تغییر گسترده سیستم علمی فرانسه

به گزارش لیزنا، طرح میلیارد یورویی امانوئل مکرون شامل نظارت بیشتر بر موسسات تحقیقاتی ملی و ایجاد یک شورای عالی رتبه برای مشاوره به رئیس جمهور در زمینه علم است. دولت فرانسه مجموعه‌ای از اقدامات را برای بازنگری سازمان تحقیقات این کشور اعلام کرده است که رئیس جمهور امانوئل ماکرون ادعا می‌کند بوروکراسی را کاهش می‌دهد و علم را «در قلب تصمیم‌گیری‌های سیاسی» قرار می‌دهد. بارباراکازاسوس  Barbara Casassus در مجله نیچر 8 دسامبر با تاکید بر این موضوع به تحلیل این موضوع پرداخته است.

همزمان مجله ساینس نیز در شماره 14 دسامبر خود این موضوع را تحلیلی کرده که در زیر خلاصه ای از این خبر را از این دو تحلیل می‌خوانید:

امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، طرح اصلاحات تحقیقاتی خود را در سخنرانی در جمع بیش از 300 عضو جامعه تحقیقاتی فرانسه در 7 دسامبر رونمایی کرد. یک هفته پس از اینکه امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه از طرحی گسترده برای بازسازی چشمگیر مؤسسه تحقیقاتی CNRS کشور پرده برداری کرد، بسیاری از دانشمندان هنوز دقیقاً با معنای این طرح گاه مبهم در عمل دست و پنجه نرم می کنند. و اگرچه برخی از محققان از این تغییرات استقبال می‌کنند - از جمله اقداماتی برای روشن کردن نقش سازمان‌های تحقیقاتی عمومی و دانشگاه‌ها و ایجاد یک شورای مشورتی علمی در سطح بالا - دیگران نگران پیامدهای گسترده‌تر آن هستند.

اتحادیه ملی پژوهشگران علمی (National Trade Union of Scientific Researchers (SNCS-FSU) که 2000 پژوهشگر و تکنیسین علمی شاغل در بخش دولتی فرانسه را در برمی‌گیرد، در بیانیه این هفته خود نوشت: عناصر کلیدی این طرح به اندازه کافی آشکار نیست و مقامات دولتی باید قبل از حرکت به جلو جزئیات بیشتری را برای عموم روشن کنند. از جمله، این اتحادیه نگران است که در این طرح گفته شده برخی از محققانی که در حال حاضر توسط سازمان‌های تحقیقاتی دولتی استخدام شده‌اند، به دانشگاه‌ها منتقل شوند، که قدرت بیشتری برای مدیریت آزمایشگاه‌های تحقیقاتی مشترک به دست آورند.

این طرح که ماکرون در 7 دسامبر منتشر کرد و امیدوار است ظرف 18 ماه اجرا شود، تلاش می‌کند به شکایات دیرینه درباره شرکت تحقیقاتی دست و پا گیر فرانسه رسیدگی کند. مکرون گفت که این نشان دهنده "تغییر کامل در فلسفه و سازمان پژوهش در فرانسه است".

شاید مهم‌ترین بخش این طرح، ایجاد شورای علمی ریاست‌جمهوری باشد، گروهی متشکل از 12 عضو از محققان برجسته فرانسوی که به گفته ماکرون قصد دارد «علم را به‌طور کامل در قلب تصمیم‌‌سازیهای دولت قرار دهد". برای عضویت در این شورا هفت مرد و پنج زن نام‌ برده شده اند، شامل دو برنده جایزه نوبل - اقتصاددان ژان تیرول و فیزیکدان آلن اسپکت – و  ریاضی‌دان هوگو دومینیل کوپن، برنده مدال فیلدز و محققان از طیف وسیعی از حوزه‌های دیگر، از جمله فلسفه، جامعه‌شناسی، علوم کامپیوتر، پزشکی و اکولوژی، که انتظار می رود که آنها جلسات خصوصی و فصلی با مکرون برگزار کنند.

ژان فرانسوا دلفریسی، که رهبری یک شورای علمی منحل شده را که ماکرون برای کمک به فرانسه برای هدایت بیماری همه گیر COVID-19 ایجاد کرده بود، می گوید: این شورا «می تواند چیز زیبایی باشد». او می‌گوید: «برای نزدیک‌تر کردن جامعه علمی به دنیای تصمیم‌گیرندگان سیاسی، به چنین گروه سطح بالایی نیاز است.

این احتمال همان چیزی است که کلر ماتیو، دانشمند کامپیوتر در CNRS، سازمان ملی تحقیقات فرانسه، دعوت مکرون را برای پیوستن به این شورا جلب کرد. او می‌گوید، اما وظایف این گروه «بسیار مبهم» است، و اینکه آیا این گروه می‌تواند از مداخله سیاسی دور بماند و اینکه آیا تأثیری داشته باشد؟ باید دید.

برای پاتریک لمر، رئیس اتحاد جوامع تحصیلکرده دانشگاهی فرانسه The Alliance of French Academic Learned Societies و جنین شناس در  مرکز تحقیقات ملی فرانسه CNRS  شورای جدید «فرصتی از دست رفته» است. در ماه سپتامبر، 31 عضو از 74 عضو ائتلاف از ماکرون خواستند که از بسیاری از کشورهای دیگر پیروی کند و به جای آن یک مشاور ارشد علمی را منصوب کند که فرد مورد نظر دولت برای مشاوره فنی باشد. اگرچه لمر می گوید که شورای جدید ممکن است فوایدی داشته باشد، اما او آن را "یک ابزار" برای دخالت مستقیم دولت می نامد.

مکرون همچنین خواستار «تحول» سازمان‌های تحقیقاتی عمومی موجود در فرانسه شد که به طور سنتی بخش عمده‌ای از تحقیقات این کشور را انجام می‌دادند. با این حال، در طول دهه گذشته، دوازده دانشگاه نوظهور پژوهشی، خروجیها و رویت ‌پذیری فزاینده ای در سطح بین المللی داشته‌اند. ماکرون می‌گوید که سازمان‌های تحقیقاتی به هفت «آژانس برنامه‌ای» تبدیل خواهند شد که نقش پیشرو در تعیین اولویت‌های تحقیقاتی ملی، هماهنگی جامعه علمی و تضمین توسعه زیرساخت‌ها در زمینه‌های خاص را برعهده خواهند داشت. به عنوان مثال، CNRS  تحقیقات اقلیمی، تنوع زیستی و زیست پایدار فرانسه را در ارتباط با مؤسسه ملی علوم اقیانوسی فرانسه و مؤسسه تحقیقات توسعه و سایر نهادها هماهنگ خواهد کرد. آژانس تحقیقات بیومدیکال فرانسه، بر تمامی تحقیقات بهداشتی و زیست پزشکی نظارت خواهد داشت.

ماکرون با عمل به وعده انتخاباتی خود قصد دارد به دانشگاه های فرانسه خودمختاری بسیار بیشتری بدهد. او پیشنهاد کرد که مدل‌های حاکمیتی و کسب‌وکار خود را «بدون هیچ تابویی» بازنگری کنند، تا قراردادهای عملکردی بین دانشگاه‌ها و دولت را توسعه دهند و بودجه بهتری ارائه کنند. در عین حال، برای کاهش بار اداری بر روی محققین، واحدهای تحقیقاتی به اصطلاح مختلط - که دانشمندان شاغل در دانشگاهها و سازمان‌های تحقیقاتی را در خود جای داده و اغلب در دانشگاه‌ها میزبانی می‌شوند - اکنون توسط یک مدیر اداره می‌شوند که مکرون اشاره می‌کند. که دانشگاه ها در سطح محلی اولویت خواهند داشت.

لمر می‌گوید، اما طرح تحول ماکرون مبهم است و این باعث ایجاد عدم اطمینان می‌شود. او می‌گوید: اگر می‌خواهید «بی‌اعتمادی و ترس را بکارید» و «یک حرفه را تکان دهید و تکه تکه کنید»، پیشنهاد تغییرات گسترده بدون تعریف کامل آنها «بهترین راه برای رفتار است». به عنوان مثال، برخی از محققان نگران هستند که سازماندهی مجدد، که ماکرون آن را "انقلاب" توصیف کرد، می تواند به این معنی باشد که CNRS در نهایت به عنوان یک مرکز تحقیقاتی چند رشته ای منحل می شود و کارکنان آن به دانشگاه ها اعزام شوند، همین و بس. لمر می‌گوید که این سناریوی «افراطی» در 18 ماه  به معنای ریشه‌کن کردن هر چیزی است که طی 50 سال گذشته علم فرانسه را ساخته است.

هفته گذشته، آنتوان پتیت، رئیس و مدیر عامل CNRS، در خبری که وسط Science منتشر شد،تلاش کرد تا این ترس‌ها را از بین ببرد. وی در یادداشتی در 11 دسامبر به کارکنان CNRS  تضمینهایی ارائه کرد، از جمله اینکه شغل و تحقیقات آنها در خطر نیست. وی در گفت‌وگو با ساینس تصریح کرد که محققان مجبور نخواهند شد مسئولیت تدریس دانشگاه را بر عهده بگیرند. وی همچنین اظهار داشت که هیچ یک از فعالیت‌های تحقیقاتی فعلی CNRS به سایر آژانس‌ها منتقل نمی‌شود، و افزود که افزودن هماهنگی ملی تحقیقات تغییرات آب و هوا به مجموعه این سازمان "یک افتخار و حتی یک مسئولیت" است.

گروه های دانشگاهی، به نوبه خود، از طرح هایی برای دادن استقلال بیشتر به مؤسسات دانشگاهی و نقش بزرگتر در تحقیقات خرسند هستند. Udice، اتحادیه 10 دانشگاه برجسته فرانسه، این اقدام را تحسین کرد و خود را "آماده برای مقابله با این چالش" اعلام کرد. Udice همچنین از فرصتی که دانشگاه ها برای به دست گرفتن مدیریت تمام واحدهای تحقیقاتی مختلط به دست می آورند استقبال کرد و از دولت خواست تا منابع را بین دانشگاه ها و سازمان های تحقیقاتی بر این اساس توزیع کند.

با این حال، اتحادیه پژوهشگران فرانسوی SNCS-FSU در مورد چنین ایده هایی ابراز تردید کرد و گفت که این می تواند یک "فاجعه" برای تحقیقات عمومی باشد، زیرا "دانشگاه ها ظرفیت و منابع انسانی" برای مدیریت همه آزمایشگاه های مشترک را ندارند. در 12 دسامبر، اتحادیه نامه‌ای سرگشاده منتشر کرد که در آن از وزیر آموزش عالی و تحقیقات سیلوی ریتالو خواست تا در مورد اهداف دولت توضیح دهد.

سوالی که پیرامون این طرح وجود دارد این است که آیا بودجه کافی برای اجرای آن وجود دارد؟ تا کنون، مکرون تنها یک میلیارد یورو از پول موجود را برای دستیابی به اصلاحات اختصاص داده است و از بخش خصوصی سنتی فرانسه خواسته است تا با بودجه اضافی وارد عمل شود. حتی دلفریسی، که به طور گسترده از طرح‌های ماکرون حمایت می‌کند، به این فکر می‌کند که «چگونه می‌توان این سیستم را بدون صرف پول بیشتر برای آن اجرا کرد؟