اما نفوذ به عمق سرشت انسان، درک حقیقی احساس بشری، حلاجی اندرونههای تاریکترین زوایا و خفایا و سیروسلوک در اعماق شرارت انسانی را به ندرت میتوان در ادبیات فلسفی یافت. عریان ساختن روح آدمی در روایت انسانی از داستان یک زندگی، جسارت و ریزبینی بینظیری میخواهد.
از هنرمندان و تصویرگران زبردست در این زمینه میتوان به «میگوئل د اونامونو» شاعر، داستاننویس، نمایشنامهنویس و فیلسوف اسپانیایی اشاره کرد.
میگل دِ اونامونو (۱۸۶۴-۱۹۳۶م) بزرگترین حکیم و متفکر اسپانیا در عصر جدید است. او از فیلسوفان / متکلمان اگزیستانسیالیست دیندار است؛ و سده ها می گذرد که در جهان مسیحیت کاتولیک، متفکری به عظمت و نویسندهای به بلاغت او ظهور نکرده است.
ویژگی منحصر به فرد آثار وی روانکاوی و بررسی زوایای روانی شخصیتهای داستان است. پنج داستان کوتاه از این نویسنده به فارسی ترجمه شده است که سه داستان آن در قالب کتاب «هابیل و چند داستان دیگر»، به اضافۀ کتاب «خاله تولا»، و «مِه».
این کتاب با داستانی از تضادهای درونی فردی به اسم خوآکین (تمثیلی از قابیل) و حسادت پایان ناپذیرش به هابیل آغاز میشود. سرآغاز رکگویی در این داستان مواجهۀ ما با این جمله است: «زندگی من مالیخولیای طولانی بودهاست با این همه این زندگی را حاضر نیستم با زندگی دیگری عوض کنم. هیچکس به اندازهی من کینه نورزیدهاست زیرا من بیشتر از هر کسی نابرابری حیرت انگیز مواهب انسانی را حس کردهام.»
در واقع داستان هابیل تحلیل روانشناختی از حسادتی مهارناپذیراست که حتی در بعضی از موارد خواننده قادر به قضاوت نیست که کدامیک را میتواند موفق و یا حسود بنامد. چکیده این داستان را در جملهای از زبان خواکین میتوان یافت «خدایا گفتهای که همنوعم را دوست بدارم ولی نمیتوانم دوستش داشته باشم زیرا خود را دوست نمیدارم. نمیدانم چگونه خودم را دوست داشته باشم. نمیتوانم خودم را دوست بدارم.» داستان زمانی به اوج خودش میرسد که خوآکین بی پروا روایت زندگی خودش را به همراه تمام حسادتهای ویرانگری که در رابطه با هابیل تجربه کرده، برای دخترش در دفترخاطراتش به یادگار میگذارد.
در داستان دوم به روایتی متفاوت از عشق توام با جنون و در مواردی تظاهر به عشق مواجه میشویم. مرد مردستان، حکایت عشق توام باغیرت و تهمت مردی به همسرش است. به قول نویسنده «آدم پوست کنده خیلی بهتر است. به زبانی دیگر عشق در مکتب این نویسنده به معنای در برگیرنده و پناهدهنده است تا اینکه چشم و دلشان از سرک کشیدن به عشقهای دیگر سیر باشد.
به نظر میرسد اوج هنرمندی این نویسنده خلاق در داستان آخر این کتاب نمایان شده است. قدیس مانوئل نیکوکار شهید، داستان کوتاهی است که تمام افکار و باورهای اونامونو را ترکیب میکند. رمان درباره کشیشی قهرمان است که ایمان خود را به جاودانی از دست داده است. با این حال هیچ چیز به همکیشان خود نمیگویید تا ایمان آنها را برهم نزد چون میبینند که ایمان برای زندگیشان حیاتی است. اونامونو ایمان را نه عزم و جزم یکباره، بلکه روندی مادام العمر، و امید و ارادۀ معطوف به ایمان می داند. درواقع نویسنده معتقد به این امر است که امیدی واهی در زندگی بهتر از امید به آینده ای موهومی است.
«- میتوانی اگر بخواهی چندین سال دیگر هم زنده بمانی.
- برای چه؟ برای اینکه پیر و پریشانتر بشوم؟ فرسودهتر و فرتوت بشوم؟ نه! پیری به دردسرش نمیارزد. پیری خودخواهانه مثل بچگی میماند با این تفاوت که آدم مدام به مرگ فکر میکند. آدم پیر، بچهایست که میداند باید بمیرد. نه، نه! دلم نمیخواهد پیر فرتوت بشوم.»
درباره فلسفه این نویسنده باید گفت:
فلسفه میگل د اونامونو فلسفهای اصولی و روشدار نبود و در واقع نفی تمام اصلها و روشها و تصدیق ایمان در خودش بود. او از نظر فلسفی تحت تأثر خردگرایی و اثباتگرایی پیشرفت کرده بود هر چند که نوشتههایی از دوره جوانی خود به جای گذاشته است که همفکری وی را با جامعه گرایی و نگرانی وی را برای موقعیتی که اسپانیا در آن زمان در آن بود نشان میدهد. او معتقد بود که بهترین راه درک و فهم تاریخ نگاه به داستانهای کوتاه افراد ناشناس است نه وقایع بزرگ و جنگها.
از دیگر آثار او می توان به صلح درجنگ، عشق وتربیت، آیینه مرگ، مه، ابل سانچز، تولیومونتالبان اشاره کرد.
کتاب هابیل و چند داستان دیگر توسط بهاءالدین خرمشاهی که نویسنده و روزنامه نگاری چیرهدست است به فارسی برگردان شده.
خواندن این اثر زیبا را به کسانی که یادداشت مرا می خوانند توصیه میکنم.
مشخصات اثر:
میگل د اونامونو. «هابیل وچندداستان دیگر». مترجم بهاءالدین خرمشاهی. تهران: ناهید، 1385.
دربارۀ نویسنده یادداشت:
نسرین کیانی کارشناس کتابداری و دانشجوی ارشد مدیریت اطلاعات دانشگاه شهید بهشتی شاغل در کتابخانه مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران.
برای انتشار معرفی یا نقد کتاب در برگ سپید، میتوانید نوشتههای خود را در قالب یک فایل ورد همراه با عکسی از اثر معرفیشده به نشانی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید بفرستید. بهخاطر داشته باشید که اثر شما نباید جای دیگری منتشر شده باشد.
از معرفی و نقد خانم کیانی هم متشکریم
داونامونو فیلسوف قصه نویس