داخلی
»مطالب کتابداری
»گاهی دور گاهی نزدیک
(لیزنا، گاهی دور/ گاهی نزدیک: 256): علی‌اصغر شریفی‌نیا، دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی:
به بهانه آغاز دوباره فصل شکوفایی علم و پژوهش و در آستانه بازگشایی مراکز و کانونهای فعالیتهای علمی و پژوهشی، در این نوشتار نگاهی اجمالی به چرخه پژوهش علمی و نقش خدمات کتابخانهای در آن با توجه به چرخه معرفی شده توسط موسسه مکس پلانک آلمان میاندازیم.
در مورد خدمات پژوهشی کتابخانهها و ظهور و بروز این خدمات در فرآیند پژوهشی علمی میتوان به موارد متعددی اشاره کرد و به مسائل گوناگونی در مورد آن پرداخت. خدمات کتابخانه از مرحله ایجاد جرقه ذهنی در مورد یک مسئله و مشکل در ذهن پژوهشگر و محقق میتواند نقش موثری داشته باشد. همچنین در تبدیل آن به ایده و الهام گرفتن از برخی خدمات موثر کتابخانه، جهت بسط و نضج ایده مطرح شده، تا نگارش و نشر و دوباره الهام بخشیدن به پژوهشگر و محقق در مورد مسئلهای جدید و تکرار این چرخه دارای ابعاد متعددی میباشد.
در این نوشته علاوه بر بیان چرخه پژوهش علمی بهصورت مصداقی به خدمات ارائه شده یا خدماتی که کتابخانهها و مراکز اطلاع رسانی میتوانند در صدد ارائه آن برآیند، پرداخته میشود. این چرخه در شش مرحله و در هر مرحله با کمک و یاری خدمات کتابخانهای میتواند از طرفی رهگشای پژوهشگران و محققان در به ثمر رساندن مطالعات و ایدههای آنها و از سوی دیگر معرفی و ایجاد تکاپوی جدید در کتابداران و اطلاع رسانان جهت ارائه خدمت در پشتیبانی از فعالیتهای پژوهشی بوجود آورد.
1- ایده
هسته اولیه ایده یک پژوهش علمی، میتواند از فهرست کتابخانه و منابع دیگر موجود، توسط پژوهشگر الهام گرفته شود که این فرایند میتواند با بررسی منابع مکتوب و غیر مکتوب در کتابخانهها آغاز شود.
2- جستجو و یافتن
بعد از الهام گرفتن و بوجود آمدن ایدهای در ذهن با جستجو پیرامون آن، کتابخانهها میتوانند با خدمات کتابخانهای نظیر دسترسی به اطلاعات بوسیله پایگاه دادهها، کتابها و مجلات الکترونیکی و استفاده از توصیههای افراد متخصص در آن زمینه و بهرهگیری از کتابداران مرجع در یافتن اطلاعات مربوط به موضوع و با یاری و استفاده از سامانههای منابع اشتراک دانش در حوزه موضوعی مورد نظر، در شکلگیری پژوهش، یاریگر پژوهشگر و محقق باشند.
3- پژوهش
در این مرحله پژوهش شکل میگیرد و ساختار کلی آن اعم از شکلی و محتوایی مشخص میشود و با کمک خدمات مدیریت مراجع کتابخانه، پژوهشگر آماده تهیه و تدوین پژوهش میشود.
4- نگارش و استناد
با توجه به ساختار شکلی و محتوایی مشخص شده، پژوهشگر اقدام به نگارش و تدوین پژوهش میکند. خدمات استفاده و استناد برای جلوگیری از سرقت ادبی و ارائه خدمات مشاورهای حق مولف و چگونگی ارجاعات پژوهش از دیگر خدمات کتابخانهای در این زمینه است.
5- نشر
پژوهش در این مرحله به زیور نشر چاپی یا غیر چاپی آراسته میشود. خدمات کتابخانهای از جمله دسترسی آزاد به پژوهشهای علمی و تحلیل استنادی این پژوهشها از دیگر خدمات در این حوزه بوسیله کتابخانهها میباشد. هر چند توزیع انتشارات علمی این پژوهشها نیز خدمتی دیگر جهت در دسترس قرار دادن این پژوهشها میباشد.
6- دیده و استناد شده
در این مرحله پژوهش با توجه به ابزارهای مختلف در دسترس، توسط پژوهشگران و محققین دیده شده و به آن استناد میشود. مشخص شدن مجلات و کتابها و آثار مکتوب و غیرمکتوب هسته در یک موضوع با تکنیکهای موجود کتابداری و علم سنجی یا از طریق موتورهای کاوش و ارائه اینگونه خدمات توسط کتابخانهها و ایجاد این خدمات روی تمام منابع اطلاعاتی، خود باعث الهام بخشیدن ایدههای نو و جدید به پژوهشگران و محققان در یک زمینه موضوعی و یک مسئله و مشکل میشود و این چرخه برای پژوهشهای آینده وجود دارد.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.